Πολιτιστικό Ίδρυμα 1948

Γεννήθηκα γυναίκα! Είμαι εγώ, που ότι αγγίξω το αλλάζω*

Η πρώτη Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε το 1909 με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και υιοθετήθηκε δύο χρόνια αργότερα από τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Η 8η Μαρτίου καθιερώθηκε ως μέρα της γυναίκας σε ανάμνηση της μαζικής απεργίας που έγινε στις 8 Μαρτίου του 1857 από τις εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, για τη μείωση του ωραρίου εργασίας. Μέρα ανεξίτηλα σημαδεμένη δηλαδή με κοινωνικό, ταξικό περιεχόμενο. Ήταν μία από τις πρώτες κινήσεις διεκδίκησης δικαιωμάτων από γυναίκες. Συνυφάνθηκε και με πολιτικά ζητήματα όπως ο αγώνας για εξασφάλιση του δικαιώματος της ψήφου, αφού ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα παραμένουν αξεδιάλυτα δεμένα μεταξύ τους. Μέρα συνδεδεμένη με αιτήματα που έστω και αν υιοθετήθηκαν και από φιλελεύθερες ακτιβίστριες δέθηκαν μεταξύ τους σε ένα, ενιαίο σύνολο από το σοσιαλιστικό-κομμουνιστικό κίνημα.

Το γυναικείο ζήτημα ως ιστορικό κοινωνικό φαινόμενο είναι ένα σύμπλεγμα οικονομικών, πολιτικών, πολιτιστικών ανισοτιμιών και διακρίσεων που εκδηλώνονται σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων και των σχέσεων των δυο φύλων και πηγάζει από τις ταξικές σχέσεις εκμετάλλευσης. Μπήκε στην πραγματική του διάσταση, από τους ιδρυτές του επιστημονικού σοσιαλισμού – κομμουνισμού, Μαρξ και Ένγκελς, που ανέδειξαν την ταξική φύση του ζητήματος, την αντανάκλασή του στο εποικοδόμημα, νομικό, πολιτικό, ιδεολογικό, πολιτιστικό, κάθε εκμεταλλευτικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού και τις προϋποθέσεις για τη λύση του.

Οι Μαρξ και Ένγκελς, και στη συνέχεια ο Λένιν, απέδειξαν ότι η απελευθέρωση της γυναίκας από την ταξική εκμετάλλευση και τη διπλή καταπίεση, η πραγματική ισοτιμία της με τον άντρα μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. 

Μέχρι το 1975 τη μέρα της γυναίκας τιμούσαν μόνο οι σοσιαλιστικές χώρες και σχεδόν αποκλειστικά τα σοσιαλιστικά κινήματα. Το 1977 τα Ηνωμένα Έθνη κάλεσαν τα κράτη μέλη να ανακηρύξουν την 8^η Μαρτίου ως Διεθνή Ημέρα για τα δικαιώματα των γυναικών και την παγκόσμια ειρήνη. Τα θέματα που απασχολούν τις γυναίκες σήμερα διαφέρουν μερικές φορές στην έκφραση και την προτεραιότητα τους από χώρα σε χώρα και από κουλτούρα σε κουλτούρα, αλλά στην ουσία τους παραμένουν κοινά.

Η σημερινή μέρα λοιπόν, είναι αφιερωμένη στη γυναίκα. Στη γυναίκα της εργατιάς. Στη γυναίκα πρόσφυγα. Στη γυναίκα σύζυγο. Στη γυναίκα μάνα. Στη γυναίκα μονογονιό. Στην εργαζόμενη γυναίκα. Στη γυναίκα που εξισορροπεί καριέρα και οικογένεια. Στην γυναίκα που δουλεύει για περισσότερα από όσα αμείβεται. Στη γυναίκα που κρίνεται από τα ρούχα της. Στην γυναίκα που κρίνεται από το βάρος και την εμφάνιση της. Στην γυναίκα που της στερείται ο έλεγχος του σώματος της. Στη γυναίκα θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Στη γυναίκα θύμα άσκησης σωματικής βίας.

Η σημερινή μέρα δεν είναι γιορτή. Είναι μέρα μνήμης και τιμής των αγώνων ενάντια στις έμφυλες διακρίσεις. Είναι μέρα αξιολόγησης της θέσης των γυναικών στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή. Είναι μέρα προβληματισμού για το γεγονός ότι το ζήτημα ισότητας των φύλων είναι ακόμη θέμα προς συζήτηση στον 21ο αιώνα. Είναι μέρα προβληματισμού που εν έτει 2021, μισό δισεκατομμύριο γυναίκες ζουν σε χώρες όπου η ενδοοικογενειακή βία δεν τιμωρείται από τον νόμο. Είναι μέρα προβληματισμού που εν έτει 2021 περισσότερες από 200 εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο έχουν υποστεί ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων. Μέρα προβληματισμού που 33,000 κορίτσια γίνονται παιδιά-νύφες κάθε μέρα. Μέρα προβληματισμού που σε περισσότερες από τις μισές χώρες στον κόσμο δεν υπάρχουν νόμοι που να εξασφαλίζουν την ίση αμοιβή των δυο φύλων για την ίδια εργασία. Μέρα προβληματισμού που 1 στις 3 γυναίκες έχει βιώσει φυσική ή σεξουαλική βία σε κάποια στιγμή στη ζωή της.

