Diren Yazı İle – Celal Özkızan

Tiyatroyla Direnebilmek için Direngen Bir Tiyatro Gerek – Nazen Şansal

Λιζ Τρας, η νέα Βρετανίδα πρωθυπουργός: μια σκληρή νεοφιλελεύθερη

Η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ και η πραγματική κληρονομιά της

Εθνικός Κατώτατος Μισθός: νομιμοποίηση της ασύδοτης εκμετάλλευσης

Τουρκία: καταστολή σε συνάντηση του Σωματείου Εκπαιδευτικών στην Άγκυρα!

1η Σεπτέμβρη – Παγκόσμια Μέρα Ειρήνης

Διεθνιστικό Κάμπινγκ, 14-16/10, Καρπασία

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 29ο κάμπινγκ Antinazi Zone – YRE στην Κεφαλονιά!

İzzet İzcan: KIB-TEK akaryakıt ihalesinde usulsüzlük yapılıyor

“ Merkezi İhale Komisyonunun, KIB-TEK akaryakıt ihalesini bir kez daha ertelemesi, ısrarla usulsüzlük yapma çabasının sonucudur “ diyen BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, “ Ülkeyi yeni karanlıklar ve yolsuzluklar bekliyor “ dedi.
Elektrik Kurumu yolsuzluk ve partizanlık merkezidir.
Elektrik Kurumunun yolsuzluk ve partizanlık merkezi olduğunu belirten İzzet İzcan, ihalelerin bilinçli bir şekilde iptal edilerek, elden alım gerçekleştirilmeye çalışıldığını vurguladı.
“ BKP’nin 29.8.2022 tarihli açıklamasında, yapılmak istenen kamuoyu ile paylaşılmıştı “ diyen İzzet İzcan, “ Kısa bir süre içinde haklı çıkmaktan üzüntü duyuyoruz “ dedi.
Yargı, savcılık ve sayıştaylık harekete geçmelidir.
UBP koalisyon hükümetinin her alanda döküldüğünü, hukuk tanımaz davranışlar içerisinde olduğunu dile getiren İzzet İzcan, yaşananlar karşısında yargı, savcılık ve sayıştaylığa harekete geçme çağrısında bulundu.
Halk her şeyin farkında.
“ Ülkeyi bilerek ve isteyerek zarara uğratanlar, yarattıkları zararın bedelini ödemelidir “ diyen BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, halkın her şeyin farkında olduğunu vurguladı.

İzzet İzcan: Türkiye’de gerçekleşen 12 Eylül 1980 askeri darbesini kınıyoruz

Birleşik Kıbrıs Partisi Başkanı İzzet İzcan, Türkiye’de 12 Eylül 1980 yılında, General Kenan Evren Cuntası tarafından gerçekleştirilen askeri darbeyi kınadı.
“ Üzerinden 42 yıl geçmiş olmasına rağmen açtığı yaralar hala kapanmamıştır “ diyen İzzet İzcan, “ 3 yıl süren darbe yönetimi boyunca 650 bin kişi gözaltına alınmış, 230 bin kişi askeri mahkemelerde yargılanmış, 1 milyon 683 bir kişi fişlenmiş, 50 kişi idam edilmiş ve cezaevlerinde 171 kişi işkencelerde öldürülmüştür “ dedi.
Darbe baskıcı Anayasanın temellerini atmıştır.
Demokrasiyi katleden 12 Eylül askeri darbesi, baskıcı bir Anayasanın temellerini atarak, bugün yaşanan demokratik sorunların kaynağını oluşturduğunu belirten BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, “ Yurdumuz Kıbrıs da bu askeri darbeden payına düşeni almıştır “ dedi
Türkiye’deki devrimcilerin çektiği acıları paylaşıyoruz.
Birleşik Kıbrıs Partisi’nin Türkiye’de devrimci kesimlerin çektiği acıları paylaştığını belirten İzzet İzcan, darbecileri kınayarak, yargılanıp mahkum olmalarının tek teselli kaynağı olduğunu belirtti.

İzzet İzcan: Andreas Sucis isimli Kıbrıslı Rumu serbest bırakın

Birleşik Kıbrıs Partisi Genel Başkanı İzzet İzcan, Andreas Sucis isimli barış aktivisti Kıbrıslı Rumun, odasında telsiz ve askeri bölgeleri gösteren resim bulundu diye tutuklanarak, casus muamelesi görmesinin kabul edilemez olduğunu vurguladı.
Basında yürütülen linç kampanyasını kınıyoruz.
“ Hiç kimseye suçluluğu kanıtlanmadan suçlu muamelesi yapılamaz “ diyen İzzet İzcan, basında yürütülen linç kampanyasını kınadı.
İki toplum arasında yeniden yakınlaşma ve işbirliği ortamını dinamitleyen, söven ve ayrılıkçı politikaların terk edilmesi çağrısında bulunan BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, Andreas Sucis isimli Kıbrıslı Rumun suçlu olduğuna inanmadıklarını belirterek, serbest bırakılmasını talep etti.
Statükocular karşısında birlikte mücadele etmeliyiz.
Her iki toplumdaki milliyetçilerin mal bulmuş mağrubi gibi, olayı istismar etmeye çalıştıklarına dikkat çeken İzzet İzcan, çözüm ve barış yanlısı kesimleri, statükocular karşısında birlikte mücadele etmeye çağırdı.

İzzet İzcan: UBP hükümetinin yüzüne şamar indi

BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, Anayasa Mahkemesinin, Seçim ve Halkoylaması
( Değişiklik ) yasasını, Anayasanın 119. maddesine aykırı bularak oybirliği ile iptal etmesinin, UBP koalisyon hükümetinin yüzüne inen bir şamar olduğunu vurguladı.
İstifa edin.
“ Hukuk tanımamanın sonu budur “ diyen İzzet İzcan, UBP koalisyon hükümetini istifaya çağırdı.
UBP koalisyon hükümetinin ülkede kaos yarattığını, Belediyeleri çalışamaz hale soktuğunu, Belediyelerde bugün itibarı ile yapılacak işleri yasadışı duruma düşürdüğünü belirten BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, “ Hangi yüzle halkın içine çıkacaksınız ? “ diye sordu.
Siz de hükümetiniz de hukuk dışıdır.
“ Pek yakında Belediyelerin sayısını 28’den, 18’e düşüren yasa da iptal edilecektir “ diyen İzzet İzcan, “ Sizin partileriniz de, hükümetiniz de hukuk dışıdır “ dedi.
Suç işlemeye devam ediyorsunuz.
“ Kendi Parti Başkanına bile sahip çıkamayan partiden ne beklenir ? “ diye soran İzzet İzcan, “ Kuzey Kıbrıs’ta yaratılan statükodan beslenen bu zihniyet, suç işlemeye devam ediyor “ dedi.
Ankara’nın dayattığı Ekonomik Protokollerin peşinden koşmaktan vaz geçerek, Anayasaya ve hukuka saygılı olun çağrısında bulunan İzzet İzcan, Anayasa Mahkemesine verdiği karardan dolayı teşekkür etti.

İzzet İzcan: Toplumun malını AKP’ye peşkeş çekiyorlar

Birleşik Kıbrıs Partisi Gene Başkanı İzzet İzcan, UBP koalisyon hükümetinin yeni özelleştirmelere hazırlandığını belirterek, Ankara tarafından dayatılan ekonomik protokolde bulunan maddelerin hayata geçirilmeye çalışıldığını belirtti.
YDP Genel Başkanı Erhan Arıklı’nın “ Türkiye’den teknik heyetler gelecek, birlikte Telefon Dairesi ve Deniz Limanlarının özelleştirilmesini planlayacağız “ şeklindeki açıklamasının, UBP koalisyon hükümetinin niyetini ortaya koyduğunu dile getiren İzzet İzcan, “ Müdahale ile kurulan bu hükümet, kaşla göz arasında topluma ait olan varlıkları, AKP sermayesine peşkeş çekmeye hazırlanıyor “ dedi.
Partisel ve bireysel çıkarlar peşinde koşuyorlar.
“ Ercan Havalimanı özelleştirme fiyaskosu ortada iken, ayni politikalarda ısrar ederek, partisel ve bireysel çıkarlar peşinde koşmak, topluma ihanettir “ diyen BKP Genel Başkanı İzzet İzcan, bunun engellenmesi için kararlılıkla mücadele edeceklerini vurguladı.
Vurgun ve talan düzenine devam.
Türkiye’deki AKP iktidarının, ayni ekonomik modeli uygulayarak, Türkiye halkını perişan ettiğini belirten İzzet İzcan, “ Türkiye’de başarısız olan politikaları Kuzey Kıbrısa taşıyarak, vurgun ve talan düzenine devam etmek istiyorlar “ dedi

BKP, MYK: Özgürlük ve barış için mücadeleye devam

BKP Merkez Yürütme Kurulu, 1 Eylül Dünya Barış Günü’nde, tüm dünya ve ülkemizin, barışa her zamankinden daha çok ihtiyaç duyduğunu belirterek, Kıbrıs sorununun çözümü ve barışın kökleşmesi için kararlı bir şekilde mücadeleye devam edeceklerinin altını çizdi.
Her iki toplumdaki milliyetçi ve şoven hareketlerden yararlanan emperyalist güçlerin doğrudan ve dolaylı müdahalelerinin bir sonucu olan Kıbrıs sorununun yıllardır çözümsüzlüğe mahkum edildiğine dikkat çeken BKP Merkez Yürütme Kurulu, tüm barış ve demokrasi güçlerinin birinci önceliğinin erken çözüm ve 48 yıllık bölünmüşlüğün sonlandırılması olduğunu vurguladı.
“Dünyanın jandarmalığına soyunan küresel terörist ABD, petrol uğruna yaptığı katliamlarla küreselleşme, neo-liberalizm ve kapitalizmin yüzünü açıkça ortaya sermektedir. ABD ve diğer müttefiklerinin, Irak, Suriye, Libya, Afganistan, Yemen, Filistin ve diğer bölge ülkelerine yaşattığı dram, bugüne dek yaptıklarının ve bundan sonra yapabileceklerinin somut delilidir” diyen BKP Merkez Yürütme Kurulu, yerel ve evrensel barış güçleri ile birlikte hareket ederek, emperyalist savaşlara ve kapitalist sömürüye karşı mücadeleye etmeye ve savaşa karşı barış, sömürüye karşı savaş şiarını ileriye taşımaya devam edeceklerini vurguladı.
BKP Merkez Yürütme Kurulu, BKP’nin, özgürlük ve barış için mücadele eden bütün dünya halkları ile dayanışmasını ve barış mücadelesini kararlı bir şekilde sürdüreceğini vurguladı.

· Η κρίση νομιμοποίησης...

Αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια κρίση νομιμοποίησης. Οι πολιτικοί θεσμοί αλλά τζαι το πολιτισμικό πλαίσιο με βάση το οποίο είναι οικοδομημένοι αμφισβητούνται πια μαζικά. Στο πολιτικό επίπεδο,  η αποκάλυψη του σκανδάλου των διαβατηρίων, το οποίο φτάνει μέχρι την οικογένεια του νυν προέδρου, αλλά τζαι στους διορισμένους στην εισαγγελία, απογυμνώνει ουσιαστικά τους θεσμούς από οποιοδήποτε μορφή αποδοχής – πέρα από όσους θα έλπιζαν να πάρουν κάτι συνειδητά παράτυπα. Ο Αναστασιάδης θα φύγει σαν ο πιο διαπλεκόμενος κοκ πρόεδρος, οι Σαββίδης – Αγγελίδης [ιδιαίτερα ο δεύτερος] θα βολοδέρνουν μπροστά σε μια κοινωνία που ξέρει ότι διορίστηκαν από μια διαπλεκόμενη εξουσία – με εμφανή [για το δημόσιο βλέμμα]  στόχο την συγκάλυψη. Λίγο πιο κάτω από το σκάνδαλο των διαβατηρίων είναι τζαι το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων [στο οποίο πάλε φαίνεται να εμπλέκονται οι του κυβερνητικού στρατοπέδου].

Θα μπορούσε να πει κανείς οτι διαπλοκή κοκ υπήρχε τζαι πριν. Ποτέ όμως δεν είχε φτάσει στο επίπεδο του προέδρου σε τέτοιο βαθμό ξεχειλώματος των θεσμών. Τζαι ιστορικά υπήρχε μια πρόοδος στην εφαρμογή της ισονομίας [με μιαν οπισθοδρόμηση ίσως την δεκαετία Κληρίδη- αλλά σιγουρα μακρυά από την σημερινή κατάντια].  Σήμερα το αίσθημα της αρπαχτης μέσω του κράτους έχει αφαιρέσει από την πολιτεία, τον στοιχειώδη έστω σεβασμό. Διότι η κρίση απλώνεται τζαι στο δικαστικό σύστημα. Οι αποκαλύψεις λ.χ. για τον ρόλο του Πολυβίου σε σχέση με το Ανώτατο δικαστήριο έχουν πιά ρίξει τζαι τη δικαιοσύνη στο επίπεδο της καχυποψίας. Την συνοδεύκει τζαι τζήνη την εξουσία, τη δικαστική, η κραυγή ενός εντιμου νομικού, του Κ. Κληρίδη «Ντροπή»...

Το δικαστικό σύστημα βρέθηκε εκτεθειμένο λόγω της τραπεζιτικής κρίσης – τζαι των αποκαλύψεων  για τις σχέσεις Νικολάτου – δικηγορικού γραφείου Πολυβίου... Τζαι το background  της δίκης Ρίκκου-Νεοκλέους..

Πέρα από τους θεσμούς της Πολιτείας, οι θεσμοί της Δημόσιας Σφαίρας, όπως τα ΜΜΕ έχουν επίσης διαβρωθεί από καχυποψία. Όπως τεκμηριώνουν τζαι οι δημοσκοπήσεις... Είμαστε πολύ μακρυά πια από την ελπίδα που εκφραζόταν κάποτε από τη φράση [μπροστά σε μια αδικία] «θα σε φκάλω στα κανάλια». Σήμερα τα mainstream MME δεν είιναι φερέγγυα στα μάτια των αναγνωστών/θεατών... Τζαι η παράλληλη Δημόσια σφαίρα των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης δείχνει το αναπόφευκτο ξεπερασμα τους στην εξελικτική πορεία...

Ούτε καν το κυπριακό δεν έχει πια μια σταθερότητα σαν κοινό σημείο αναφοράς – ο Αναστασιάδης ξεδιάντροπα, σύμφωνα με ατομα του κύκλου/χώρου του [όπως ο αρχιεπίσκοπος, εφημερίδα Πολιτης] διαπραγματευόταν λυση 2 κρατών...τζαι οι πολίτες πκιον μπροστά σε ένα κράτος, το οποίο βιώνουν σαν εχθρικό αντί σαν αντιπρόσωπο τους, βάζουν βενζίνη στην βόρεια Λευκωσία, ή τζαι νοικιάζουν τζιαμέ..

Η κρίση νομιμότητας είναι κρίση φθοράς... Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μια κάποια ελπίδα αλλά φαίνεται να υπόκειται τζαι τζήνη σε μια διαδικασία αδυναμίας και φθοράς...

Η φθορά μπορεί να εκφράζεται με αποχή από τις εκλογές, από αδιαφορία τζαι κυνισμό. Ίσως τζαι στην αναζήτηση κάποιου/ας «σωτήρα»..

Αλλά αργά ή γλήορα τούτη η φθορά θα ζητήσει τα ρέστα της... Το αίσθημα η «χώρα πουλιέται» τζαι μερικοί την αρπαχτή τους, αργά ή γλήορα θα εκραγεί, γιατί όπως είσιεν γράψει τζαι ο Μακιαβέλλι, «όσοι έζησαν στην ελευθερία [στη συγκεκριμένη περίπτωση, με μια πολιτεία η οποία υποσχόταν «ισονομία» τζαι κάποια «αξιοπρέπεια»], έστω τζαι λλίον τζαιρόν, δεν θα το ξεχάσουν...» Η μνήμη θα επανέρχεται... σαν έκρηξη.

Ή τζαι σαν ένας καταστροφικός διχασμός όπως στις ΗΠΑ, που ζουν σήμερα μια επίσης κρίσης νομιμοποίησης της πολιτείας..

Αν τζαι εν δημοσιοποιήθηκαν δημοσκοπήσεις μετά το καλοτζαίρι, η εικόνα μέχρι τον Αύγουστο τουλάχιστον έδειχνε μια σταθεροποίηση του Χριστ

·         Προεκλογικά:.

Αν τζαι εν δημοσιοποιήθηκαν δημοσκοπήσεις μετά το καλοτζαίρι, η εικόνα μέχρι τον Αύγουστο τουλάχιστον έδειχνε μια σταθεροποίηση του Χριστοδουλίδη στην πρώτη θέση με απόσταση από τους δεύτερους [Μαυρογιάννη, Αβέρωφ].

Ο Μαυρογιάννης φαίνεται να διατηρεί ένα επίπεδο σοβαρότητας, τζαι όπως διαμορφώνεται το σκηνικό, φαίνεται να είναι [από τος 3 πρωτους] ο πιο κοντινός σε σενάρια λύσης του κυπριακού ή τουλάχιστον μη αποδοχής της διχοτόμησης [τζαι  με βάση το τί εδιαπραγματεύκετουν αλλά τζαι το τί λαλει σήμερα – τζαι την έξωθεν καλή μαρτυρία του κ. Ναμί].

Ο Αβέρωφ αντίθετα φαίνεται να μην υπάρχει πάτος στην γελοιότητα την οποία θα προσπαθήσει να πουλήσει για να εκλιπαρήσει προσοχή, κάποιον ενδιαφέρον, ή για να στήσει μετατόπιση από κάποιο άλλο επιπρόσθετο σκάνδαλο της διακυβέρνησης ΔΗΣΥ. Θυμίζει περιφερόμενο γελωτοποιό. Αλλά αδίστακτος. Φαίνεται πρόθυμος να πουλήσει τα πάντα. Μέχρι τζαι στο Κόγκο επήεν για να ξεφτιλιστεί με ένα τοπικό διευθυντή γραφείου κάποιου κυβερνητικού στελέχους – ήθελε να πουλήσει εσωτερικά, στην Κύπρο, ρατσισμό ενάντια στους μετανάστες. Η στάση του γενικά στο κυπριακό είναι διχοτομική, όταν προσπαθεί να εκλιπαρήσει ρατσιστικούς ακροδεξιούς ψήφους, τζαι μετά άμα γυρίσει σε ότι απέμεινε από την φούσκα [γιατί φούσκα ήταν με την αρπαχτή στο παρασκήνιο για όσους θυμούνται πώς κυβέρνησε ο κ. Γλαύκος] του Κληριδισμού, θα σύρει ότι νά’ ναι για λύση κλπ... Το μετα-Κόγκο ανέκδοτο με την ανοησία για «βοηθό πρόεδρο» [αρχικα ηταν «αντιπροεδρο» μετα εσυρε το σε «βοηθο» κοκ - ευρύτερα το ολο σκηνικο μάλλον θύμισε τις θέσεις που φτιάχνει ο ΔΗΣΥ για να βολέψει ημέτερους με δημόσιο χρήμα] ήταν εκφραστικό τζαι της αχαπαροσύνης του [για το σύνταγμα] αλλά τζαι της αδίσταχτης ρητορικής της λαφαζανιάς που εκπροσωπεί.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Χριστοδουλίδης πέρα από την στήριξη των κομμάτων του κέντρου, τζαι τη δική του προσωπική έλξη [που φαίνεται να υπάρχει] κερδίζει επίσης από την προβολή πάνω του, από τους αντίπαλους του, αρνητικών στοιχείων που όμως για μερικούς μπορεί να είναι θετικά. Το να προβάλλεται έντονα λ.χ. η υποτιθέμενη στήριξη του από οπαδούς του μητροπολίτη Μόρφου δεν τον μειώνει κατ΄ανάγκη – ένα 20% ας πούμε, των ψηφοφόρων, που ήταν ενάντια στην πολιτική του covid βρίσκουν, μέσα από τις επιθέσεις των αντίπαλων του, ένα υποψήφιο στον Χριστοδουλίδη [χωρίς ο ίδιος να λαλεί τίποτε].. Τζαι μάλιστα ενδεχομένως ψηφοφορων που δεν θα ψήφιζαν... Ανάλογα λειτουργεί τζαι η απόπειρα της υπάκουης δυτικολαγνης δεξιάς [με την τόση διαπλοκή] να ταυτιστεί ο Χριστοδουλίδης με τον Μόρφου τζαι ο Μόρφου με τον Πούτιν κλπ. Μέχρι τζαι το ευρωβαρόμετρο έδειξε ότι η πλειοψηφία των ε/Κυπρίων δεν ακολουθεί την δυτική υστερία. Τζαι όταν έντυπα/επιχειρήσεις όπως ο Πολίτης, με το παρελθόν των κατασκευασμενων υστεριών ενάντια σε έντιμους αξιωματούχους που αντιτάχθηκαν στην διαπλοκή [όπως ο Κώστας Κληρίδης τζαι ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης] ενώ ξέπλενε από Αναστασιάδη [εκλογικά μάλιστα-όπως το 2018] μέχρι τζαι Ρίκκο, στηνει εκστρατεια εναντιον του Χριστοδουλιδη, μάλλον δεν πείθει.... Οι επιθέσεις του Πολίτη είναι πιθανόν να δημιουργούν συμπάθεια για τον στόχο των επιθέσεων, τον Χριστοδουλίδη...

Λιζ Τρας, η νέα Βρετανίδα πρωθυπουργός: μια σκληρή νεοφιλελεύθερη

Η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ και η πραγματική κληρονομιά της

Οι πρωθυπουργοί της Ελισάβετ, η παρακμάζουσα αυτοκρατορία και η ταξική διακυβέρνηση

Αυτοί είναι όλοι, δεκαπέντε συνολικά, πρωθυπουργοί που υπηρέτησαν υπό την Ελισάβετ. Η 70χρονη βασιλεία της σημαδεύτηκε από τη μακρά παρακμή μιας αδίστακτης αυτοκρατορίας που έγινε ο αδίστακτος κατώτερος εταίρος των ιμπεριαλιστικών Ηνωμένων Πολιτειών. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια παρακμάζουσα τελετουργική ημι-δημοκρατική «συνταγματική μοναρχία». Αρχηγός του κράτους παραμένει ο μονάρχης που διορίζει τον πρωθυπουργό, αλλά «περιορίζεται» από εύθραυστες και νεφελώδεις συμβάσεις. Τα αριστοκρατικά στοιχεία εξακολουθούν να αποτελούν μέρος μιας διακυβέρνησης με σύνταγμα το «φτιάξε το κατά το δοκούν», το βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι να συμβολίζει και να διασφαλίζει την ταξική και περιουσιακή ανισότητα.

Συνεχίζει την κατρακύλα ο Κάρολος ο ΙΙΙ.

H Αμηχανία της Αριστεράς: Ας σκεφτούμε το μέλλον του σοσιαλισμού 30 χρόνια μετά την διάλυση του «υπαρκτού σοσιαλισμού»

Με αφορμή το θάνατο του Γκορμπατσώφ, του τελευταίου σοβιετικού ηγέτη αναπτύχθηκε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση στα ΜΚΔ κυρίως, παρά στον παραδοσιακά ΜΜΕ.  Κι αυτό γιατί με τον θάνατο του δόθηκε μία ευκαιρία να συζητήσουμε για κάτι που μάλλον «απωθήσαμε», ένα τραύμα που με το οποί δεν μπορέσαμε ποτέ να κλείσουμε: Να μιλήσουμε  για το σοσιαλισμό, τις στρεβλώσεις, τα λάθη, τα εγκλήματα, τις αγκυλώσεις, τα ψέματα αλλά και τη δυνατότητα να μάθουμε από αυτά για το μέλλον. Θα έλεγα μάλιστα ότι αυτό με δεδομένα τα παγκόσμια αδιέξοδα στο κόσμο αποτελεί πλέον ανάγκη.  

Επομένως, τα όσα επιχείρησα να συζητήσω με τις διάφορες κριτικές στο καθεστώς της ΕΣΣΔ ως κοινωνικό σχηματισμό δεν είναι πρόσκαιρου επετειακού τύπου. Ούτε θεωρώ ότι τα ζητήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τις προσεγγίσεις κάποιων «μικρών» αλλά ιστορικών τάσεων στην Αριστερά που είχαν ανεπτυγμένη μια συγκροτημένη κριτική στα καθεστώτα του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά την Αριστερά στο σύνολο της, σε όλες τις τάσεις και αποχρώσεις της.

Η φιλοσοβιετική κομμουνιστική αριστερά βρίσκεται μάλλον σε αμηχανία. Αδυνατεί φαίνεται να κάνει επιτέλους μια ολοκληρωμένη αυτοκριτική έστω και τώρα 30 και πλέον χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, δε ξέρει τι κάνει. Ας δούμε τις τάσεις αυτές που ξεπερνούν τα Κυπριακά σύνορα, αλλά στη δική μας εκδοχή μπορούν διαχωριστούν ως εξής:

Α/ Επισήμως, η ηγετική ομάδα που καθορίζει την κυρίαρχη τάση προτιμά απλώς να σιωπά. Προτιμά να εστιάζει το παρόν και στα ζητήματα τρέχουσας και καθημερινής πολιτικής. Διάφοροι που παρεμβαίνουν διακατέχονται από απέχθεια πλέον για «θεωρίες». Υποτιμά μέχρι πλήρους απόρριψης τη θεωρία, σαν μην έχει καμιά αξία πλέον. Έτσι αναπτύσσεται μια ανούσια λατρεία του πρακτικισμού, ως δήθεν έκφανση ότι βρίσκεται έτσι «πιο κοντά στα καθημερινά προβλήματα του λαού». Ακούμε διάφορους (ενίοτε με πανεπιστημιακές σπουδές) να μας επαναλάβουνε:

-          «δεν καταλαβαίνουμε από θεωρίες»

-          «άστε τις θεωρίες και τα κούφια λόγια, σηκώστε τα μανίκια και δουλέψετε»

Είναι σάμπως και ο ρόλος των Αριστερών σήμερα είναι να τρέχουμε σαν αποκεφαλισμένα κοτόπουλα δεξιά κι αριστερά χωρίς στρατηγική, χωρίς κατεύθυνση κι ότι με αυτό θα πετύχουμε οτιδήποτε για τις εργατικές και λαϊκές μάζες.

Προφανώς θεωρούν επιβλαβές κι αναποτελεσματικό για το παρόν και μέλλον να αναξέουμε πληγές από το τραυματικό παρελθόν. Αυτό που παραγνωρίζει όμως είναι ότι κατά βάση στρουθοκαμηλίζει γιατί αυτό που συζητείται δεν αναφέρεται μόνο, ούτε καν κυρίως στο παρελθόν, αλλά στο παρόν και στο μέλλον.  Κι αυτό είναι το μέλλον του σοσιαλισμού, εφόσον η Αριστερά βασίζεται όχι μόνο στο όραμα, αλλά στο πρόγραμμα για μετασχηματισμό της κοινωνίας και η ιστορία πάντοτε υπήρξε το μείζον συστατικό στοιχείο στην άντληση εμπειριών και γνώσεων και στην ανάλυση των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών δυνάμεων στη στρατηγική της. Εξ ου και η σημασία των διαφόρων «μοντέλων», ως προτύπων για τη διαμόρφωση της δικής τους πορεία προς το σοσιαλισμό που υποσχόταν ότι, κάποια στιγμή εν πάση περιπτώσει, θα επικρατούσε παγκοσμίως.

Β/ Μια δεύτερη τάση που δεν διαφέρει και πολύ, αλλά μάλλον μια έκφανση της κυρίαρχης τάσης φαίνεται είτε σιωπηρά, είτε εμμέσως να θεωρεί την Κίνα υπό τον Ντεγκ ως ενδιαφέρον και επιτυχημένο μοντέλο, που προφανώς θα μπορούσε και η ΕΣΣΔ υπό τον Γκορμπατσώφ να ακολουθούσε. Σε αντίδραση με τη χυδαία κρατική της Δύσης (που αισθάνεται τον ανταγωνισμό από την Κίνα που αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη) κι ενώ τυπικά κρατά κάποιες αποστάσεις λόγω της ιστορίας (είχε ταχθεί με τη ΕΣΣΔ στη κόντρα με την Κίνα από τη δεκαετία του 1950 μέχρι το 1991), εδώ και κάποια χρόνια άκριτα φαίνεται να υιοθετεί τη βασική προπαγάνδα του ΚΚ Κίνας. Εξ ου και δε δέχεται την κριτική περί καπιταλιστικής πορείας, ή τη απαράδεκτη εκμετάλλευση μερικών εκατομμυρίων εργατών που εργάζονται συνθήκες πρωταρχική συσσώρευσης, την της εκτόξευσης της ανισότητας με την άνοδο μιας τάξης πλουτοκρατών δισεκατομμυριούχων που είναι γόνοι κομμουνιστών ηγετών και που σήμερα έκαναν την κίνα μια από τις πιο άνισές κοινωνίες στο κόσμο. Δεν εφαρμόζουν τα ίδια κριτήρια για τις ΗΠΑ και τις καπιταλιστικές χώρες. Επομένως, ποιο συμπέρασμα συνάγεται, ότι το μόνο που έχει σημασία είναι να είναι το κόμμα στην εξουσία και ας πάει τη χώρα όπου να είναι; Τι έγινε το πρόγραμμα για σοσιαλιστικό μετασχηματισμό;

Γ/ Μία άλλη τάση είναι απλώς με αφέλεια να νοσταλγεί τον υπαρκτό σοσιαλισμό του Χρουστώφ ή του Μπρέσνιεφ μέχρι τέλους και θεωρεί για όλα φταίει ο «προδότης» Γκορμπατσώφ. Δεν θα σχολιάσω εδώ - έχω αναλύσει αυτή τη προβληματική και παραπλανητική άποψη. Υπάρχει όμως και μια συναισθηματική διάσταση εδώ που αγγίζει την αίσθηση της ιδεολογικής ταυτότητας γύρω από ένα τραύμα και μιας σχεδόν ερωτικής απογοήτευσης.

Δ/ Μια τελευταία τάση που φαίνεται ακολουθεί τη γραμμή του ΚΚΕ φαίνεται να παλινδρομεί προς τον Σταλινισμό (πχ με τη θέση ότι όλα ανατράπηκαν το 1956 που έφυγε ο Στάλιν) και υιοθετήθηκε πρόγραμμα που ανατρέπει δήθεν το σοσιαλισμό. Θεωρώ εσφαλμένη τη γραμμή αυτή που οδηγεί στον καταποντισμό της Αριστεράς: επιχειρεί να γυρίσει την ιστορία πίσω και επαναφέρει όλα ψέματα και την προπαγάνδα που βασίζεται σε μια κατάσταση άρνησης και τύφλωσης που σκοτώνει ΄τι είναι ζωντανό για την αριστερά.

Υπάρχει σήμερα ένα νέο ζωντανό πνεύμα κριτικής που αναδύεται μέσα από την κριτική στο παρελθόν που κοιτάζει με αισιοδοξία μπροστά κι ας φαίνεται δυστοπικό το άμεσο μέλλον. Κι αυτό απαιτεί να ανοίξουμε τα ζητήματα, να μάθουμε και σκεφτούμε στρατηγικά για το μέλλον της ανθρωπότητας, το μέλλον του σοσιαλισμού.

Τροτσκιστικές κριτικές στον υπαρκτό σοσιαλισμό: 70% ορθές;

 Συζητώ εδώ δύο κριτικές για τη ΕΣΣΔ που γράφτηκαν με αφορμή το θάνατο του Γκορμπατσώφ.

Κρατικός καπιταλισμός;

Το πρώτο είναι του Σωτήρη Κοντογιάννη: «Ο Γκορμπατσόφ και η κατάρρευση της ΕΣΣΔ: Έναςμεταρρυθμιστής που δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει την κρίση του κρατικούκαπιταλισμού» ( Τεύχος 1537 – Εργατική Αλληλεγγύη)

1/ Το κείμενο είναι συνεπές με τη βασική θέση του Τόνι Κλιφ για κρατικό καπιταλισμό στη ΕΣΣΔ (Θέση του SWP και του ΣΕΚ): Σύμφωνα με αυτή σχολή, ο εκφυλισμός της επανάστασης, ο Σταλινικός Θερμιδόρ και η γραφειοκρατία με την ιδιοποίηση του πλεονάσματος από την εκμετάλλευση της εργασία; των εργατών έφτασε σε τέτοιο σημείο που έπαψε η ΕΣΣΔ να είναι ένα «εκφυλισμένο εργατικό κράτος», όπως υποστήριζε ο Τρότσκι στο έργο του «Η Προδομένη Επανάσταση» (εκδ. 1936). Ο Τρότσκι είχε επιχειρήσει να αναλύσει τα αίτια του γραφειοκρατικού εκφυλισμού του σοβιετικού καθεστώτος, ενώ ο Κλιφ το πάει πάρα κάτω: Έχει εκφυλιστεί τόσο που έπαψε εντελώς να είναι εργατικό, έστω στρεβλό γραφειοκρατικό, απλώς είναι μια άλλη μορφή αναποτελεσματικού γραφειοκρατικού συγκεντρωτικού καπιταλισμού. Παρόμοια θέση είχε κι ο Καστοριάδης, κι άλλοι ό όπως ο Μίλοβαν Ντίλας κτλ. με διαφορετική έμφαση.

2/ Ο Γκορπατσόφ, υποστηρίζει το άρθρο, ήταν απλός ο τελευταίος διαχειριστής ενός συστήματος κρατικού καπιταλισμού που έβαινε προς κατάρρευση. Μέχρι εδώ συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό, παρά το ότι το σχήμα «κρατικός καπιταλισμός», ενώ το συζητώ, θεωρώ ότι έχει προβλήματα και θέλει ανάλυση και προσαρμογή κτλ.

3/ Εκεί που υπάρχει νομίζω σοβαρότερο πρόβλημα στην ανάλυση του είναι η ιδέα ότι έγινε επανάσταση και οι εργατικές μάζες ανέτρεψαν το σύστημα (ανεξάρτητα του τί ακολούθησε με την καπιταλιστική παλινόρθωση). Όχι: έγινε μεν μαζική κινητοποίηση που πράγματι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατάρρευσης/ανατροπή, αλλά δεν ήταν προς επαναστατική κατεύθυνση διότι δεν υπήρχε το επαναστατικό υποκείμενο που να ωθήσει τα πράγματα προς σοσιαλιστική κατεύθυνση που απλώς ηττήθηκε στη πορεία.  Υπήρχε μεν λαϊκή και εργατική κινητοποίηση που πλέον δεν έβλεπαν καμία άλλη ελπίδα από το να ανατρέψουν το σύστημα, πλην όμως με δεδομένη την ιδεολογική και πολιτική ήττα  της κομμουνιστικής Αριστεράς παγκόσμιας, αλλά κυρίως τοπικά μετά που τόσα χρόνια χυδαίας προπαγάνδας που έτρωγαν στην μούρη ως «κομμουνιστική» (που σαφώς δεν ήταν κομμουνιστική) έτρεφαν φρούδες ελπίδες ότι θα είναι καλύτερα τα πράγματα στον καπιταλισμό. Αποδείχθηκε όμως ότι το βιοτικό επίπεδο τους έπεσε ακόμα πιο κάτω κι ότι η ελευθερία και η δημοκρατία που τους υποσχέθηκαν ήταν παραμύθι κι έχουμε εκεί μια στυγνή καπιταλιστική δικτατορία.

Εκφυλισμένο εργατικό κράτος;

Το δεύτερο κέιμενο είναι μια ανάλυση της Τροτσκιστικής τάσης που ακολουθεί τον Τεντ Γκράν, του οποίου το άρθρο του 1987 παραθέτει στη συνέχεια.  Η θέση αυτή είναι πιο κοντά στη κλασσική θέση του Τρότσκι για «εκφυλισμένο εργατικό κράτος», στο έργο του «Η Προδομένη Επανάσταση». Σχολιάζω το κείμενο, «Ποιος ήταν ο Γκορμπατσώφ και τι εκπροσωπούσε; – Κείμενο του Τεντ Γκραντ (Φλεβάρης 1987)».

Χαριτολογώντας, κι αναπαράγοντας την ακαταλαβίστικη ποσοτικοποίηση του Ντεγκ για τον Μάο, θα έλεγα κι εγώ ότι είναι κατά 70% σωστή, αλλά 30% λάθος. Σε μεγάλο βαθμό ορθή κριτική για την σοβιετική γραφειοκρατία. Ακόμα και το 1987, όταν τα  φιλοσοβιετικά κομμουνιστικά κόμματα εξέφραζαν αισιοδοξία ότι θα πετύχει η περεστρόικα μάλλον από ευσεβοποθισμό παρά μια ορθολογιστική ανάλυση, ενώ κι αυτά αναγνώριζαν, όπως κι Γράντ ότι η τότε «σύγχρονη σοβιετική κοινωνία» ερχόταν «ολοένα και περισσότερο σε αντίθεση με την ανάπτυξη της κοινωνίας και της παραγωγής», ο Γρανκτ είχε ορθά προβλέψει ότι η περεστρόικα, κινητήρια δύναμη της οποίας ήταν η σοβιετική γραφειοκρατία ήταν  καταδικασμένη. Ωστόσο, θεωρούσε στα  5-10 επόμενα χρόνια «θα καθαρίσει ο δρόμος της πορείας προς τον σοσιαλισμό», κι έτσι εξέφραζε την πεποίθηση για μια επαναστατική νίκη των Σοβιετικών εργατών: «στις σύγχρονες συνθήκες θα είχε ένα πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο από την Ρωσική Επανάσταση του 1917. Το πλεονέκτημα της κρατικής ιδιοκτησίας και του κεντρικού σχεδιασμού θα γίνουν τόσο συντριπτικά που θα επηρεαστούν όχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι διανοούμενοι, η μεσαία τάξη και άλλα στρώματα της κοινωνίας, οδηγώντας σε μια ολοκληρωτική ανατροπή του καπιταλισμού παγκόσμια.»

Εδώ είναι η μεγάλη αδυναμία της ανάλυσης:

1/ Επιμένουν να αναφέρονται σε επαναστατικό υποκείμενο όταν αυτό έχει ηττηθεί κατά κράτος, και συντριβεί ιδεολογικά και πολιτικά, ενώ η εργατική τάξη είναι πλέον έρμαιο της κοινωνικής πολυδιάσπασης.