Μπορεί η γυναίκα στον «πολιτισμένο», δυτικό κόσμο, μέρος του οποίου καυχιέται ότι είναι και η Κύπρος, να βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα από την γυναίκα στην Αφρική ή την γυναίκα στις Αραβικές χώρες. Παρόλα αυτά, η γυναίκα στην Κύπρο εν έτει 2021 μπορεί να πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας της, ή από τον γιατρό της, ή από άτομο του φιλικού ή οικογενειακού της περιβάλλοντος, όπως αποδεικνύεται από τις πολλές και συνεχόμενες καταγγελίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Το θλιβερό είναι ότι παρά το γεγονός ότι έχουν πρόσφατα ψηφιστεί νομοθεσίες που προστατεύουν την γυναίκα από την σεξουαλική παρενόχληση, ο στιγματισμός βαραίνει το θύμα αντί τον δράστη. Η θέση της γυναίκας στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο παραμένει ανισότιμη, παρά τη θεσμική και νομοθετική εξίσωση, που δεν έχει αναιρέσει όμως ολοκληρωτικά τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τις γενικότερες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Σε ολόκληρο τον κόσμο ξεδιπλώνεται όλη η γκάμα της γυναικείας ανισοτιμίας και καπιταλιστικής βαρβαρότητας σε βάρος τους, ανάλογα με το επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού και τη θέση του κάθε κράτους στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Για τη σημερινή κατάσταση των γυναικών και των παιδιών στην Αφρική και σε άλλες χώρες του κόσμου, όπου κυριαρχεί αληθινή βαρβαρότητα σε βάρος τους που παραπέμπει σε προηγούμενους αιώνες, τα αίτια είναι εγγενή στο καπιταλιστικό σύστημα.

Η γυναίκα στην Κύπρο του 2021 πέφτει θύμα κακοποίησης από τον σύζυγο ή σύντροφό της. Ενδεικτικά, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Νοέμβριο του 2020 φιλοξενήθηκαν στο Σπίτι της Γυναίκας συνολικά 263 άτομα – 121 γυναίκες και 142 παιδιά. Τοξικές, δήθεν αρρενωπές συμπεριφορές, βασισμένες στους κοινωνικούς και πολιτισμικούς εξαναγκασμούς κοινωνικών δομών, θεωρούν ότι το γυναικείο σώμα και η γυναίκα εξαρτώνται από, ή ακόμα χειρότερα ανήκουν, στον άντρα. Παράλληλα, το κράτος αποδεικνύεται ανίκανο να προστατέψει τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ενώ οι εμπλεκόμενοι φορείς υποστήριξης πέρα από ανεπάρκεια συχνά επιδεικνύουν και αδιαφορία. Δε θέλουν και δεν μπορούν να χτυπήσουν την ανισότητα στη ρίζα αφού αποτελούν μηχανισμούς του ίδιου συστήματος που παράγει και αναπαράγει την αδικία και την ανισοτιμία.

Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να δώσει την πραγματική ισοτιμία, γιατί ακριβώς αυτή έρχεται σε αντίθεση με τον εκμεταλλευτικό του χαρακτήρα.

Η σύγχρονη Κύπρια γυναίκα αμείβεται λιγότερο από τον άνδρα συνάδελφο της, έχει λιγότερες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης και σε πολλές περιπτώσεις η μητρότητα αποτελεί εμπόδιο στην επαγγελματική της πορεία και πρόοδο. Η γυναίκα στην Κύπρο του 2021 παλεύει να συμφιλιώσει την επαγγελματική και οικογενειακή ζωή, εφόσον η φροντίδα της οικογένειας προβάλλεται ως η βασική και πολλές φορές η αποκλειστική της ευθύνη. Παράλληλα, η απορρύθμιση της εργασίας, η απελευθέρωση των ωραρίων εργασίας, η μείωση των μισθών και η συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας, που επιβάλλει το πλαίσιο εξέλιξης του καπιταλισμού, πλήττουν πρώτιστα και σε μεγαλύτερο βαθμό τη γυναίκα. Έτσι, οι νεαρές γυναίκες τίθενται αντιμέτωπες με ποικίλα ερωτήματα: ποιος θα αναλάβει τη φύλαξη των βρεφών όταν αυτές πρέπει να επιστρέψουν στη δουλειά; Ποιο το κόστος των βρεφοκομικών και παιδοκομικών σταθμών; Τα θέματα αυτά είναι ακόμη πιο καίρια για τις μονογονεϊκές αλλά και χαμηλά αμειβόμενες οικογένειες, αποδεικνύοντας έτσι την καθαρά ταξική υφή του ζητήματος.

Σήμερα, το πραγματικά ριζοσπαστικό αίτημα για τις γυναίκες της εργατικής τάξης δεν είναι το γενικό και αόριστο αίτημα για τυπική ισότητα της γυναίκας, η διακήρυξη για την εξίσωση των δύο φύλων. Οι γυναίκες και οι άνδρες των λαϊκών στρωμάτων έχουν συμφέρον να σηκώσουν τη σημαία του αγώνα ενάντια στον κοινό τους εχθρό, το ίδιο το σύστημα, και να παλέψουν για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, που θα φέρει και την κατάργηση της διπλής εκμετάλλευσης της γυναίκας.

Ο κόσμος δεν άλλαξε ποτέ με προσευχές. Μόνο με αγώνα και ριζοσπαστικά αιτήματα. Τιμή στην Γυναίκα του αγώνα, τιμή στην Γυναίκα της ζωής, τιμή στην γυναίκα άνθρωπο.

*Από το ποίημα «Γεννήθηκα γυναίκα» της Τριάδας Ζερβου