2/ Αγνοεί το γεγονός ότι υπήρχε και η αυταρχική λύση «από τα πάνω», όπου τους παίρνει: Ο Ντενγκ που ήδη εφάρμοζε στην οικονομία μεταρρυθμίσεις προς καπιταλιστή κατεύθυνση από το 1980, όπως αυτά που ήθελε να κάνει ο Γκορμπατσώφ,  θεωρούσε τον Γκορμπατσώφ ηλίθιο που θέλησε να κάνει πολιτικές μεταρρυθμίσεις μαζί με τις οικονομικές. Εξ ου και αποφάσισε, επιβάλλοντας τη σκληρή γραμμή του και συντρίβοντας την όποια αντίσταση μέσα στην ανώτατη γραφειοκρατία του ΚΚ Κίνας, να καταπνίξει τις λαϊκές κινητοποιήσεις υπέρ του εκδημοκρατισμού (που είχαν την στήριξη της καπιταλιστικής Δύσης) και να καθυποτάξει την όποια λαϊκή αντίσταση.

Şiddete ve Eşitsizliğe Karşı Fırçasına Sarılarak Direnen Bir Kadın: Artemisia – Cansu N. Nazlı

Her Yer Müzik Her Yer Direniş – Aziz Güven

Sol Anahtarı Elye’de Düzenlenen 1 Eylül Dünya Barış Günü Etkinliğine Katıldı

1 Eylül’de Barış İçin Yürüdük

İzle-Tartış’ta MOXIE İzleniyor

Ο Τελευταίος Σοβιετικός Ηγέτης – μια ιστορική αποτίμηση ενός τραγικού ηγέτη χωρίς υπερβολές

Μετά το 1991 έχουμε τη διάλυση της ΕΣΣΔ και τη κατάργηση των βασικών σοσιαλιστικών χαρακτηριστικών που μπόρεσαν να επιβιώσουν, παρά τις στρεβλώσεις που δέχθηκε η Σοβιετική Ένωση από τη δεκαετία του 1930 που επιβλήθηκε λόγω Σταλινικού συστήματος που στρέβλωσε το σοσιαλισμό. Αυτό γίνεται μέσα από μαζικές ιδιωτικοποιήσεις με πρωταγωνιστές τα τμήματα εκείνα της νομενκλατούρας που μετατράπηκαν στη νέα αστική τάξη, των ολιγαρχών (αντίστοιχων των Elon Musk, John Bezos, Gautam Adani, Βill Gateς), ενός συγκεντρωτικού κι αυταρχικού καπιταλισμού, σε αυτό ονομάζουμε κλεπτοκρατικό και αρπακτικό καπιταλισμό. Έχουμε την ανάδυση ενός νέου συστήματος. Δεν είναι ο Γκορμπατσώφ ο ευεργετημένος, αντιθέτως είναι ο ηττημένος, ντροπιασμένος ηγέτης που περιφρονείτο από όλους. Ο άνθρωπος στη Δύσης και «ήρωας» και ισχυρός (πολιτικά) άνδρας ήταν ο Γιέλτσιν , κι ύστερα ο διάδοχος του Πούτιν που κυβερνούσαν στη βάση της ιδιωτικοποίησης-πώλησης σε εξευτελιστικές τιμές τον κρατικό πλούτο, σε αυτό που ονομάζεται “asset stripping” μαζί με την νέα αστική τάξη των «νεόρωσων» που κυβερνά μέχρι σήμερα.

Στο εσωτερικό, ο Γκορμπατσόφ είχε δύο βασικά συνθήματα το glasnost (πολιτική διαφάνεια της ΕΣΣΔ και την περεστρόικα (αναδιάρθρωση), ενώ ήθελε να διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ αφοπλισμό εφόσον έπρεπε επειγόντως να μειώσει τις δαπάνες των εξοπλισμών που εξουθένωναν οικονομικά τη χώρα. Η οικονομική και πολιτική μεταρρύθμιση προς καπιταλιστική κατεύθυνση κάθε άλλο παρά «επανάσταση στην επανάσταση» ήταν, όπως ήταν το σύνθημα του στο βιβλίο του «Περεστρόικα». Όλη η Ρηγκανική και Θατσερική σαβούρα των νεοφιλελεύθερων «experts» που δοκίμασε πρώτα την τύχη του νέου οικονομικού της προγράμματος σε δικτατορίες όπως η Χιλή και στον Παγκόσμιο Νότο (και πρόσφατα στις νότια Ευρώπη), πήγε τότε στη Ρωσία και τις άλλες χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Εφάρμοσε το «δόγμα σοκ» σε ένα διατακτικό-αυταρχικό σύστημα που η οικονομική δραστηριότητα παραγόταν από οργανισμούς τυπικά κρατικής ιδιοκτησίας σε ένα συγκεντρωτικού γραφειοκρατικού ελέγχου, αλλά χωρίς καμία δυνατότητα εργατικού ελέγχου ή λογοδοσίας. Το πρόγραμμα, ιδίως με τον παραμερισμό του ΚΚΣΕ και στη συνέχεια με τη διάλυση της ΕΣΣΔ όπου υπήρχαν ακόμα κάποιες γραφειοκρατικές αντιστάσεις κι αντιφάσεις, ήταν η ταχεία ιδιωτικοποίηση και καπιταλιστικού μετασχηματισμού από επέφερε κρίση, ακραίες οικονομικές συνθήκες, μαζική μείωση του ΑΕΠ, ανακατανομή του εισοδήματος και πλούτου, εξαθλίωση, εκτόξευση της εγκληματικότητας και μαφιόζικων καταστάσεων και κοινωνική διάλυση σε μια κατάσταση ακραίας και ανισομερούς «ανάπτυξης». Σε αυτό το κλίμα ο εθνικισμός, ο ρατσισμός και η άνοδος διαφόρων θρησκευτικών φανατισμών πήραν τα πάνω τους και έτσι ξανάνοιξε με βίαιο τρόπο αυτό που ονομάζεται «εθνικό ζήτημα». Αυτές είναι οι συνθήκες που οδήγησαν στην άνοδο της αυταρχικής εξουσίας τους συστήματος πού έχει στο επίκεντρο έναν ισχυρό πολιτικό άνδρα τον Βλαντιμίρ Πούτιν, που ήταν κάποτε το αγαπημένο παιδί της δύσης, αλλά σήμερα ο παρίας νούμερο ένα.

Δεν απορρίπτω τη σημασία του παιγνιδιού αυτού, ούτε και τον ρόλο πρακτόρων κτλ. σε διάφορες φάσεις της ιστορίας, ούτε και την σημασία αυτών που μπορεί στη πορεία να αποστατήσουν, ή απλά να αλλάξουν γνώμη και στρατόπεδο σε περιόδου συγκρούσεων. Σε ιδεολογικό επίπεδο η αντιπαράθεση είναι μια συνεχής πάλη που διαπλέκεται με πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα, ατομικά και συλλογικά. Θεωρώ ωστόσο αναγκαίο εδώ να δούμε το άτομο, ακόμα και αν φαίνεται να ήταν κάποιος ο δεύτερος πιο ισχυρός άνθρωπο του πλανήτη, όπως ήταν ο Γκορπατσώφ, η ηγέτης της δεύτερης υπερδύναμης του κόσμου, όταν πήγαινε στο Ρέικιαβικ να διαπραγματευτεί με τον πρώτο (συμβολικά) ισχυρότερο του κόσμου για την αποτροπή της πυρηνικής απειλής.

Η Κίνα δεν ακολουθήσε όμως αυτή πορεία στο πολιτικό επίπεδο, αλλά μόνο στο οικονομικό. Απέφυγε τα ίδια – εξάλλου κι ο Μάο δεν άκουε αυτά ο Στάλιν του πρότεινε και έτσι η Κίνα είχε ακολουθήσει το δικό της δρόμο για την επανάσταση. Ο Ντεγκ και η τότε ηγεσία του ΚΚ Κίνας επέλεξαν να κρατήσουν τον πολιτικό έλεγχο με σιδερένια γροθιά και έτσι κατέπνιξαν το κίνημα υπέρ των μεταρρυθμίσεων στη πλατεία Τιενανμέν. Ο Ντεγκ που πέρασε πολλά χρόνια στα μπουντρούμια του Μάο ως ιδεολογικός εκφραστής της «δεξιάς παρέκκλισης», όταν επέστρεψε θριαμβευτής κι έγινε ο ηγέτης του ΚΚ Κίνας επέβαλε τη γραμμή μιας σκληρής καπιταλιστικής μεταρρύθμισης αλλά υπό την απόλυτο πολιτικό έλεγχο του ΚΚ Κίνας. Κι έτσι οικονομικά «πέτυχε», όσον αφορά στην ταχεία οικονομική μεγέθυνση, πλην όμως με κόστος την εξαθλίωση των εργατικών κι αγροτικών μαζών, ανεργία, αστυφιλία, κι εκτόξευση της ανισότητας σε βαθμό που σήμερα η Κίνα είναι μια από τις πιο άνισες χώρες στο κόσμο. Έμαθε λοιπόν η Κίνα από τα παθήματα του Γκορμπατσώφ, αλλά με ποιους όρους και προς όφελος ποιων ακριβώς; Της νέας αστικής τάξης της Κίνα που βρίσκεται όμως, προς το παρόν, κάτω από τον αυστηρό πολιτικό έλεγχο του ΚΚ Κίνας.

Cyprus: A Rendezvous with History? - Andrekos Varnava (2003)

Article from August of 2003 by Andrekos Varnava, offering a clear articulation of a Cyprocentric (or Cypriotist) position surrounding Cypriot identity and the Cyprus Dispute.

Can be located in pdf format by pressing here.

Cyprus: A Rendezvous with History? 

By Andrékos Varnáva, History Department, University of Melbourne.

I am a CYPRIOT – unless other Cypriots begin to think this way, there will never be peace in Cyprus! Cyprus is our Homeland!

My Homeland is under occupation by a foreign intruder – Turkey. This foreign intruder imposed its ways and values on my unsuspecting Cypriot brothers – the Cypriot Muslim/Turkish Community. For years they were told that they were Turks. They were told to fight for partition. They were told and forced to leave their homes and form enclaves away from the ‘menacing Greeks’, where Turkish officers from the mainland trained them in combat. Then in 1974, their ‘brethren’ came and they were told that they were ‘liberated’. What they had been taught to desire had finally become a reality. But what happened after ‘liberation’? They found that they were not Turks after-all, but Cypriots. They rebelled against their ‘brethren’ after they encountered them. The liberation became an occupation by foreign intruders, which had different values, different customs, different traditions, and different ways. It made them realise that they are Cypriots. It made them realise that without us, the rest of the Cypriots, they are left with only a usurped identity, imposed upon them by foreigners.

But my community, the Cypriot Orthodox/Greek Community, is also under occupation – ideological occupation. The indoctrination began very soon after Britain occupied the island in 1878. For years, nationalists among them, but primarily foreigners (all non�Cypriots) told the Orthodox Cypriots that they were Greeks. They were told to love another country – a foreign country – simply because of religious ties and similarities in language, and to want to unite with this country. At first, it was a sentimental desire, but then it became an obsession – a very violent obsession. In the 1950s, these nationalist leaders uprooted the Cypriots from their peaceful world and started a guerrilla campaign against the British – not to establish an independent Cypriot state, but to unite the island to a foreign state. In other words, they wanted to replace one foreign master with another. Although this obsession failed in the 1950s, it was not totally abandoned after Cyprus became a republic in 1960. This is not the place to go into the sinister forces in Cyprus during the 1960s and 70s, which divided the Orthodox Cypriots in the name of this obsession. But for arguments sake, let us pretend that this obsession had become a reality instead of or in tandem with the Turkish Cypriot aim, as many diplomats proposed. How would we have coped with an influx of almost a million non-Cypriot Greek colonists to our Homeland? Would we, the Cypriot Orthodox/Greek Community, feel the same as the Cypriot Turks did since 1974?

In the event, when the Turkish army invaded my Homeland in 1974, the Turkish Government said that they had a right to do so – to save the Turks from the Greeks. It was Turks coming to save Turks – not Cypriots, but Turks. Who gave them that right, not legally, but morally to argue that point? Turkey and its people have always felt that Cyprus belonged to them. Greece and its people made their own claim. The latter claimed that their claim was ‘better’. They said that almost 80 percent of the population was consistently ‘Greek’ since the British arrived. They did not like the Turkish claims, but they did not stop to think whether Turkey would like theirs. Neither ‘mother’ country advised their ‘children’ to drop nationalist claims and to live as Cypriots. When Greeks say that Cyprus belongs to them – when they refer to it as ‘our’ tragic Cyprus – we, the Orthodox Cypriots, say nothing. Why? Why are we so arrogant as to criticise the Turkish-Cypriot nationalists for considering Cyprus to be a Turkish island when many of us still consider Cyprus to be a Greek island? Why are we condescending enough to consider the opposition Cypriot Turks, who oppose the Turkish occupation and reject the Turkish identity imposed on them, as desiring a united Cyprus, when we continue to peddle the line that we are Greeks first and Cypriots second?

Sorry, but Cyprus belongs to us – the Cypriots. And yes, Cypriots have their own distinct cultural and historical identity – it has simply been suppressed by Greek and Turkish nationalists. The Orthodox Cypriot culture, although primarily influenced by Byzantine traditions, also has French, Italian, Arab and especially Turkish influences. As for the Muslim Cypriots, one poet/academic, Mehmet Yashin, has concluded that without the Orthodox Cypriots, the Muslim Cypriots have no identity.

Unfortunately, the Cyprus Government and many of the peoples of both Cypriot communities still do not understand this, continuing to allow the identity of the Cypriots to be invaded and mapped out by foreign nationalist ideologies. The Cyprus Government and the TRNC use the ‘Cyprus Problem’ to indoctrinate the youth with chauvinistic, militaristic and biased propaganda through the education system. Children in Cyprus are taught the nationalist historical narrative that absolves each side of guilt and attributes guilt to the other side. Cyprus has been characterized as bi-dialectal and even diglossic with standard Modern Greek/Modern Turkish as the formal code and the Cypriot dialects as the codes of everyday life. It is worse in schools here in Australia, as Orthodox Cypriots are forced to attend ‘Greek’ schools to learn the ‘civilised’ and ‘purified’ form of ‘their language’. Most parents hold similar views, especially those of the diaspora. The past has not been scrutinised, it has not been reinterpreted or revaluated. History is not only about how the events of the past happened, but about how these events are viewed in the present; after-all, historians can only write history from the prism of the present. Most Orthodox Cypriots have learned nothing from the past, because it does not suit them to learn, but only to remember. We must never forget the events; but if we do not learn from them, then all that has come to pass has happened for nothing. Cypriots have their own unique identity, language, ethics, and traditions, there are various cultural, and historical traditions that make Cypriots different from Greeks and Turks, and unite the two communities as Cypriots. The road to a real solution of the Cyprus problem passes through the elimination of all chauvinistic propaganda fed to the Cypriots and a revaluation of the past events.

In Cyprus, mass rallies on Eleftheria Square to mark the ‘black anniversaries’ of the coup and Turkish invasion were a thing of the past while in Australia they have become ‘traditional’ – even a ‘celebration’. By the 1990s, Cypriot society had matured and outgrown these depressing exhibitions of demagoguery, where politicians fed a diet of meaningless slogans and empty rhetoric to uncritical crowds. Private ceremonies in respect of those who lost their lives in the Athens backed coup and Turkish invasion had replaced rallies. This year, however, all the political parties, except DISY, decided that a rally was in order. It was a return to the era of the hollow words, the defiant posturing and the cynical playing to the gallery. Does this sound familiar? People, many of whom are foreigners, marching down the street holding foreign flags and then gathering to a lavish meal with the high and mighty of high of society! If rallies were such an effective diplomatic and political tool, we would not be holding one 29 years after the invasion to demonstrate our ‘desire for a solution’.

For 29 years this is all that has been expressed by Cypriots, the Cyprus Government and the foreigners – a “desire for a solution”. Few have realised the realities of the Cyprus Problem, and even fewer Cypriots have revaluated the past and come to terms with the events in a mature way. From a leadership point of view, it has never been publicly explained, what form a solution to the Cyprus Problem would take. Thus, when the Anan plan was unveiled late last year, Orthodox Cypriots in Cyprus and abroad, were, for the most part, aghast at its provisions.

Firstly, few stopped to think that the plan was based on discussions between the Cyprus Government (in power for ten years) and the Turkish-Cypriot leadership. Successive Cyprus Governments are to blame for this, for talking about a ‘solution’ and not about a ‘new Cyprus’. Orthodox Cypriots are under the illusion that ‘things can be as they once were with the Turkish Cypriots, when we all lived in peace’. They do not stop to think that this was never a reality since independence in 1960 and that the events of 1974 has established, for nearly 30 years, a separation of the two communities.

Secondly, barring the provisions contravening international laws, essentially those relating to the return and resettlement of refugees to all parts of Cyprus, the plan was a realistic and fair blueprint for a united Cyprus.

Today we are further away from bringing peace and stability to Cyprus than a year or even six months ago, namely because we have two chauvinistic regimes in Cyprus. I need not go into an analysis of the Rauf Denktash regime; all that needs to be said about him is that he is at least honest about his chauvinism and insincerity. Recently, President Papadopoulos said in an interview with Turkish journalist Mehmet Ali Birand that if there is no settlement before Cyprus’ accession to the EU next May, there is real danger that the partition of the island would become permanent. This prompted one Cypriot commentator to ask that the church bells be rung and for all Cypriots to celebrate his epiphany. But before the ink had dried on the journalists page, Papadopoulos declared that “accepting the Anan plan as is does not constitute an initiative. On the contrary: it means acceptance of the fait accompli of the invasion and occupation.”

This man is supposed to be ‘our’ President. The dreadful loathing at the possibility of a solution inside this ‘Jekyll and Hyde’ personality is now in the open. Last April, Papadopoulos went to The Hague and stated before the UN Secretary-General that he accepted his plan, and that he would not raise any issue concerning its basic provisions. On his return to Cyprus he began backtracking and asking for fresh negotiations on the basic provisions, especially the one concerning the federal council. It is a clear provision that gives the best solution to the rotating presidency problem and it does not contravene UN or EU laws. Only those who allow misguided national pride to interfere in the best interests of the Cypriot people would object to the central government system proposed by the UN. Papadopoulos has effectively accused the UN Secretary-General of wanting to make the invasion and occupation permanent. What an insult!

This arrogance and condescending attitude is illustrated by the practical ‘application’ of the measures to bring about internal trade with the Cypriot Turks. The well-known Cypriot hotel-owner, Constantinos Lordos, personally tested the internal trade measures but got nowhere. “I tried bringing across 10 boxes of tomatoes… I called the Commerce Ministry to inspect them at the checkpoint but they refused, saying they needed access to the fields where they originated. When I asked them to go to the fields, they refused citing that it was an illegal state.” What a sick joke! Nothing illustrates the government’s self-negating policies towards the Cypriot Turks better than the much-trumpeted decision to promote internal trade. This is what the government policy towards the Turkish Cypriots is about – announcing measures and then finding legal obstacles for not enforcing them. The government is following a foolish and rather anachronistic policy. It is going out of its way to annihilate its integrity and confirm Turkish Cypriot suspicions that it is insincere in its dealings with them. This conclusion is exemplified by the decision taken by Ali Erel, President of the Turkish Cypriot Chamber of Commerce, to not work with the authorities, as he promised to do, in the development of internal trade between the two sides. But why should he when the Greek Cypriot leadership, through its actions and declarations, is openly flaunting its condescending attitude towards the Cypriot Muslims? All this leadership is doing is pushing the Cypriot Turkish opposition into the clutches of Denktash instead of its own. The Greek Cypriot leadership’s measures for the Turkish Cypriots and responses to the 23 April ‘opening of the border’ were made with a cold heart.

Actually how many of these measures have been implemented? Very few. The main initiative, the establishment of an office of Turkish Cypriot affairs and the creation of a committee to oversee its functioning has, three months after it was announced, failed to materialise.

What all this all means is that Rauf Denktash must be pleased with himself. Everybody thought he was finished, but he has come out on top after the daring move of 23 April. His decision to ‘open the borders’ has been considered by commentators as a desperate act and a money-making scheme. While most Greek Cypriots and the Cyprus Government fax lyrical about his motives, as usual they have failed to take the initiative. The 23 April bombshell presented the opportunity for the Cypriots to show that they can live together, in the future in a genuinely independent and united homeland enjoying all basic freedoms and rights, through the principles outlined in the UN charter, the Universal Declaration of Human Rights and the EHRC. But it seems that once again Cyprus will be unlucky; it again risks missing its rendezvous with history. This time the Cypriots find themselves led by two anachronistic and fanatical chauvinists, neither of whom desires to bring the Cypriots together.

The time has come to stop speaking of nationalisms and to recognise that the most significant denominator in a states identity is its people’s homeland. The past is theirs the future is ours – those of us who love Cyprus. Cyprus is full of graves marked with cross and crescent. The time has come for the Cypriots together to honour those that died, to take flowers to their resting places. The time has come to stop making heroic speeches over their graves, but to ask for their forgiveness.

What a joy it is to say I am a Cypriot! 

Αποκρουστικοί ήχοι μιας καταστροφικής πορείας: Υπάρχει Διαφυγή!

15 ιουλίου 2022. Ο αποκρουστικός ήχος της σειρήνας σήμερα με πήρε πίσω στο 1974. Ήμουν πέντε χρονών κι όμως οι χαρακιές από τις μνήμες είναι ακόμα μαζί μου. Η φρίκη του πολέμου, του κάθε πολέμου, δε λέει να φύγει κι ας φτάνω αισίως τα 53. Ήδη από την 15η Ιουλίου είχε μπει το νερό στο αυλάκι για τη βίαιη διχοτόμηση της χώρας. Η οικογένεια μου στάθηκε τυχερή – δεν είχαμε θύματα, ούτε από το πραξικόπημα, ούτε από την εισβολή, ούτε βιώσαμε την προσφυγιά. Οι σφαίρες που καρφώθηκαν στο σπίτι του παππού μου κατά την περίοδο του πραξικοπήματος είναι απλώς ακόμα μια απόδειξη ότι η βία μας αγγίζει όλους, κάποιους λίγο, κάποιους πολύ, πάρα πολύ.

Όλοι γνώριζαν τις συνέπειες ενός πραξικοπήματος στη Κύπρο. Οι συσχετισμοί δύναμης ήταν γνωστοί και όλα ήταν στημένα στο τρίγωνο Κύπρου-Ελλάδας-Τουρκίας. Το Νατοϊκό πλαίσιο δεν εμπόδιζε την «αυτονομία» δράσης ανάμεσα στις αντιμαχόμενες «συμμαχικές» δυνάμεις, ενόσω αποτρεπόταν ένας αδιανόητος ολικός πόλεμος μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας με απρόβλεπτες συνέπειες. Εξάλλου, ήδη από 1964 οι τ/κ δεν συμμετείχαν στη διακυβέρνηση της χώρας, οι μισοί ήταν σε θυλάκους. Κι όταν ζήτησαν να επανέλθουν στις θέσεις τους αντιπροσωπεύοντας την κοινότητα τους, όπως προνοούσε το σύνταγμα, η ε/κ ηγεσία υπό τον Μακάριο τους το είχε αρνηθεί. Προτιμούσαν να ελέγχουν το κράτος κι έτσι πραγματωνόταν ντε φάκτο η «Μικρά Ελλάς».

Όπως προειδοποιούσαν τα ΜΜΕ της εποχής από τις αρχές τους 1974, αναμενόταν πραξικόπημα που θα οδηγούσε σε εισβολή από την Τουρκία για διαμελισμός της χώρας. Η εισβολή λοιπόν της χούντας, όπως ο ίδιος ο Μακάριος επισήμως από βήμα του ΟΗΕ, κατήγγειλε, οδήγησε στην εισβολή των τουρκικών δυνάμεων, επικαλούμενοι την ανατροπή της συνταγματικής τάξης βάσει της συνθήκης εγγύησης. Έγινε αυτό που ήταν προβλέψιμο.

Είναι του συρμού σήμερα είτε να θεωρούνται όλα μια διαβολική συνομωσία του σύμπαντος, είτε να θεωρούνται όλα τυχαία αποτελέσματα ενός χαώδους κόσμου γεμάτου από ηλιθίους ή άτομα που άγνοια κάνουν εσφαλμένες επιλογές. Ας μην είμαστε όμως αφελείς να πέφτουμε σε οποιανδήποτε από τις παγίδες αυτές. Ασφαλώς και υπάρχουν σχέδια και γίνονται συνομωσίες από πολιτικούς κι άλλους που έχουν συμφέροντα να προωθήσουν. Κι ασφαλώς γίνονται εσφαλμένες εκτιμήσεις, ή υποτιμούνται ή υπερτιμούνται παράγοντες, κι υπάρχουν ηλίθιοι που έχουν εξουσία ή/και όπλα. Όλοι αυτοί οι παράγοντες υπάρχουν σε όλους τους πολέμους. Στις συγκυρίες αστάθμητοι προάγοντες μπορεί να οδηγήσουν σε συγκρούσεις και συρράξεις με απρόσμενα ή αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι συνέπειες σε κάποιο βαθμό μπορεί να είναι προβλεπτές, αλλά μπορεί και να οδηγήσουν αλυσιδωτά σε κλιμακώσεις δύσκολα προβλέψιμων.

Στη Κύπρο δομικά το σκηνικό ήταν εκεί, κι όλοι οι πρωταγωνιστές γνώριζαν πάνω-κάτω τα επακόλουθα των πράξεων τους. Στη ηγεσία της ελληνικής χούντας και της παραφασιστικής ΕΟΚΑ Β ήξεραν τι επακολουθούσε. Δε τους ενδιέφερε. Ασφαλώς η τελική έκβαση σε σχέση με αποφάσεις και τη δράση που αυτή συνεπάγεται κρίνεται ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης. Ξέρουμε τί έγινε. Κι από τότε συνεχίζει η ολέθρια πορεία προς τη διχοτόμηση που φαινομενικά ονομάζεται «παγωμένη διένεξη», αλλά κατ’ ουσία σημαίνει συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα. Ο «κλάδος ελαίας» απλώς τους αποθράσυνε: Η αγανάκτηση κι η αποτροπιασμός για τις εγκληματικές τους πράξεις χάθηκαν τελικά στη λήθη. Δεν είχαμε καμία διαδικασία αλήθειας και συμφιλίωσης, αλλά 3-4 δίκες για το θεαθήναι και μια σκοτεινή κι άδικη λήθη. Λίγα χρόνια μετά την ντε φάκτο παραγραφή των εγκλημάτων τους αποθρασύνθηκαν, τόσο αυτοί, όσο οι ιδεολογικοί και πολιτικοί τους επίγονοι.

Δε θα πάω όμως πολύ πίσω. Δύο καθοριστικές στιγμές μπορούσαν να ανατρέψουν τη μακρά κι ολέθρια πορεία προς τη διχοτόμηση: το 2004 και το 2017. Και για τα δύο απαιτείται ορθολογιστική ανάλυση και ανάληψη ευθυνών για να μάθουμε από τα λάθη που έχουν γίνει. Τα ΜΜΕ, σχεδόν στην ολότητα τους, ακολουθούν τη εθνοσοβινιστική οπτική μιας ισχυρής κάστας συμφερόντων και ιδεολογικών κατασκευών όπου η κριτική είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή θα έπρεπε. Προβάλλουν την «εύκολη» απάντηση είναι ότι για όλα φταίει ο άλλος, που είναι εξάλλου και εκ προοιμίου ένοχος ως κατοχική δύναμη κι ως ο ισχυρός. Επομένως, σύμφωνα με αυτή τη οπτική, η όποια «υποχώρηση» από μέρους της ε/κ πλευράς που ηττήθηκε στο πόλεμο αποτελεί «προδοσία». Είναι η απολογητική που δίνει τυπικά «εύσημα», αλλά εδραιώνει επί του εδάφους τη διχοτόμηση. Το γεγονός ότι το 2004 η Ε/Κ απέρριψε το σχέδιο του ΟΗΕ, ή ακόμα πιο πρόσφατα το 2017, η ε/κ πλευρά του Αναστασιάδη και των υποτελών διαχειριστών του τορπίλισε την προοπτική μια συμφωνίας αποτελεί για αυτούς απλώς ακόμα μια «απόδειξη» ότι είναι απαράδεκτες και σε βάρος της ε/.κ πλευράς. Κι όμως αυτό είναι το αφήγημα που σερβίρουν ακριβώς για να εδραιώνουν και να διαιωνίζουν την διαδικασία διχοτόμησης που οδηγεί τελικά στην έγερση σκληρού συνόρου και διαφορετικής μορφής πολέμων. Πρόκειται για απολογητές του διχοτομισμού που πωλούν ως πατριωτισμό.

Γι’ αυτό και χρειάζεται μια ορθολογιστική ανάλυση του συνέβη το 2004 και το 2017 και μόνο εφόσον αντλήσουμε διδάγματα για τα λάθη τότε, θα μπορέσουμε να διορθώσουμε τη πορεία μας για το μέλλον στη βάση στρατηγικής για ειρηνική επανένωση. Γι’ αυτό και δεν θέμα απλώς μιας μεταμοντέρνας αναφοράς σε πολλαπλά «αφηγήματα» για το παρελθόν, παρά την αναγνώριση ότι συνυπήρχαν πολλαπλά ενδεχόμενα και προοπτικές, όταν αναλύουμε αποτυχημένες απόπειρες λύσης. Η εκτίμηση για το που θα οδηγούσε η αποδοχή ή απόρριψη του α’ ή β’ σχεδίου ή της επιμέρους πρόνοιας στην επίλυση του κυπριακού στο παρελθόν δεν «ἔπεα πτερόεντα» μιας απλής στάσης που έβγαλε φτερά και πέτασε μακριά κι έτσι χάθηκε. Δεν είναι απλώς «περασμένα ξεχασμένα». Είναι παρακαταθήκες και γραμμές μιας πορείας χαραγμένες στην ιστορία που πρέπει να μελετούμε για να μας κάνουν σοφότερους για τη χάραξη της πορείας μας για μέλλον.

Αυτή είναι η ευθύνη των πολιτικών ηγετών. Αυτά απαιτούμε.

Το 2019 είχαμε συζητήσει το θέμα αυτό (δείτε το άρθρο πιο κάτω). Σήμερα δεν έχουμε απέναντι μας ένα Ακκιντζί που εξέφραζε τη βούληση των ε/κ και τ/κ για λύση, αλλά τον Τατάρ. Ο δε Ερτογάν και η Τουρκία είναι αλλού – προκλητικός, σκληρός και σε απόγνωση. Η παγκόσμια συγκυρία βρίσκεται σε άλλη τροχιά. Στο πηδάλιο συνεχίζουμε να έχουμε τον Αναστασιάδη που ηγείται της πιο διεφθαρμένης και χρεωκοπημένης πολιτικά κυβέρνησης που είχαμε ποτέ.

Το ζήτημα είναι τι κάνουμε τώρα. Απαιτούμε να γίνει πολιτική συζήτηση διότι έχουμε μια απογοητευτική προεκλογική «συζήτηση» που ουσιαστικά αναιρεί τους λόγους ύπαρξης της πολιτικής, της ουσία της οποίας είναι η διαφωνίας. Το μεν Κυπριακό δε συζητείται γιατι μας υποβάλλουν ότι δήθεν «δεν ενδιαφέρει» πλέον. Στα δε πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα δε υπάρχει πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση, σάμπως και όλοι συμφωνούμε και δεν υπάρχουν ούτε κοινωνικές τάξεις, ούτε συμφέροντα, ούτε πάλη ιδεών κι αντιθέσεων. Σέρνει το χορό της προεκλογικής ως frontrunner ο εκλεκτός των πιο σκοταδιστικών και σοβινιστικών δυνάμεων κι επιλέγει όρους απολιτικούς που τον βολεύουν, αλλά το τραγικό είναι τον ακολουθούν οι άλλοι! Κι έτσι τα επιτελεία επιλέγουν να λένε για τις διαχειριστικές ικανότητες, τις «περγαμηνές» και εμπειρίες του κάθε υποψηφίου σάμπως και πρόκειται για πρόσληψη κάποιου σε κάποια επιχείρηση, κι όχι για πολιτική.

Απαιτούμε πολιτική. Απαιτούμε τα αυτονόητα από τη δημοκρατία.

Εξακολουθώ να θεωρώ ότι υπάρχει διέξοδος από την ολέθρια πορεία.

[Πίνακες της Δάφνης Τριμικλινιώτης]

--------------------------------------------------------------------------

Υπάρχει διέξοδος από την ολέθρια πορεία,

Χαραυγή 20/7/2019

Οι αρχικές τυμπανοκρουσίες και τα επικοινωνιακά παιγνίδια του προεδρικού περί «ομοφωνίας» και «ηχηρού όχι» δημιούργησαν σύγχυση. Τα πράγματα φαίνονται πιο καθαρά τώρα. Στο Συμβούλιο Αρχηγών συζητήθηκε μια πρόταση που είχε διάφορες διαστάσεις. Αυτό που απορρίφθηκε από τις πολιτικές δυνάμεις -για διαφορετικούς βέβαια λόγους- είναι το ότι ο Ακιντζί προτείνει συνδιαχείριση του αερίου με κοινή επιτροπή με εκτελεστικές εξουσίες μάλιστα, ανεξάρτητα και έξω από τις διαδικασίες λύσης του Κυπριακού.

Ο Αναστασιάδης προτιμά να προχωρά με τις γεωτρήσεις, να κάνει συμφωνίες με εταιρείες και ουσιαστικά να κωλυσιεργεί, γιατί στην ουσία δεν αποδέχεται το πλαίσιο του ΓΓ του ΟΗΕ –εξού και στην τελευταία του επιστολή έχει προσθέσει νέα πράγματα στο πακέτο που σκότωσαν τη διαδικασία. Ο μ. Δημήτρης Χριστόφιας στην προεδρία του μπορούσε να προχωράει με το ενεργειακό πρόγραμμα, γιατί αφενός είχε την έξωθεν καλή μαρτυρία με τη θετική στάση του στις διαδικασίες λύσης, κι αφετέρου οι συνθήκες τότε το επέτρεπαν. Σήμερα ωστόσο βρισκόμαστε σε μια εντελώς διαφορετική εποχή: Πρώτον, ο Αναστασιάδης έχει χάσει την αξιοπιστία του -περίπου όπως ο Τάσος μετά το «ηχηρό Όχι» του 2004. Δεύτερο, βρισκόμαστε σε φάση προχωρημένων διαδικασιών εξόρυξης. Τρίτο, βιώνουμε ένα γενικότερο συγκρουσιακό κλίμα μιας ρευστής εποχής.

Το ΑΚΕΛ τότε επέλεξε μια εποικοδομητική προσέγγιση στο Συμβούλιο Αρχηγών. Φαίνεται αυτό να δημιούργησε ανησυχία σε κόσμο που θέλει λύση, που έχει κουραστεί από την κοροϊδία Αναστασιάδη στη βάση μιας καταστροφικής «εθνικής ενότητας». Είναι κατανοητή η ανησυχία, ωστόσο το ΑΚΕΛ, προφανώς σεβόμενο τα θέσμια, υπεύθυνα κατέθεσε ολοκληρωμένη πρόταση. Εύκολο θα ήταν να εκτονώσει τον κόσμο της Αριστεράς και της λύσης λέγοντας: «Τώρα φάγε, κ. Αναστασιάδη, στη μούρη τα αποτελέσματα της πολιτικής σου, όπως σε προειδοποιούσαμε, εμείς που κάποτε είπες «μηδενικά»». Κι όμως το κόμμα επέλεξε μια στάση νηφάλια διότι ενδιαφέρεται πρωτίστως να οδηγηθούν τα πράγματα στη λύση κι όχι στην οπαδική εκτόνωση.

Το ζήτημα είναι να πετύχει ο βασικός σκοπός που είναι η επείγουσα αποκλιμάκωση της έντασης στο πλαίσιο της συντομότερης επαναφοράς της διαδικασίας στην τροχιά λύσης. Το ΑΚΕΛ επιμένει: Δεν αρκεί να απορρίπτει ο κ. Αναστασιάδης την πρόταση Ακιντζί, αλλά οφείλει να αντιπροτείνει πως θα βγούμε από το αδιέξοδο. Δεν ξέρω τι θα πει και αν θα πείσει. Δεν θα πείσει αν κάνει ό,τι έκανε μέχρι χθες. Ο ΓΓ του ΟΗΕ δεν πρόκειται να ξεκινήσει μιαν ατέρμονη διαδικασία, χωρίς την έμπρακτη αποδοχή των 6 σημείων, όπου θέτει το ουσιαστικό και διαδικαστικό πλαίσιο για την επίτευξη συμφωνίας λύσης. Ορθά βέβαια ο Μουσταφά Ακιντζί αναζητεί διεξόδους, καθώς αισθάνεται να στενεύει ο κλοιός της κλιμακούμενης έντασης και της μακράς διχοτομικής κατάστασης που μας πνίγει όλους. Φτάσαμε όμως στο τέρμα. Και η πρότασή του για συνδιαχείριση υδρογονανθράκων χωρίς λύση, αν δεν τεθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας λύσης, δεν είναι κίνητρο για τη λύση.

Ωστόσο, ο Αναστασιάδης μετά το Κραν Μοντανά φάνηκε ότι δεν θέλει λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Απλά δεν του βγαίνει να το περάσει στην ε/κ κοινή γνώμη. Τώρα όμως μπροστά στα νέα αδιέξοδα και τους μεγάλους κινδύνους, ιδίως για τη σταθερότητα και την οικονομία, τι θα κάνει; Πίσω λοιπόν από την «ομοφωνία» που ακούμε από τα καθεστωτικά ΜΜΕ, υπάρχει ουσιαστική διαφωνία. Οι απορριπτικοί-διχοτομιστές-σοβινιστές δε θέλουν καμιά διασύνδεση με τις διαδικασίες λύσεις, γιατί στην ουσία φαντασιώνονται ν’ αλλάξουν τα γεωπολιτικά δεδομένα με συμφωνίες με ισχυρούς, με εταιρείες κτλ. Σήμερα όμως η μη διασύνδεση με τη λύση είναι καταστροφική.

Υπάρχει διέξοδος με την αποδοχή του πλαισίου του ΓΓ τώρα χωρίς όρους. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, η πρόταση Ακιντζί για σύγκληση διεθνούς διάσκεψης όπως στο Κραν Μοντανά είναι θετική. Εκεί θα πρέπει να τεθούν κάποιες πτυχές της πρότασης για τους υδρογονάνθρακες. Αν αυτή τύχει επεξεργασίας και ενταχθεί στο πλαίσιο της λύσης, μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για λύση.

Από τον Haji Mike στους Monsieur Doumani και τον Julio - Η κυπριακή μουσική σκηνή ως κοινωνική ανατρεπτική δυναμική

 Νίκος Τριμικλινιώτης

 [Δημοσιεύτηκε Νίκος Τριμικλινιώτης (2019) «Από τον Haji Mike στους Monsieur Doumani και τον Julio - Η κυπριακή μουσική σκηνή ως κοινωνική ανατρεπτική δυναμική», Νέα Έποχή, τ. 340, Άνοιξη 2019, σελ. 81-93.]

 Στο κείμενο αυτό θα ασχοληθώ με ένα ενδιαφέρον ρεύμα δημιουργικότητας που εκφράζει μια νέα πνοή στην πολιτιστική δημιουργία στην Κύπρο. Αυτό εκφράζεται στα εικαστικά,¹στη φωτογραφία,² στη λογοτεχνία και το θέατρο, αλλά και στη μουσική. Θα επικεντρωθώ κυρίως στην κυπριακή μουσική σκηνή που έχει διαρρήξει πλέον το κλειστό, λογοκριμένο, εθνοκεντρικό με ροπή προς το ελλαδοκεντρικό σχήμα, παρά το ότι παρόμοιο σχήμα υπάρχει και στην ποιητική, λογοτεχνική και μουσική δημιουργία.³ Το μουσικό κομμάτι θα ερμηνευτεί ως αναπόσπαστο και δυναμικό μέρος αυτού που ονομάζω «Κοινωνιολογία της αμφισβήτησης»,⁴όπως αυτό διαφαίνεται σε νέους μουσικούς δημιουργούς από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα.

Το σχόλιό μου είναι μέρος ενός ευρύτερου αναλυτικού εγχειρήματος για τη δημόσια αμφισβήτηση και τον δημόσιο χώρο στη χώρα. Αυτή προέρχεται από την αστάθμητη συνάντηση των διασπορικών διανοούμενων, ποιητών, κοινωνιολόγων και δημιουργών στην Κύπρο. Πέραν από αυτήν, μέσα από τη συμμετοχή τους, τόσο στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες όσο και μέσα από το δημιουργικό και κριτικό τους έργο, ανοίγουν ορίζοντες και σπάνε τα στεγανά των εθνικών/εθνικιστικών και μεταποικιακών καλουπιών. Η δημιουργικότητα, η διορατικότητα και η αμφισβήτηση είναι το μέσο από όπου αναδύεται μια άλλη κυπριακή κοινωνία. Θεωρώ ότι μπορούμε να διαβάσουμε μιαν Κύπρο που γεννά κύκλους αμφισβήτησης της καθεστικυίας τάξης σε διάφορα επίπεδα. Οι «γραμμές» αυτές διαβάζονται μέσα από ρήξεις που διανοούμενοι αρθρώνουν ως εκφραστές σημαντικών ρευμάτων. Από τους Τεύκρο Ανθία και Θοδόση Πιερίδη στον Άρη Σήτα, τον Djelal Kadir, τον Αντρέα Παναγιώτου μέχρι τον Haji Mike, τους Monsieur Doumani και τον JUΛIO, αλλά και από την Περσεφόνη Παπαδοπούλου στη Φλόγα Ανθία, παρατηρούμε πολλαπλά και πολυδιάστατα ρήγματα, μέσα από τα οποία αναδύεται μια κριτική και εναλλακτική Κύπρος του μέλλοντος. Σε αυτήν την κατεξοχήν μεθοριακή κοινωνία, οι συναρθρώσεις της πολιτιστικής δημιουργίας, είτε ως ποίησης, είτε ως μουσικής δημιουργίας - αναδημιουργίας παλαιών μοτίβων σε νέους, είτε ως rap, είτε ως δημόσια κοινωνιολογία, προβάλλει ως σοβαρή ενδεχομενικότητα μετάβασης σε μια αυτόνομη κοινωνία.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Υπάρχει κάτι που να συνδέει την παραγόμενη κοινωνική γνώση, τέχνη και δημιουργία ως κριτική κι ως αμφισβήτηση; Θεωρώ ότι μπορώ να σκιαγραφήσω, έστω σχηματικά για τους σκοπούς αυτού του άρθρου, ένα «νήμα» που πιάνει κάτι από «μάγμα» που παράγει η αστάθμητη ιστορική κυπριακότητα, που είναι τόσο τοπική όσο οικουμενική.⁵ Με διαφορετικές μορφές πολιτιστικής/κοινωνικής δημιουργίας παρατηρούνται σημαντικά κινηματικά ανοίγματα, γονιμοποιώντας κι άλλες αστάθμητες μεταβολές μέσα από τη συνάντηση των κινημάτων με την τέχνη, τις πολιτιστικές ανταλλαγές/συγκρούσεις και τους κοινωνικούς αγώνες. Σ’ αυτή τη διαδικασία σημαντικοί είναι οι διασπορικοί, οι απόδημοι, οι ενδιάμεσοι ή in-between in-betwixt και οι Κύπριοι «μη Κύπριοι», οι «απέξω», αυτοί που είναι με το ένα πόδι έξω και τ’ άλλο μέσα, διότι αποτελούν κινητήρια δύναμη τεραστίων διαστάσεων και ανοίγουν «δρόμους» στην κυπριακή πραγματικότητα. Το πεδίο της πολιτισμικής παραγωγής είναι άρρηκτα δεμένο με τις ευρύτερες πολιτιστικές, πολιτικές και κοινωνικές πραγματικότητες. Ο πολιτισμός δεν είναι προνόμιο των λίγων, αλλά ένα ευρύτατο σύνολο ανθρώπινων παραστάσεων και δημιουργημάτων, που δίνουν νόημα και αξία στον τρόπο ζωής των επιμέρους κοινωνικών ομάδων της κοινωνίας. Ιδιαίτερα σε στιγμές κρίσης παρατηρούνται εξαρθρώσεις και αντιφάσεις, που υπό κάποιες περιστάσεις καθιστούν τον πολιτισμό ως την προμετωπίδα, την αγωνιστική πρωτοπορία για κοινωνική αμφισβήτηση και μεταβολή. Εδώ είναι που οφείλει να γίνει κατανοητός ο διακριτός ρόλος του διανοούμενου –κι εδώ έχω ένα πολύ ανοικτό ορισμό για τον όρο «διανοούμενος», αντλώντας από τον Γκράμσι ασφαλώς, που περιλαμβάνει τον «παραδοσιακό και τον οργανικό διανοούμενο». Η σχέση τέχνης και πολιτικής/κοινωνικής κριτικής αλλά και κοινωνικής δράσης/ακτιβισμού είναι περίπλοκο ζήτημα που σχετίζεται με την ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική προσφορά στους αγώνες, ανησυχίες και αμφισβητήσεις σχετικές με τις κοινωνικές μεταβολές και συγκρούσεις.

Το ιστορικό συγκείμενο: Η Κύπρος μετά το 1974

Από το 1974, μετά τον πόλεμο και τη ντεφάκτο διχοτόμηση, μέχρι τη δεκαετία του 1990, το νότιο τμήμα της χώρας υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε μια αλματώδη οικονομική μεγέθυνση. Ο μετασχηματισμός της κυπριακής κοινωνίας κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά την καταστροφή του πραξικοπήματος, της εισβολής και της βίαιης κατανομής του 1974 οδήγησε σε ταχεία οικονομική ανάπτυξη μετά την καταστροφική διαίρεση.

Έχουμε λοιπόν μια «άλλη» Κύπρο, πρώτ’ απ’ όλα ντε φάκτο διαιρεμένη. Με δύο εθνοτικά διαιρεμένα τμήματα, δια της βίας βέβαια. Κι έχουμε το νότιο τμήμα να μετατρέπεται σταδιακά σε μια άλλη χώρα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες γίνεται αγνώριστη. Η ραγδαία μέχρι βίαιη οικονομική ανάπτυξη επικαθορίστηκε από τη βία του 1974. Παραδόξως, αποτελεί ίσως πρωτοφανή πονηριά ιστορικής ειρωνείας που χαρακτηρίζεται από ανθρώπινο πόνο, ιδρώτα κι αίμα^. η ίδια αυτή βίαιη μετατόπιση πληθυσμών δημιουργεί για πρώτη φορά τις συνθήκες της αστυφιλίας και συγκέντρωσης μιας μάζας πληθυσμού που θα λειτουργούσε ως φτηνή εργατική δύναμη για καπιταλιστική ανάπτυξη και ραγδαίο «εκσυγχρονισμό» της κοινωνίας.⁶ Οι ακραίες απόψεις που αρθρώθηκαν για «παλαιστινοποίηση» των εκτοπισμένων δεν πέρασαν. Η πανωλεθρία των αλυτρωτικών ιδεολογημάτων της «ένωσης», όπως παλαιότερα με τη Μικρασιατική Καταστροφή, έδωσε χώρο για αμφισβήτηση και επανακαθορισμό της ιδεολογικής συνείδησης και συλλογικών ταυτίσεων, καθώς επίσης ένα νέο κοινωνικο-οικονομικό ήθος. Αυτή η τρομακτική ήττα επέφερε επαναστατικές αλλαγές στην κοινωνία, βασικά λόγω της ιστορικής ήττας του εθνικιστικού αλυτρωτικού εγχειρήματος. Ωστόσο, η ιστορία κάθε άλλο παρά τελειώνει εκεί. Είναι μάλλον ορθότερο να μιλούμε για μεταλλαγές του αλυτρωτισμού σε νέα ιδεολογικά σχήματα παρά για ολοκληρωτική ήττα. Από το 1974 ξεκινά μια νέα ιστορική πορεία.⁷ Η «αναπτυξιακή ιδεολογία» ως όχημα για την επίτευξη των πολιτικών και κοινωνικών στόχων. Το κράτος λοιπόν θα ωθούσε, μεσολαβούσε και διευκόλυνε την ανάπτυξη, που ήταν στην πραγματικότητα πάντοτε «εθνικός στόχος». Αξιοσημείωτη είναι η ταχύτητα με την οποία ανέκαμψε η οικονομία σε ένα κλίμα διεθνούς ύφεσης -επαναδραστηριοποιήθηκαν οι εκτοπισμένοι και επιτεύχθηκε η πλήρης απασχόληση μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.

Προσφέρονται διάφορες εξηγήσεις με οικονομικούς όρους για τη ραγδαία ανάπτυξη, ως αποτέλεσμα ενδογενών παραγόντων, της επιχειρηματικότητας και της εργατικότητας αλλά και δομικών αλλαγών που επέτρεψαν στην οικονομία να μεταπηδήσει από τον πρωτογενή τομέα στις υπηρεσίες. Ο κοινωνιολόγος Καίσαρ Μαυράτσας θεωρεί ότι το «ελληνοκυπριακό οικονομικό ήθος» συνίσταται σ’ ένα αξιακό σύστημα, το «φιλότιμο» της «οικογενειακής οικονομικής επιτυχίας» στην (πατριαρχική) έννοια του «καλού οικογενειάρχη» που φροντίζει για την οικογένειά του να υπάρχουν καταναλωτικά αγαθά και ευμάρεια. Η Κύπρος βρίσκεται σε «μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στον σύγχρονο και τον παραδοσιακό κόσμο». Τα χαρακτηριστικά λοιπόν του οικονομικού ήθους που έδωσαν ώθηση για την ανάπτυξη είναι η «προσαρμοστικότητα», η «ευκαμψία, ο «μεταπρατισμός» και ο «αστικός προσανατολισμός». Εξηγεί δε την περίοδο μετά το «οικονομικό θαύμα» ως αποτέλεσμα εφησυχασμού και υπερ-καταναλωτισμού που συμπληρώνει τον νεοπλουτισμό, τη «δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία», τις οικογενειακές επιχειρήσεις και τον «πελατειακό νεοκορπορατισμό»⁸ και θεωρεί ότι αυτά εμποδίζουν τον «εκσυγχρονισμό» της οικονομίας και κοινωνίας. Ο Μαυράτσας αναφέρεται σε «εφαπτόμενες διαδικασίες» για εκσυγχρονισμό της κοινωνίας, όπου βασικό όχημα και ιδεολογική ορθοδοξία είναι ο ε/κ εθνικισμός -ένας εθνικισμός που καθόλου προοδευτικός δεν είναι και περιστρέφεται γύρω από μια ισχυρή, μη ορθολογιστική κι ενίοτε σκοταδιστική και αντιδραστική εκκλησιαστική ελίτ, όπου η Χριστιανική Ορθοδοξία είναι ιδεολογικό συστατικό της. Με αυτούς τους όρους λοιπόν ορίζει το «εκσυγχρονιστικό πρόβλημα ή πρόκληση της ε/κ κοινωνίας».⁹

Απαιτείται όπως κατανοήσουμε τις ουσιαστικές διεργασίες που συντελούνται στην Κύπρο ως μετααποικιακή κοινωνία με πολύπλοκες και αντιφατικές διαδρομές και σχέση σε αυτό που ονομάζουμε νεωτερικότητα. Το σημαντικό είναι ότι στη μετά το 1974 εποχή συντελούνται δραματικές κοινωνικές αλλαγές, άλλες τυχαίες ή μάλλον συγκυριακέςκι άλλες σαν αποτέλεσμα σχεδιασμού. Ο αγροτικός τομέας φθίνει κι η ζωή στο χωριό αποσαθρώνεται, καθώς οι νέοι εγκαταλείπουν τα χωριά για να εργαστούν στην πόλη. Οι δε προσφυγικοί καταυλισμοί παρέχουν δυνατότητες για εργατικό δυναμικό κοντά στους νέους αναπτυσσόμενους τομείς- σε κάποιο βαθμό η ελαφρά βιομηχανία, αλλά κυρίως ο τουρισμός. Πρώτα, η Λεμεσός γίνεται η «νέα Αμμόχωστος». Ακολουθεί η Αγία Νάπα και η Πάφος. Χτίζουμε πάνω στη θάλασσα και πωλούμε τα τρία “S” (sun, sea, sex). Η κοινωνία άλλαξε. Από τις πρώτες μέρες κιόλας μετά την εισβολή η μαζική συρροή πληθυσμών σε τσαντίρια, οικισμούς κ.τ.λ. καταβαραθρώνει και τις παραδοσιακές οικογενειακές δομές, που οικονομικά πιέζονται (από τους πρόσφυγες συγγενείς που θέλουν βοήθεια) και αδυνατούν ν’ αστυνομεύσουν πλέον τα «υψηλά ήθη» και «την τιμή» των «παλιών καλών καιρών». Οι περιστάσεις αλλάζουν την οικογένεια και οι αξίες της κοινωνίας αλλάζουν, ο λεγόμενος «λος τ’ αδρώπου» χάνει την αξία του, το εμπόριο, οι συναλλαγές, το business ethos ηγεμονεύουν. Ο προσανατολισμός είναι προς Ευρώπη, οι σπουδές στο εξωτερικό και ο μαζικός πολιτισμός, οι τηλεπικοινωνίες και το διαδίκτυο κυριαρχούν. Το ίδιο και οι επιδράσεις της νέας υποκουλτούρας των disco, του clubbing, μετέπειτα τα sole, τα rave, και νεανικές υποκουλτούρες όπως τα rap και funky.

Η ελληνοκυπριακή οικονομία αλλάζει τα δεδομένα, η κοινωνία προσομοιάζει όλο και περισσότερο τις άλλες ευρωπαϊκές κι ο εθνικισμός μεταλλάσσεται και προσαρμόζεται στα ευρωπαϊκά δεδομένα, ευρωπαϊκοποιείται.

Θέαμα, Μουσική και το Γλωσσικό Ζήτημα

Μεγάλο ζήτημα είναι το γλωσσικό: Μέχρι τη δεκαετία του 1990 η χρήση της κυπριακής θεωρείτο φολκλορικό τηλεοπτικό περίγελο, όπως «Το Κυπριακό σκετς» στο μοναδικό κανάλι που υπήρχε, το κρατικό ΡΙΚ, και αργότερα οι κυπριακές (σαχλο)σειρές, γεμάτες πρωτόγονα στερεότυπα και κιτς, οι οποίες όμως περιέργως είχαν τεράστια απήχηση -«Αίγα Φούξια», «Βουράτε Γειτόνοι» κ.ά. Στο σχολείο αν μιλούσε κάποιο παιδί στα Κυπριακά, ο δάσκαλος το μάλωνε: «Πες το σωστά», απαιτούσε. 

Ο Μαυράτσας μελετούσε το οικονομικό ήθος και τα ζητήματα ταυτότητας των Κυπρίων κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και του 1990, ζητήματα του κυριαρχούσαν στις μελέτες ακαδημαϊκών και δημοσιολόγων υποστηρικτών του «ανεπαρκούς εκσυγχρονισμού» όσον αφορά την ελληνοκυπριακή κοινωνία. Κατά την επόμενη δεκαετία, τα θέματα αποδείχθηκαν πολύ πιο περίπλοκα από αυτά που είχε προβλέψει -η Κύπρος προσχώρησε στην ΕΕ, αλλά δεν υπήρξε λύση στο Κυπριακό.

Ο Μαυράτσας θα μιλήσει για «πολιτισμική και πολιτική υπανάπτυξη των Ελληνοκυπρίων στις αρχές του 21ου αιώνα»,¹⁰ χρησιμοποιώντας τον όρο «Χώρκατος» στον τίτλο του βιβλίου, έναν υποτιμητικό όρο που προέρχεται από τη δημοφιλή χιουμοριστική ελληνοκυπριακή σειρά «Βουράτε Γειτόνοι».

Ο όρος προέρχεται από τον όρο «χωριάτης» που σημαίνει «χωρικός», αλλά ο κοινωνιολόγος επέμεινε ότι πρόκειται για ένα είδος ιδεοτύπου-καρικατούρας για να αποτρέψει τους κακομεταχειριζόμενους ρατσιστές και σεξιστές και τις στάσεις που αναιρούν όλα όσα είναι «σύγχρονα» και «πολιτισμένα»: το αρχέτυπο του «Χώρκατος» είναι ο αρχέτυπος αρσενικός χαρακτήρας, ο Ρίκκος Μάππουρος, καρικατούρα ενός macho, έγγαμου μεσήλικα άνδρα, εγωιστή, χοντροκομμένου, που συνεχώς παρενοχλεί τη νεαρή και όμορφη Ναστάζια, η οποία τον σνομπάρει ως «χωριάτη», παρά τη δική της χωριάτικη καταγωγή.

Ασφαλώς το βιβλίο παραμένει αμφιλεγόμενο λόγω της αναπαραγωγής των ταξικών και κοινωνικών στερεότυπων.

Η ανατροπή του «Χώρκατου» και η ταξική κυπριακότητα που αμφισβητεί

Σε κάποια στιγμή γεννιέται μια φρέσκια οπτική στη νέα δημιουργία, όπου το σχήμα «χώρκατος» ως ο «ανεπίδεκτος» και «οπισθοδρομικός» Κύπριος φαίνεται να ανατρέπεται ολικά: Από τα τέλη του 1990 όσοι εναποθέτουν ελπίδες για «άνοιγμα» της ε/κ κοινωνίας βασιζόμενοι στον τριπλό στόχο -επανένωση, εκσυγχρονισμός και ένταξη στην ΕΕ- απογοητεύονται. Φρούδες αποδει- κνύονται οι ελπίδες ότι η «εκσυγχρονιστική πατρωνία της Ευρώπης»¹¹ θα μας «εκσυγχρονίσει», διότι το ενδιαφέρον της ΕΕ κατά βάση έχει οικονομική στόχευση. Ασφαλώς, ορθά διαγνώστηκαν οι δυνατότητες για τη μεγάλη επερχόμενη αλλαγή που συντελέστηκε με τη συγκυρία που άνοιγε προοπτικές. Ωστόσο ήταν φανερό ήδη από τη δεκαετία του 1990 ότι υπήρχαν πολύ διαφορετικές ατζέντες στο τραπέζι από αυτές που δηλώνονταν δημοσίως -διαφορετικά ταξικά – κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά συμφέροντα. Το πιο τρωτό σημείο της εκσυγχρονιστικής σκέψης είναι ότι αδυνατεί να κατανοήσει τους πολλαπλούς τρόπους, επιδράσεις και οχήματα μετάβασης στη σύγχρονη κυπριακή κοινωνία με σοβαρές αντιφάσεις. Άλλοι διανοούμενοι περίπου της ίδιας γενιάς διάβαζαν με θετικό τρόπο τις διεργασίες αυτές, κατανοώντας ότι πρόκειται για πολύ ανοικτές διαδικασίες κοινωνικής μετάβασης.¹²

Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003 είχε εξαιρετική επίδραση στη διαμόρφωση της σημερινής κοινωνίας. Σήμερα παρατηρείται ένα πλούτος έργου στην Κύπρο που περιέχει γόνιμα στοιχεία μετααποικιακής κριτικής προσέγγισης στις Κοινωνικές Επιστήμες και τις Ανθρωπιστικές Σπουδές, ενώ αναπτύσσεται ένα εξαιρετικό έργο στην τέχνη και τη δημιουργία. Το έργο αυτό διαθέτει ανοικτή οπτική και συλλαμβάνει το γίγνεσθαι πέρα από οποιαδήποτε αντίληψη που θέλει μια μονόδρομη διαδρομή στη νεωτερικότητα. Εξ ου και υπάρχει κάτι στην κυπριακή πραγματικότητα που γεννά μια νέα δυναμική. Οι εκ των εισηγητών των Πολιτισμικών Σπουδών¹³ καταδεικνύουν ότι οι πολιτιστικές μορφές αντίστασης είναι πολύ πιο πολύπλοκες κι ανθεκτικές απ’ ό,τι οι εξουσιαστές προνοούν, εξ ου και ο λόγος ως discourse είναι τόσο πολυμήχανος και αμφίσημος μέσα από τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και πολλαπλές του χρήσεις. Αυτό είναι φανερό ήδη από τη δεκαετία του 1990.

Η μεγάλη ρήξη έγινε στις αρχές του 1990 με τον Κύπριο μουσικό Haji Mike ο οποίος γεννήθηκε στην Κύπρο αλλά μετανάστευσε σε νηπιακή ηλικία με την οικογένειά του για την Αγγλία. Ο Haji Mike¹⁴ μεγάλωσε και δραστηριοποιήθηκε πολιτικά και κοινωνικά στο πολυπολιτισμικό Λονδίνο του 1970 και 1980, γόνος εργατικής οικογένειας με παραδόσεις της Αριστεράς και με συμμετοχή σε αντιαποικιακούς και εργατικούς αγώνες. Εκεί βίωσε τις ριζικές μεταβολές στην κοινωνία κατά τις δεκαετίες του 1970-80 με την άνοδο του Θατσερισμού, αλλά και τις πολιτιστικές μορφές αντίστασης από τις κοινότητες του Λονδίνου. Οργανωμένος σε προοδευτικές κυπριακές οργανώσεις νεολαίας, αλλά και πέραν από αυτές στο αντιρατσιστικό κίνημα, ο Mike θα συνδυάσει τις σπουδές στην Κοινωνιολογία/Πολιτισμικές Σπουδές, την κοινωνική δράση/ ακτιβισμό με την πολιτιστική δημιουργία. Ο Bob Marley, αυτός ο τραγουδοποιός-σύμβολο, τον οποίο ο Mike μελετά μέχρι σήμερα, υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές επιδράσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι βλέπει τη reggae μουσική σαν το ρυθμό του καρδιακού παλμού που «αισθανόμαστε στη μήτρα της μητέρας μας πριν γεννηθούμε», ενώ η σχέση του με την Αφρική, ως μήτρα της ιστορίας και του πολιτισμού, παραμένει κεντρικό σημείο αναφοράς στο έργο του. Σε πρόσφατη συνέντευξή του τονίζει: «H καταγωγή όλων των ρυθμών προέρχεται από την Αφρική, ενώ αυτός ο ήχος είναι ο ήχος της παγκόσμιας απελευθέρωσης από όλες τις μορφές καταπίεσης και εκφράζεται μέσω της reggae. Συνειδητοποίησα σε ποια πλευρά του χάσματος ανάμεσα στον καταπιεστή και τους καταπιεσμένους είμαι, πού ανήκω, όταν άκουσα τη reggae... Όσο για μένα, είμαι μόνο ένα μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης οντότητας και ενότητας, σε αυτό που ονομάζουμε παγκόσμια οικογένεια της reggae».¹⁵

Στις αρχές του 1990 τα τραγούδια του «Σταυρούλα» (1992)¹⁶ και «Βράκαμαν» (1993)¹⁷έγιναν αμέσως τεράστια επιτυχία –μερικές χιλιάδες θα πήγαιναν στις συναυλίες του. Ο Haji Mike, καθηγητής Πολιτιστικών Σπουδών και κοινωνιολόγος,¹⁸μιλά για την τεράστια απήχηση που είχαν τότε: «Τα τραγούδια αυτά συγκλόνισαν την κυπριακή κοινότητα στην Αγγλία και την Κύπρο στην εποχή τους, τη δεκαετία του ’90. Ήταν μια ακουστική επανάσταση και τα τραγούδια εξακολουθούν να εκτιμώνται μέχρι σήμερα».¹⁹ Από τότε ο Haji Mike έχει δημιουργήσει πολλά μουσικά έργα,²⁰ τα οποία όμως αγνόησαν εν πολλοίς τα κυπριακά ΜΜΕ, καθώς τα περισσότερα «έμειναν υπόγεια, εναλλακτικά και ανεξάρτητα συγκριτικά με αυτό που αποκαλούμε mainstream ελληνική μουσική». Η επιτυχία του Haji Mike, ενός πραγματικά διασπορικού καλλιτέχνη, είναι απόδειξη ότι η κυπριακή «οικουμενική υβριδικότητα» ως αυθεντική δημιουργία άγγιζε τις ευαίσθητες χορδές μιας νέας γενιάς που δεν ήταν «κολλημένη» και καλουπωμένη στο ηγεμονικό ελληνοπρεπές και ελλαδοκεντρικό μουσικο-πολιτιστικό σχήμα. Η γλώσσα και ο τρόπος του, εν μέρει κοροϊδευτικά, εν μέρει αντιστασιακά/χλευαστικά, με αγγλοκυπριακή γλώσσα και προφορά που ήταν μείγμα Κυπριακής και Αγγλικής-Λονδρέζικης, συνάντησε μια αμφίσημη αντιμετώπιση: Πολλοί υποτιμούσαν και κοροϊδεύαν αυτή τη γλώσσα ως γλώσσα των (κατωτέρων) «Charlies» (έτσι ήταν το παρατσούκλι των Κυπρίων της Βρετανίας κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990). Κι όμως, ο Haji Mike όχι μόνο «αντιμιλούσε», αλλά αντιστεκόταν, έλεγε τα δικά του, αγγίζοντας κάτι ζωντανό που ήταν μέσα στην κυπριακή νεολαία, στην Κύπρο και το Λονδίνο. Ήταν έκφανση μιας χειραφέτησης από το εθνικιστικό στερεότυπο που ανα-νοηματοδοτούσε τις έννοιες των λεγόμενων «υποτελών τάξεων» με νέους όρους.

Κοιτάζοντας πίσω τώρα 30 χρόνια βλέπουμε τους δρόμους που άνοιξε, όταν κάποιοι «παράγοντες» χλεύαζαν. Κάποια χρόνια ύστερα, το 2006, όταν συζητείτο η δυνατότητα για ένα κυπριακό ραπ, θυμήθηκαν ένα στίχο που συχνά εσφαλμένα αποδίδεται στον Mike αν και ανήκει στον Κώστα Βιολάρη:

«Εν η μάνα μου που φταίει που με πήρεν εκκληshιά/ Εν η μάνα μου που φταίει που με πάντρεψε μιτσιά».²¹

Δεν αργήσαν να εμφανιστούν οι νεότεροι. Παίρνω δύο παραδείγματα, τους Monsieur Dοumani και τον Julio. Ενώ τα τρία αυτά παραδείγματα στα οποία αναφέρομαι, διαφέρουν μουσικολογικά μεταξύ τους, κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι ανήκουν στους ίδιους κύκλους αμφισβήτησης.

Το πολυ-βραβευμένο σχήμα Monsieur Dοumani δημιουργήθηκε το 2011 στη Λευκωσία.²² Ενώ προέρχονται από διαφορετικούς μουσικούς χώρους, είναι βαθιά επηρεασμένοι από την κυπριακή παράδοση κι έτσι δημιουργούν και συνθέτουν κυπριακά τραγούδια που είναι μέσα στη σύγχρονη κυπριακή κοινωνία: κάνουν διασκευή κυπριακών παραδοσιακών κομματιών με το δικό τους ιδιαίτερο σύγχρονο χρώμα σε ήχο και διάθεση, αλλά γράφουν και δικά τους. Όπως αναλύει η εθνομουσικολόγος Νικολέττα Δημητρίου: «Καταφέραν, όντας μοντερνιστές, να γίνουν πάρα πολλά “παραδοσιακοί”, γιατί αποκαταστήσαν το νόημα ή τη χρήση της παράδοσης τζιαμαί που ήταν πριν 70 ή 80 χρόνια».²³ Ωστόσο, δεν πρόκειται για κάποια «επιστροφή» στο παρελθόν, αλλά για «αποκατάσταση» μιας κατάστασης όπου η κυπριακή μουσική παράδοση είχε «φολκλοροποιηθεί», έχοντας υποβαθμιστεί σαν «χωριάτικη», «παλιομοδίτικη» και «υπανάπτυκτη», κάτι σαν να έμεινε στην προνεωτερική εποχή. Κι όμως έχουμε την «εκδίκηση του χώρκατου» με άλλους πολιτισμένους και ολότελα σύγχρονους όρους.²⁴ Οι ίδιοι οι Monsieur Dοumani δεν θεωρούν ότι είναι «παραδοσιακοί», διότι ορθά δεν βλέπουν την τέχνη της μουσικής και της δημιουργίας ως «μουσειακό» πράμα για να «βαλσαμωθεί» ή «μουμιοποιηθεί», αλλά κάτι νέο που αλλάζει κι αναπτύσσεται: «Κατ’ ακρίβεια δεν είναι κυπριακή παραδοσιακή μουσική αυτό που κάνουμε. Η αρχική ιδέα του γκρουπ ήταν να πειραματιστούμε σε κυπριακά παραδοσιακά κομμάτια και ως εκ τούτου ο κόσμος μάς γνώρισε κυρίως μέσα από τις διασκευές μας, αλλά πλέον συνθέτουμε τα δικά μας κομμάτια που έχουν επιρροές από πολλά και διάφορα μουσικά είδη και καταστάσεις. Η βάση ορισμένων κομματιών είναι σίγουρα η κυπριακή παραδοσιακή μουσική και ο στίχος μας είναι στην κυπριακή διάλεκτο, αλλά οι επιρροές από άλλες μουσικές είναι πλέον έντονες και η αλήθεια είναι ότι δυσκολευόμαστε να εντάξουμε το γκρουπ σε κάποιο συγκεκριμένο είδος μουσικής».²⁵

Οι Monsieur Doumani φέρνουν ξανά στην επικαιρότητα τον μεγάλο λαϊκό Κύπριο ποιητή Κυριάκο Καρνέρα με τη δική τους δημιουργία «Έ, Άνδρωπε».²⁶

Ε, άδρωπε που μάσιεσαι ν’ αρπάξεις, να στοιβάσεις,

την γην να κάμεις μάλιν σου, τον κόσμον ν αγκαλιάσεις.

Σάν έρκεσαι, χαρρεύκεσαι τόν κόσμον εννά φάεις,

μμά πάλε πίσω νηστικός, σάν ήρτες, εννά πάεις

Τρεις εν οι μέρες σου που ζιείς στη γην τζιαί βασιλεύκεις

τη μια μωρόν, στες δκυό ’σαι νιος, στες τρεις γερνάς τζιαί φεύκεις.

Με βασιλιάς κρατίζει σε στη γη με δκιακονίτης,

σήμερον είσαι ζωντανός, αύριο μακαρίτης.

Γιατί τα θέλεις τα πολλά τζιαί τυραννιέσαι κόμα,

αφού ννα μείνουν γέρημα τζ’ εσού μνιά φούχτα χώμα

τζ’ αί τυραννιέσαι τζ΄έν έσ εις με νεπαμόν με πνάσμαν;

Ο άδρωπος έν τρώ την γην, η γη τρώει το πλάσμαν!

Τζ’ όσα τζιάν κάμεις, άδρωπε, στην γην τζι’ όσα κερτίσεις,

μιτά σου έντζι’ ε παίρνεις τα, δαπάνω ννα τα φήσεις,

να λιούν, να στάσσουν, να σκορπούν μές στου βορκά το ρέμαν,

γιατ’ έντζι’ έν άλλον τίποτε, παρά φκιασμένον ψέμαν.

Ψέμαν τζι’ εσού πάς τούντην γη τζαί ψέμαν τζ’ οι δουλειές σου,

σαν τα φτερά στον άνεμον, μαθκιούν, σκορπούν τζαι ρέσσουν.

Έτσι να πεις, ως πον πορνόν, μεν μείνεις να νυχτώσει,

γιατ’ ύστερα ν’ άδύνατον για σέν να ξημερώσει.

Εν που την ώραν πόρκεσαι, ώς τόν τζαιρόν που φεύκεις.

Θωρείς που πεθανίσκουσιν τζαι πάλ εσόν πιστεύκεις;

Τζαί μάσιεσαι, σκοτώννεσαι, τζεί χάλασε, δά χτίσε,

μα στάθης τζ αί καμνιάν φοράν τζ εσκέφτηκες πκοιος είσαι;

Σάν έναν φύλλον τού δεντρού που σσειέται όπως πρέπει

τζι άξυπα ππέφτει πά στην γην τζαι λλίον λλίον σέπει,

έτσι τζι εσέν το ίδιον η ψεύτιτζη η ζωή σου,

έρκεσαι, φεύκεις, χάννεσαι τζι ούτε στην γην πώς ήσουν

Η δε «(επ)ανακάλυψη» του επαναστατικού τραγουδιού κοινωνικής κριτικής του συστήματος του 1833, πρώτα από τον (αυτό;)εξόριστο (Τουρκόφωνο) Κύπριο μουσικό Hamza Irkad και μετέπειτα με τη διασκευή και εξαίσια ερμηνεία του από τους Monsieur Dοumani, πρόκειται για μια εξαίσια κοινωνιολογική ανάλυση κωδικοποιημένη στην κυπριακή πραγματικότητα, τόσο τοπική όσο παγκόσμια: «Έννα γυρίσουν οι τροσιοί...» Αν κάποιος ανατρέξει στην ανάλυση του καθηγητή Μιχάλη Μιχαήλ για να κατανοήσει τις εξεγέρσεις ως πεδίο διαπραγμάτευσης της εξουσίας στην Οθωμανική Κύπρο,²⁷ θα κατανοήσει πώς κωδικοποιούνται οι αντιστάσεις στη λαϊκή συνείδηση. Αυτό είναι που έπιασε με αριστοτεχνικό τρόπο ο κοινωνιολόγος Αντρέας Παναγιώτου ως «το Κυπριακό κοινωνικό υπόλοιπο» που βιώνεται και δημιουργεί, έχοντας επιβιώσει, παρά τις απόπειρες καταστολής στο σχολείο, και στην κουμπωμένη μιντιακή δημόσια σφαίρα μέσα από την καθημερινότητα και το λόγο της καθομιλουμένης Κυπριακής.²⁸

Έννα γυρίσουν οι τροσιοί τζι’ έννα γελάσουν τζι’ οι φτωσιοί

εφτάσαμεν εις το αμήν, εν σας ακούμε πιόν κανεί

Αμάν κάτω τούντο σύστημα, του πασσιά το σύστημα

κλέφκει ούλλον το ψουμίν, το σιτάριν, το μαντρίν

Έππεσεν ξηρασιά φέτι εν έβρεξεν πιον τίποτις

ο σπόρος εν έπιασεν, ο σπόρος εν εβλάστησεν

Μα ο πασσιάς θέλει ππαράν, εν βλέπει το χωρκόν πεινά

Τζι’ οι χωρκανοί πιάνουν κουσπίν, φκιάρκα, σωλήνες τζιαι σφυρίν

Τζιαι στου πασσιά παν την αυλή τζιαι κόφκουν του την τζιεφαλήν

Αυτά δεν είναι παρά ένα μικρό δείγμα της δημιουργίας τους. Ωστόσο υπάρχει και ένα άλλο εξαιρετικά ενδιαφέρον «κοινωνικό» τραγούδι που εκφράζεται με το κυπριακό χιπ-χοπ και ραπ. Πιο γνωστός εκφραστής είναι ο Julio. Ο Julio²⁹ δημοσιεύει τα πρώτα κυπριακά ραπ κάπου στο 2010. Μεγάλωσε στα Κοκκινοχώρια, ζει στη Λεμεσό και δεν έχει πρόβλημα να τονίσει: «Ξέρω από “βαρετά” κυπριακά... Μου ακουγόταν λίγο υπερβολικό. Είπα θα προσπαθήσω να το κάνω πιο απλό, ειλικρινές και μεταδοτικό. Είπα ότι θα γράφω όπως ακριβώς σκέφτομαι και μιλώ».³⁰ Είναι τα βιώματα που «αθθυμάται» και τα καταγράφει -από το σχολείο, το στρατό, τη δουλειά, την καθημερινή ζωή- στο καταπληκτικό του άλμπουμ «Ξύπνα τζι’ άκου».³¹ Γράφει λοιπόν ο Julio σε ένα από τα πιο δυνατά του τραγούδια, «Συρματοπλέγματα»: «Πε μου αξίζουν; 400 ευρώ τον μήνα για να γίνεσαι εμπαθής, ρατσιστής τζαι φασίστας, εν φταιν οι ξένοι για την κατάντια μας… Εβάλαμε τα σιέρκα μας τζαι εφκάλαμεν τα μάθκια μας».

Ο Julio θεωρεί ότι το χιπ χοπ είναι «η μουσική που ξυπνά συνειδήσεις»: «Στις μέρες μας ειδικότερα, πολλά χιπ χoπ κομμάτια αποσκοπούν στο ακριβώς αντίθετο και πλασάρουν εντελώς λάθος μηνύματα, ειδικά για τις νεαρές ηλικίες που τα ακούνε. Φυσικά είναι κι αυτό ένα αποτέλεσμα της ρηχής εποχής που ζούμε. Το ραπ ήταν πάντα ο καθρέφτης της κοινωνίας. Όταν όλα γύρω σου είναι σκάρτα και μεγαλώνεις μέσα σε μια σαθρή κοινωνία, είναι πολύ δύσκολο να αγαπήσεις και να μεταδώσεις κάτι θετικό. Υπάρχουν φυσικά και αυτοί που τα καταφέρνουν. Τους αποκαλώ συνοδοιπόρους μου».

Πριν μερικά χρόνια κάποιοι δεν θα πίστευαν στην ιδέα του κυπριακού χιπ-χοπ: «Λίγα χρόνια πριν, το ν’ άκουγες κάπου χιπ χοπ στην κυπριακή διάλεκτο φάνταζε αστείο και μακρινό σαν ενδεχόμενο. Υπήρχε, όπως μάθαμε στη συνέχεια, αλλά δεν είχε καμία δυναμική. Ίσως επειδή έχουμε και μια ροπή στα ξενόφερτα… Μάλλον το καθετί για να γίνει χρειάζεται τα κατάλληλα άτομα να εκμεταλλευτούν το σωστό timing. Στην εποχή των πειραματισμών, λοιπόν, όλα ρίσκο είναι και κάθε ξεκίνημα πείραμα. Για τους Julio και Smilin’ Beats πέτυχε». Ενώ αρχικά ο Julio έγραφε Ελληνικά στη δημοτική, επειδή αυτά έμαθε σχολείο, στράφηκε στην Κυπριακή. «Ανακάλυψα όμως τζαι τη δύναμη του κυπριακού στίχου -άμαν εν ευθύς, σοβαρός τζαι οξύς. Είδα τζαι ότι το κυπριακό έφκενε μου πιο εύκολα, ειδικά στο ραπ. Τζαι η αλήθκεια εν ότι η διάλεκτός μας έσιει μιαν ιδιαίτερη δυναμική που ταιρκάζει απόλυτα με το χιπ χοπ σαν έκφραση. Άμα θέλω να απευθυνθώ στους Κυπραίους εν να μιλήσω κυπριακά. Έτσι ο στίχος εν τζαι πιο άμεσος. Τζαι πιο προσιτός. Εν δηλώνω τίποτε το ιδιαίτερο με τούτο. Όμως σίουρα δείχνει ότι τζεινο που κάμνουμε εν το κάμνουμε με γνώμονα το πόσοι εν να μας ακούσουν ή αν θα μας καταλάβουν». ³²

Δεν κρύβει ότι έχει σαφή κοινωνικά μηνύματα το έργο του: «Όταν όλοι όμως σκεφτόμαστε ένα πράγμα και κανείς δεν το λέει, πολλοί χάνουν το αυτονόητο και νομίζουν πως είναι οι μόνοι που σκέφτονται ή νιώθουν έτσι... Εγώ ποτέ δεν φοβήθηκα να είμαι ο μόνος σε κάτι και αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να δείξω σε άλλους ότι αυτοί δεν είναι μόνοι στα όσα τους βασανίζουν. Λέω την άποψή μου και αυτή απλώς βρίσκει τους φίλους της (συνήθως μέσα στις μειονότητες, τους φτωχούς και τους περιθωριακούς). Αυτό πιστεύω είναι και το σημαντικότερο μήνυμα σε αυτό που κάνω. Ότι πρέπει να λες την άποψή σου χωρίς φόβο και ότι δεν πρέπει να ντρέπεσαι να είσαι διαφορετικός από τους πολλούς». Στo «Μανιφέστο Του Σκλάβου» μιλά για την παγκόσμια ανισότητα στο σύγχρονο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Καυτηριάζει τον άνισο και ανήθικο παγκόσμιο καπιταλισμό, όπου δέσμιοι είναι οι φτωχοί και δεσμώτες οι πάμπλουτοι: «Παλιά εκρατούσαν αλυσίδες, τωρά απλά κρατούν λεφτά...» Ερμηνεύει τη σκλαβιά ως εξής: «Σκλαβιά στις μέρες μας είναι να νομίζεις πως είσαι ελεύθερος να έχεις επιλογές, σε ένα σύστημα το οποίο δεν σου αφήνει ουσιαστικές εναλλακτικές. Οι Κυπραίοι συχνά λέμε ότι πλέον δεν δουλεύεις για να ζήσεις, αλλά ζεις για να δουλεύεις... Αυτό είναι σκλαβιά...»

Δεν είναι καθόλου τυχαία η απήχησή του, όπως σχολιάζουν κι άλλοι: «Αρφέ μου, αυτός ο Κύπριος ξέρει να ραπάρει. Κι όχι μόνο αυτό, μπορεί να διεισδύσει στα βάθη τού είναι σου και να σε κάνει να ταυτιστείς μαζί του. Ραπάρει με τη γλώσσα της ψυχής του και προβληματίζει με τη ρίμα(στίχο) του. Είναι ο Κύπριος ράπερ Julio. Οξύς όπως το πνεύμα του, ειλικρινής σαν τα τραγούδια του, πεισματάρης με ισχυρή άποψη και προσωπικότητα».³³ Ο άνθρωπος statesman, του οποίου «οι συναυλίες φέρνουν συχνά ανθρώπους σε δάκρυα» με την αυθεντική κυπριακή γλώσσα που αγγίζει τις ψυσιές των νέων.³⁴

Περιέγραψα μόνο ένα μικρό δείγμα ενός νέου ρεύματος. Η ανατρεπτική κυπριακή μουσική σκηνή ανοίγει δημιουργικούς δρόμους που αμφισβητούν, οι νέοι αυτοί τολμούν να οραματίζονται και απαιτούν ένα άλλο κοινωνικό φαντασιακό, κόντρα στο ρεύμα, κόντρα στο «σύστημαν». Πάντα οι «αρκόντοι», όπως τους έλεγαν οι Καρνέρας και Λιασίδης, θα ζουν με το φόβο του οράματος των καταπιεσμένων ότι μια μέρα «Εννα γυρίσουν οι τροσιοί,/ τζι’ έννα γελάσουν τζι’ οι φτωσιοί».

O Νίκος Τριμικλινιώτης είναι Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Σημειώσεις:

¹  Elena Stylianou & Nicos Philippou (2018) Greek-Cypriot Locality: (Re) Defining our Understanding of European Modernity, Pamela Meecham (ed.) A Companion to Modern Art, Blackwell Companions to Art History, Blackwell.

²  Elena Stylianou & Nicos Philippou (2019) Miniature landscapes, photographies, 12:1, 99-116, DOI: 10.1080/17540763.2018.1501723.

³  Παρουσιάστηκε ένα μέρος αυτής της δημιουργικότητας στο συμπόσιο «Εθνικισμός, Τέχνη και Αμφισβήτηση» προς τιμήν του κοινωνιολόγου Καίσαρα Μαυράτσα, Πανεπιστήμιο Κύπρου, 13-3-2019, όπου παρουσίασα την ανακοίνωση «Το αστάθμητο μιας κοινωνιολογικής συνάντησης – Τέχνη, αμφισβήτηση και κυπριακοί κοινωνικοί αγώνες: Από τον Ανθία στον Σήτα, από την Περσεφόνη Παπαδοπούλου στη Φλόγα Ανθία, και από τον Haji-Mike στον JUΛIO».

⁴  Βλ. Τριμικλινιώτης, Ν. (2016) Κοινωνιολογία της αμφισβήτησης: Ο πολιτικός διανοούμενος Τεύκρος Ανθίας, 1920-1948, Αντρέας Σοφοκλέους (επιμ.) Η Ζωή και το έργο Τεύκρου Ανθία, Εκδόσεις Ινστιτούτου Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.

⁵ Nicos Trimikliniotis (2019) Artists, Cultural Producers and Activists: Integrations and Articulations of Struggles, Nico Carpentier (ed.) Respublika! Experiments in the Performance of Participation and Democracy, 138-145, Publisher NeMe, Cyprus, 2019 http://www.neme.org

⁶ Floya Anthias and Ron Ayres, (1983), Ethnicity and class in Cyprus, Race and Class, XXV, I.

⁷ Trimikliniotis, N. (2010) Η διαλεκτική του έθνους-κράτους και το καθεστώς εξαίρεσης – συνταγματικές και κοινωνιολογικές μελέτες για την ευρωκυπριακή συγκυρία και το εθνικό ζήτημα, Σαββάλας, Αθήνα.

⁸ Καίσαρ Μαυράτσας (2003) Εθνική ομοψυχία και πολιτική ομοφωνία, Η ατροφία της ελληνοκυπριακής κοινωνίας των πολιτών στις απαρχές του 21ου αιώνα, Κατάρτι.

⁹ Μαυράτσας, 1998 Όψεις του ελληνικού εθνικισμού στην Κύπρο, Ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και η κοινωνική κατασκευή της ελληνοκυπριακής ταυτότητας 1974-1996, Κατάρτι σελ. 136.

¹⁰ Μαυράτσας, Κ. (2012) Η κοινωνία των χώρκατων. Η πολιτισμική και η πολιτική υπανάπτυξη των Ελληνοκυπρίων στις απαρχές του 21ου αιώνα., Παπαζήσης.

¹¹ Μαυράτσας 2003, 152

¹² Π.χ. ο κοινωνιολόγος Αντρέας Παναγιώτου, οι ανθρωπολόγος Βάσος Αργυρού και Γιάννης Παπαδάκης.

¹³ Stuart Hall (2003) Η Δύση και Λοιποί: Λόγος και Εξουσία, Stuart Hall, Bram Gieben (2003) Η Διαμόρφωση της Νεωτερικότητας, Σαββάλας, 403-482, σελ. 462-463.

¹⁴ Το όνομά του είναι Μιχάλης Πουμπουρής.

¹⁵ Haji Mike «Δεν είμαι βέβαιος ότι τα CDs πεθαίνουν», https://city.sigmalive.com

¹⁶ Το 'Σταυρούλα' ήταν το πρώτο μεγάλο hit για τον Haji Mike στην κυπριακή κοινότητα του Λονδίνου και την Κυπρο (https://www.youtube.com). Το έγραψαν με τον Κύπριο Βρετανίας Zacharias 'Sugar' Hadjishacalli - RiP ( 1954 – 2007) https://hajimike.com

¹⁷ Το 'Βράκαμαν' ήταν το δεύτερο μεγάλο hit για τον Haji Mike στνη κυπριακή κοινότητα του Λονδίνου και τη Κυπρο (https://www.youtube.com). Το έγραψαν με τον Κύπριο Βρετανίας Zacharias 'Sugar' Hadjishacalli – RiP.

¹⁸ Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Το δε διδακτορικό του είχε ως θέμα τις αναπαραστάσεις των Κυπρίων της Βρετανίας: Representing Cypriots in Britain (1878-1995), An analysis of culture, Representation and Power, University of Birmingham.

¹⁹ Haji Mike «Δεν είμαι βέβαιος ότι τα CDs πεθαίνουν», https://city.sigmalive.com

²⁰ https://hajimike.com/

²¹ «Φέρτε – Πίσω – το RAP – στην – Κύπρο!», https://psychia.wordpress.com

²² Αποτελείται από τους Αντώνη Αντωνίου στον τζουρά, Άγγελο Ιωνά στην κιθάρα και Δημήτρη Γιασεμίδη στα πνευστά.

²³ The Monsieur Doumani Documentary, https://www.youtube.com.

²⁴ Επίσης, Nicoletta Demetriou (2015) Our Land is the Whole World: Monsieur Doumani and Reinventing Cypriot Traditional Music, Mousikos Logos – Issue 2 (January 2015) – ISSN: 1108-6963

²⁵ «Δεν είναι κυπριακή παραδοσιακή μουσική αυτό που κάνουμε». Ο δίσκος «Αγκάθθιν» αποτελεί, όπως οι ίδιοι οι Monsieur Doumani λένε, την πιο ώριμη εκδοχή τους, City.com, https://city.sigmalive.com

²⁶ https://www.youtube.com

²⁷ Μιχάλης Ν. Μιχαήλ (2016) Οι εξεγέρσεις ως πεδίο διαπραγμάτευσης της εξουσίας, Οθωμανική Κύπρος 1804-1841, Αλεξάνδρεια.

²⁸ Panayiotou Andreas. 2012. Border dialectics: Cypriot social and historical movements in a world systemic context. Trimikliniotis N. & Bozkurt, U. (Eds.) Beyond a Divided Cyprus: State and Society in Transformation. New York: MacMillan Palgrave. 67-82. Αντρέας Παναγιώτου, Νίκος Μουδουρος, Άννα Μισιαούλη (2019) ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ Ιστορικών Κειμένων και Αναλύσεων για την εξελικτική πορεία των θέσεων για τον Κυπροκεντρισμο, την Κυπριακή Συνείδηση, την Κυπριακή ταυτότητα και τον Κυπριωτισμό, Νεοκυπριακός Σύνδεσμος.

²⁹ https://www.facebook.com

³⁰ Άντρη Θρασυβούλου, «Julio: Ο ανατρεπτικός Κύπριος που ραπάρει στα κυπριακά», 26.01.2018, https://www.offsite.com.cy

³¹ «Θυμούμαι» στο «Ξύπνα τζι’άκου» https://www.youtube.com

³² Κυπριακή hip hop: και υπάρχει και σκίζει, και γι’ αυτό ευθύνονται οι Julio και Smilin' Beats, 27.03.15 https://www.checkincyprus.com

³³ Άντρη Θρασυβούλου, «Julio: Ο ανατρεπτικός Κύπριος που ραπάρει στα κυπριακά», 26.01.2018, https://www.offsite.com.cy

³⁴ Theo Panayides (2018) “Cyprus rapper an artist for the thinking man”. THEO PANAYIDES meets the elder statesman of the local scene, whose concerts regularly bring people to tears, and finds a man who describes what he sees in the local dialect. Cyprus Mail 6.10.2018, https://cyprus-mail.com 

Racism and Black Resistance. Black Lives Matter, then and now.

Strange to get rain in August. The tropical rain is intensifying - I remember the days in Durban, back in 2007, when we stayed there for a couple of months. The rain would pour down non-stop. So, stuck at the post office, waiting for the rain to die down a little, I open the old book which arrived for me. As the rain is intensifying, I read the introduction: I vaguely remember reading this little book, back in the late 1990s. Published in 1975, it belongs to an era that I barely remember:  the glimpse of the early 1970s is a childhood experience, before we finally moved to Cyprus in 1977, and I do have strong memories of Landon of the late 1970s and early 1980s, the tall Police officers, punks and rockers walking down in Finsbury Park, the long conversation with my later grandfather about racism and the rights of black people.

My real experience was from the mid-1980s to 2000. 

Reading this little book in the late 1990s, it was “the numbers game” that struck me then as it resonated with how Cypriot newspapers and politicians talked about migrants in Cyprus - a game assuming new towering dimensions with the amplification of the spread of social media… However, it is the veracity of police violence and the offensive words of the judge that shock me now.

Black Lives Matter, then.

Reading it now, it is the veracity, the savagery of the police violence against David Oluwale, an African migrant who had been brutally murdered by the police officers charged: they kicked him and beat him, they urinated on him.

Yet, the judge decided to warn the jury against accepting civilian witnesses’ evidence against the police, as they “do their best to enable people like you and me to sleep in our beds in safety”. As for Oluwale, he was "a menace to society, a nuisance to the police, a frightening apparition to come across at night”.

the police officers were convicted of lesser offenses.

Time to go. With a postman’s bag on my head, I head out. And the rainfall becomes milder.

The brutality of the violence and the judge’s apologetics of the police violence. 50 years later, still hurt and offend. Justice for all? Black Lives Matter, now?

Robert Moore

Robert Moore worked in Birmingham University with John Rex, leading to the publication of Race, Community and Conflict (OUP) in 1967. He subsequently held chairs of Sociology in the Universities of Aberdeen and Liverpool. Among his other published works are Racism and Black Resistance in Britain (Pluto Press, 1975) Slamming the Door: the administration of immigration control, (with Tina Wallace, published by Martin Robertson, 1975), Positive Action in Action: Equal Opportunities and Declining Opportunities on Merseyside, (Ashgate, Danish Centre for Migration and Ethnic Studies, 1997) and numerous articles and book chapters.

In addition to academic work Robert Moore has been involved in campaigning against racism; the Anti-Apartheid Movement in Aberdeen where he was also instrumental in the founding of Grampian Community Relations Council, in Durham where he was active in the Tyneside CRC and in North Wales where he is a trustee of the North Wales Regional Equality Network. During the 1972 crisis at the Institute of Race Relations Robert Moore undertook to mobilise academics to resist the Council in defence of freedom of speech. The successful campaign resulted in the resignation of the council and the restructuring of the Institute with a more radical programme. In the course of these events, Robert Moore accumulated letters and papers, which form the core of this collection. https://archiveshub.jisc.ac.uk/search/archives/f014d8ed-f922-39c1-a3f2-60b7e307ad28?terms=%22Moore%20Robert%22

Ρατσισμός και αντίσταση των μαύρων. Black Lives Matter, τότε και τώρα.

Black lives matter, σήμερα

Παράξενο να βρέχει τον Αύγουστο. Η τροπική βροχή εντείνεται - θυμάμαι τις μέρες στο Ντέρμπαν, το 2007, όταν μείναμε εκεί για δύο μήνες. Η βροχή έπεφτε ασταμάτητα. Έτσι, περίπου εγκλωβισμένος στο ταχυδρομείο, περιμένοντας να κοπάσει λίγο η βροχή, ανοίγω το παλιό βιβλίο που έφτασε για μένα.

Χαζεύοντας τη καταρρακτώδη βροχή, έρχεται στο μυαλό μου o τύποq να κλωτσά μανιωδώς και γρονθοκοπεί την Αφρικανή μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά της. Θυμήθηκα τη βία ενάντια στο Αφρικανό φοιτητή του ΤΕΠΑΚ, τη βία ενάντια στους μετανάστες ντελιβεράδες, τη καθημερινή βαναυσότητας που βιώνουν στο Πουρνάρα, την εξαθλίωση και τη καθημερινή εκμετάλλευση των φτωχών εργατών. Σημερα η μισή περίπου εργατική μας τάξη είναι μετανάστες.  Η σκέψη μόνο ότι οι οικογένειες των δύο Αιγύπτιων εργατών που απανθρακώθηκαν επιχειρώντας να σβήσουν τη πυρκαγιά δε πήραν την αποζημίωση με γεμίζει οργή.

Καθώς η βροχή εντείνεται, διαβάζω την εισαγωγή: Θυμάμαι αμυδρά να διαβάζω αυτό το μικρό βιβλίο, του Ρόμπερτ Μουρ στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Εκδόθηκε το 1975, κι ανήκει σε μια εποχή που θυμάμαι, αλλά μου φαίνονται θολά όσο πάω πιο πίσω.

Στη μνήμη μου οι αρχές της δεκαετίας του 1970 είναι παιδικέ, ενώ έχω έντονες αναμνήσεις από το Λονδίνο των τελών της δεκαετίας του 1970 και των αρχών της δεκαετίας του 1980, τους ψηλούς και βλοσυρούς αστυνομικούς, τους πανκ και τους ροκάδες που κατέβαιναν στο Φίνσμπουρι Παρκ, τις μακρές αλλά τόσο ενδιαφέρουσες συζητήσει με τον αείμνηστο  παππού μου για τον ρατσισμό, τα δικαιώματα των μαύρων, το απαρτχάιντ, το κίνδυνο πυρηνικής καταστροφής, την Αριστερά, τη Σοβιετική Ένωσης και το σοσιαλισμό. Άρεσε στο παππού να προβοκάρει: «Καλά, αξίζει η ζωή των μαύρων όσο των άσπρων; Πρέπει, σοβαρά τώρα, να έχουν ίσα δικαιώματα με τους λευκούς;» Μόνο, ότι μας ρωτούσε τέτοια, μας εξόργιζε! Ήξερε όμως καλά τί έκανε. Κέντριζε την ευαισθησία μας για το δίκαιο και την αδικία.

Η πραγματική μας εμπειρία από το Λονδίνο ως ενήλικας ήταν από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 έως το 2000. 

Διαβάζοντας αυτό το μικρό βιβλίο στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ήταν «το παιχνίδι των αριθμών» που με εντυπωσίασε τότε, καθώς είχε απήχηση στον τρόπο με τον οποίο οι κυπριακές εφημερίδες και οι πολιτικοί μιλούσαν για τους μετανάστες στην Κύπρο - ένα παιχνίδι που πήρε νέες πανύψηλες διαστάσεις με την ενίσχυση της εξάπλωσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης... Ωστόσο, είναι η βαναυσότητα της αστυνομικής βίας και τα προσβλητικά λόγια του δικαστή που με σοκάρουν τώρα.

Πόσο άξιζε η ζωή  των μαύρων, τότε;

Διαβάζοντας το τώρα, με σοκάρει η αγριότητα της αστυνομικής βίας εναντίον του David Oluwale, ενός Αφρικανού μετανάστη που είχε δολοφονηθεί βάναυσα από τους αστυνομικούς που κατηγορούνται: τον κλώτσησαν και τον χτύπησαν, ούρησαν πάνω του.

Κι όμως, ο δικαστής αποφάσισε να προειδοποιήσει τους ενόρκους να μην δεχτούν τα στοιχεία των μαρτύρων πολιτών κατά της αστυνομίας, καθώς «κάνουν ό,τι μπορούν για να επιτρέψουν σε ανθρώπους σαν εσάς και εμένα να κοιμούνται στα κρεβάτια τους με ασφάλεια». Όσο για τον Oluwale, ήταν «μια απειλή για την κοινωνία, μια ενόχληση για την αστυνομία, μια τρομακτική εμφάνιση που συναντούσε κανείς τη νύχτα».

Οι αστυνομικοί καταδικάστηκαν για μικρότερα αδικήματα.

Ώρα να φύγουμε. Με την τσάντα του ταχυδρόμου στο κεφάλι μου, ξεκινάω για έξω. Και η βροχή κόπασε.

Η βαναυσότητα, η βαρβαρότητα και η απολογία του δικαστή για την αστυνομική βία δε λέει όμως να κοπάσει. Πενήντα χρόνια μετά, εξακολουθούν και δύο να μας βασανίζουν καθώς η ζωές των μαύρων δε φαίνεται να έχει αξία ούτε εδώ, ούτε στις, Ευρώπη, ούτε στην Αμερική, ούτε πουθενά. Η ύβρις του δικαστικού λόγου που επιχειρεί να δικαιολογήσεις τα αδικαιολόγητα, να επηρεάσει τους ενόρκους και να μειώσει, αν όχι να εξοβελίσει τη μαρτυρία των πολιτών, εξακολουθεί να αποτελεί πληγή στη δικαιοσύνη και να προσβάλλει τη δημοκρατία.

Δικαιοσύνη για όλους; Οι Ζωές των Μαύρων έχουν σημασία κι αξία, σήμερα;

Ο Robert Moore εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ με τον John Rex, με αποτέλεσμα την έκδοση του βιβλίου Race, Community and Conflict (OUP) το 1967. Στη συνέχεια κατείχε έδρες κοινωνιολογίας στα πανεπιστήμια του Αμπερντίν και του Λίβερπουλ. Μεταξύ άλλων δημοσιευμένων έργων του είναι τα εξής: Racism and Black Resistance in Britain (Pluto Press, 1975) Slamming the Door: the administration of immigration control, (με τηνTina Wallace, εκδόθηκε από τον Martin Robertson, 1975), Positive Action in Action: Equal Opportunities and Declining Opportunities on Merseyside, (Ashgate, Danish Centre for Migration and Ethnic Studies, 1997) και πολυάριθμα άρθρα και κεφάλαια βιβλίων.

Εκτός από το ακαδημαϊκό έργο, ο Robert Moore έχει συμμετάσχει σε εκστρατείες κατά του ρατσισμού- στο κίνημα κατά του Απαρτχάιντ στο Aberdeen, όπου ήταν επίσης καθοριστικός παράγοντας στην ίδρυση του Συμβουλίου Κοινοτικών Σχέσεων Grampian, στο Durham, όπου ήταν ενεργός στο Tyneside CRC και στη Βόρεια Ουαλία, όπου είναι διαχειριστής του Περιφερειακού Δικτύου Ισότητας της Βόρειας Ουαλίας. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1972 στο Ινστιτούτο Φυλετικών Σχέσεων ο Robert Moore ανέλαβε να κινητοποιήσει ακαδημαϊκούς να αντισταθούν στο Συμβούλιο για την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου. Η επιτυχής εκστρατεία είχε ως αποτέλεσμα την παραίτηση του Συμβουλίου και την αναδιάρθρωση του Ινστιτούτου με ένα πιο ριζοσπαστικό πρόγραμμα. Κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων ο Robert Moore συγκέντρωσε επιστολές και έγγραφα, τα οποία αποτελούν τον πυρήνα της συλλογής. 

 Robert Moore (University of Liverpool) “Forty Four Years of Debate: The Impact of Race, Community andConflict”

Μαρξιστικές προοπτικές της μετανάστευσης Μεταξύ αυτονομίας και ηγεμονίας: Μια παρέμβαση για μια στρατηγική προσέγγιση

Ένας σημαντικός συλλογικός τόμος με τίτλο «Μαρξισμός και Μετανάστευση» (Marxism and Migration) που επιμελούνται οι Genevieve Ritchie, Sara Carpenter και Shahrzad Mojab. Πρόκειται για μια αξιόλογη παρέμβαση στην κατανόηση της παγκόσμιας μετανάστευσης και των συνθηκών που την επιταχύνουν και την έχουν καταστήσει ως ένα από τα μείζονα ζητήματα έντονης διχογνωμίας της εποχής. Οι συγγραφείς εξηγούν πώς η βίαιη συσσώρευση αποτελεί τη διαμορφωτική συνθήκη για τη μετανάστευση και καταδεικνύουν ότι η μετανάστευση αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μορφές αγώνων στην δυστοπική μας εποχής, εφόσον αποτελεί ιστορική και κοινωνική συνέχεια της αντίσταση; στην εκμετάλλευση.

Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου είναι από τους Λέανδρο Fischer και Martin Bak Jørgensen με τίτλο, «Μαρξιστικές προοπτικές της μετανάστευσης Μεταξύ αυτονομίας και ηγεμονίας: Μια παρέμβαση για μια στρατηγική προσέγγιση». Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική την παρέμβαση αυτή διότι θέτει μείζονα ζητήματα και προσφέρει συνθέσεις που ανοίγουν δρόμους για μια πιο διεισδυτική κατανόηση του περίπλοκου, αλλά τόσο ζωτικού ζητήματος για τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες του παρόντος και του μέλλοντος.

Οι Fischer και Jørgensen επιχειρούν να αναλύσουν μαρξιστικές οπτικές στο ζήτημα της μετανάστευσης, οι οποίες αναγνωρίζουν τόσο τη δράση των μεταναστών όσο και τον αντίκτυπο των ευρύτερων διαρθρωτικών/δομικών δυνάμεων που παίζουν καθοριστικό ρόλο. Μετά από μια σύντομη επισκόπηση των ιστορικών θέσεων του διεθνούς εργατικού κινήματος σχετικά με το ζήτημα της μετανάστευσης, θα εξετάζουν τις κατευθύνσεις της πιο ολοκληρωμένης, εμπνευσμένης από τον μαρξισμό σχολής σκέψης στις κριτικές μεταναστευτικές σπουδές σήμερα, της λεγόμενης προσέγγισης της «αυτονομίας της μετανάστευσης» (AoM), η οποία προέρχεται από την παράδοση του ιταλικού εργατισμού ή operaismo. Ενώ θεωρούν γόνιμη και χρήσιμη τη ποικιλότροπη συμβολή της AτΜ, η οποία επανέφερε τη σημασία των καπιταλιστικών διαστάσεων και την έννοια της κοινωνικής τάξη στις μεταναστευτικές σπουδές, επισημαίνουν τους στρατηγικούς περιορισμούς αυτής της προσέγγισης, τους οποίους εντοπίζουν αυτό ονομάζουν «υποκειμενικό αναγωγισμό». Προτείνουν μια στρατηγική προσέγγιση στο ζήτημα της μετανάστευσης, αναζητώντας καταφύγιο στις ιδέες του Αντόνιο Γκράμσι, συγκεκριμένα στην ιδέα της ηγεμονίας και της κοινωνίας των πολιτών συμμαχιών. Παρουσιάζουν δε μια σειρά από βινιέτες ή αφηγηματικές ερμηνείες που αναδεικνύουν πώς οι μετανάστες, μακράν από το να εννοούνται ως αβοήθητα θύματα, όχι μόνο ήταν ενεργοί υποκείμενα κατά τη διέλευση των συνόρων, αλλά και στην οικοδόμηση συμμαχιών της κοινωνίας των πολιτών που υπονομεύουν το status quo. Παρουσιάζον έτσι τη θεωρητική αποτίμηση της ΑτΜ και συμπληρώνοντάς την με μια Γκραμσιανή προοπτική, στοχεύουν, όπως δηλώνουν, να δείξουν ότι ο μαρξισμός παραμένει το πιο κατάλληλο διανοητικό πλαίσιο για την κατανόηση της μετανάστευσης ως ζωτικής σημασίας συστατικό στοιχείο στη δημιουργία και του κοινωνικού κόσμου, καθώς και ως πολιτική δύναμη αλλαγής.

Σε αυτή μου την παρέμβαση θα περιοριστώ μόνο σε τρία σημεία.

Πρώτο, να τονίσω ότι θεωρώ εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την σύνθεση που επιχειρούν, αλλά και να τονίσω ότι στη δική αντίληψη δεν υπάρχει χάσμα ή αντιπαλότητα ανάμεσα στη δικιά μας με τους Παρσάνογλου & Τσιάνο (Mobile Commons κτλ), στην οποία σαφώς κινούμαστε στο πεδίο της ΑτΜ, αλλά και μιας προσέγγισης που θεωρώ ότι αποτελεί επέκταση και συνέχεια της Μαρξισατικής, Γραμσιανής και Πουλαντζικής σκέψης προσαρμοσμένης ασφαλώς στη σημερινή εποχή. Δε έχουμε ανταλλάξει απόψεις συγκεκριμένα για το κείμενο των Fischer και Jørgensen, επομένως δε μπορώ να πω ότι μιλώ εκ μέρους τους, αλλά προσωπικά δε διαπιστώνω καμία διαφωνία όσον αφορά της ανάγκη σύνθεσης της βασικής τους πρόταση για μια στρατηγική προσέγγιση που αντλεί απόν Γραμσιανή έννοια της ηγεμονίας, η ανάγκη να μελετήσουμε συγκεκριμένα τις εσφαλμένες, άστοχες ή εκτροχιασμένες συμμαχίες (“misplaced alliances”) όπως της χαρακτηρίζει ο φίλος Peter Mayo.

Δεύτερο, θεωρώ ότι η κριτική στο στοιχείο που εντοπίζουν ως «υποκειμενικό αναγωγισμό» υπάρχει έντονα σε κάποιες προσεγγίσεις στη ΑτΜ, σίγουρα υπάρχει στου Χαρτ και Νέγκρι, ωστόσο στη πραγματικότητα οι προσεγγίσεις των Χ & Ν είναι μάλλον προγραμματικές και γενικές, που σίγουρα ασκούν, ή μάλλον ασκούσαν περισσότερη επιρροή στο ξεκίνημα των μεταναστευτικών σπουδών, ωστόσο, οι σημερινές μεταναστευτικές προσεγγίσεις που ανήκουν στην ΑτΜ έχουν αναπτυχθεί σε σημείο που δε νομίζω ότι όλες, ούτε καν οι πιο σημαντικές προσεγγίσεις, έχουν αυτό το πρόβλημα. Ασφαλώς, συμφωνώ ότι υπάρχουν και μεταμοντέρνες τάσεις που σαφώς έχουν την ροπή προς τον υποκειμενισμό, ιδίως κάποιες που μελετούν τις υποκειμενικότητες των ακτιβιστών, αλλά αυτά αφορά στις συγκεκριμένες οπτικές. Ωστόσο, θα έλεγα μάλιστα ότι πολλές σημαντικές ριζοσπαστικές προσεγγίσει της ΑτΜ που έχουν σήμερα με τις κριτικές σπουδές συνόρων, δεν ασχολούνται με αυτά το θέμα, ούτε και υποφέρουν από τέτοια προβλήματα.

Τέλος, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι προς τα τέλη του 20ου και αρχές του 21ου αιώνα, όταν αναπτύχθηκαν οι οπτικές της ΑτΜ, η ανάδειξη των υποκειμενικοτήτων, αποτελούσε μια αναγκαία αντίσταση στην συστηματική παραγνώριση, υποτίμηση και υπαγωγή των μεταναστών εργατών ως άβουλα όντα που υπήρχε και στο εργατικό κίνημα από τη δεκαετία του 1950. Σε θεωρητικό επίπεδο υπήρχε μάλιστα στρέβλωση εννοιών, όπως «βιομηχανικός εφεδρικός στρατός» που με εκχυδαϊσμένο τρόπο πήραν από το «Κεφάλαιο» του όταν ανέπτυξε τη θέση του περί κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης. Ορισμένοι, άκριτα και χωρίς να μελετήσουν την ολότητα του έργου του Μαρξ, αλλά και την ζωντανή ιστορία των αγώνων των εργατικών μεταναστευτικών κινημάτων για να εντάξουν τους μετανάστες ανάμεσα στους ανέργους, μισοαπασχολούμενους και το «λούμπεν προλεταριάτο». Ακόμα και σήμερα κάποιοι, μη ακαδημαϊκοί κυρίως, συνεχίζουν στο ίδιο προβληματικό μοτίβο. Η σχηματική αυτή έκφραση που χρησιμοποιήθηκε απλώς ως επεξήγηση της έννοιας «σχετικός υπερπληθυσμός» ή «σχετικού πλεονάζοντος πληθυσμού», η οποία είναι ασφαλώς πιο γόνιμη για την εξήγηση των εγγενών συνθηκών του τρόπου κοινωνικής παραγωγής, από την έννοια «βιομηχανικός εφεδρικός στρατός» υπόκειται σε τρομερές διαστρεβλώσεις και παρερμηνείες και χρησιμοποιείται ακόμη και από φασίστες και ακροδεξιούς σήμερα. Αξίζει ίσως να συζητηθεί το ζήτημα εκ νέου.

Review - Marxist Perspectives on Migration Between Autonomy and Hegemony: An Intervention for a Strategic Approach

This is an important new publication, the edited volume entitled “Marxism and Migration”, edited by Genevieve Ritchie, Sara Carpenter and Shahrzad Mojab. This is a remarkable intervention in understanding global migration and the conditions that accelerate it and have made it one of the major issues of intense issues of the day. The authors explain how violent accumulation the formative condition for migration is and demonstrate that migration is one of the most important forms of struggle in our dystopian era, since it is a historical and social continuation of resistance to exploitation.

The final chapter of the book is by Leandros Fischer and Martin Bak Jørgensen entitled, "Marxist Perspectives on Migration Between Autonomy and Hegemony: An intervention for a strategic approach". I find this intervention particularly important because it raises major issues and offers syntheses that open up avenues for a more penetrating understanding of this complex but vital issue for the social and political struggles of the present and the future.

Fischer and Jørgensen attempt to analyse Marxist perspectives on the issue of migration, which recognise both the action of migrants and the impact of the wider structural/structural forces that play a crucial role. After a brief overview of the historical positions of the international labour movement on the question of migration, they examine the directions of the most comprehensive, Marxist-inspired school of thought in critical migration studies today, 'Autonomy of Migration' (AoM) approach, which derives from the tradition of Italian workerism or operaismo. While they find fruitful and useful the multifaceted contribution of AoM, which has reintroduced the importance of capitalist dimensions and the notion of social order in migration studies, they point out the strategic limitations of this approach, which they identify as what they call “subjective reductionism”. They propose a strategic approach to the issue of migration, seeking refuge in the ideas of Antonio Gramsci, in particular the idea of hegemony and civil society alliances. They present a series of vignettes or narrative interpretations that highlight how migrants, have not only been active subjects in crossing borders but also in constructing civil society alliances that undermine the status quo. They state that “by presenting this theoretical appraisal of AoM and by complementing it with a Gramscian perspective, we aim to show that Marxism remains the most adequate intellectual framework for making sense of migration as a vital component in the making and unmaking of the social world, as well as a political force of change”.

In this intervention, I will limit myself to only three points.

First, I find the synthesis they attempt extremely interesting and fruitful, but in my own understanding there is no gap or rivalry between our own work with Parsanoglou & Tsianos, in which we are clearly working within the school AoM, but I consider that we are simultaneously working in a broader field that integrates and draws on, to the extent that we can speak of a continuation of Marxist, Gramscian and Poulantzian thought, adapted and extended of course to fit the present time. We have not discussed Fischer and Jørgensen's paper, so I cannot speak for them, but I personally see no disagreement regarding the need to synthesize their basic proposal for a strategic approach that draws on the Gramscian notion of hegemony, the need to study specifically the derailed alliances or ‘misplaced alliances', as my friend Peter Mayo characterizes it.

Second, I think that the critique of the element they identify as "subjective reductionism" is strongly present in some approaches to AtM, certainly present in Hart and Negri's, yet in reality, H&N approach matters in a rather programmatic and general manner, which exerted more influence at the beginning of immigration studies. However, current immigration approaches belonging to AoM have developed to the point where I don't think that the most important approaches have this problem. Of course, I agree that there are postmodern tendencies that clearly have a tendency towards subjectivism, especially some that study the subjectivities of activists, but that's about specific perspectives. However, I would argue that many important radical approaches to AtM that currently have with critical border studies are not concerned with these issues, nor do they suffer from such problems.

Finally, we must acknowledge that in the late 20th and early 21st centuries, when AoM perspectives were developing, the emergence of subjectivities was a necessary resistance to the systematic misrecognition, devaluation and subsumption of migrant workers as unwilling beings that had also existed in the labour movement since the 1950s. On a theoretical level, there was even a distortion of concepts such as part of ‘the industrial reserve army’ which were extracted from "Das Kapital" when he developed his thesis on capitalist accumulation. Some, uncritically and without studying the totality of Marx's work, and certainly without studying the living history of the struggles of the migrant workers' movements to include immigrants among the unemployed, the half-employed, and the ‘lumpen proletariat’. Even today some, mainly non-academics, continue in the same problematic pattern. This schematic expression, which was used by Marx merely as an explanation of the concept of ‘relative surplus population’, which is certainly more fruitful in explaining the immanent conditions of the mode of social production, is subject to terrible distortions and misinterpretations and is even used by fascists and right-wing extremists today. It is perhaps worth discussing again.