Login
Serin bir Eylül akşamında bahçede sinema izlemeye ve ardından da film üzerine tartışmaya ne dersiniz?
Her ay ücretsiz ve biletsiz olarak gerçekleştirilen, açık havada sosyal mesafe kuralları çerçevesinde film izlenen İzle-Tartış etkinliğinde 5 Eylül akşamı Tavşan Jojo filmi gösteriliyor.
2. Dünya Savaşı sonlarında Nazi öğretisiyle yetişmiş 10 yaşındaki kahramanımız Jojo, ari ırka layık bir Alman ve başarılı bir asker olmaya çalışmaktadır. Sorgulamayan, kendisine öğretilenleri olduğu gibi kabullenen Jojo’nun bu yolda eğitmeni, en büyük destekçisi ve kılavuzu hayali arkadaşı Adolf Hitler’dir. Yorulduğunda, yılgınlığa düştüğünde arkadaşı Adolf hemen yanında canlanmaktadır. Adolf’la arkadaşlıkları bu kadar iyi giderken günün birinde savaş karşıtı annesinin evlerinin çatı katında sakladığı Yahudi bir kız olan Elsa’yla karşılaşır. Elsa’yı ele verip vermemek arasında kalan Jojo için Yahudi düşmanlığını ve bu yaşına kadar öğrendiklerini sorgulamaya başlayacağı yeni bir arkadaşlık ilişkisi başlamıştır.
Jojo’nun iç dünyası üzerinden savaşın yıkımlarını, vahşeti, Nazi öğretisinin çocuklar üzerindeki etkisini mizahi bir dille anlatan bu filmi birlikte izlemek isteyen herkesi 5 Eylül Cumartesi akşamı 20:00’de Baraka Kültür Merkezi lokaline bekleriz.
MOBESE’de Yasaya Uymayan “Bilişim”de Uyacak mı?
Baraka Kültür Merkezi olarak en başından beri çeşitli eylem ve sokak tiyatrolarıyla karşı çıktığımız, MOBESE kameralarına resmi ve yasal itirazlarımızı 11 Haziran tarihinde Başbakanlığa vermiştik.
Önce bu Yasaya oy verip sonra şov yapanlar gibi MOBESE direğine çıkmadığımız için sözümüzün dinlenmediği düşüncesiyle, bugün bu açıklamayı direk üstünde yapıyoruz.
Yasaya göre; “İtiraz Kurulu, gerekçeli kararını en geç otuz gün içerisinde vererek ilgili kişiye tebliğ eder.” İtiraz Kurulu’nda ise Başbakanlık, İçişleri ve Ulaştırma Bakanlığı müsteşarları, Polis Genel Müdürü veya yardımcısı, Lefkoşa Belediye Başkanı, Barolar Birliği ve Mühendis ve Mimar Odaları Birliği bulunuyor.
Gözetim toplumu, insan hak ve özgürlüklerine aykırı olması, eylem ve ifade özgürlüğü üzerinde baskı yaratması, tarihi ve kültürel dokuya zarar vermesi, kaldırım işgali ve engelli kişilerin geçişini zorlaştırması, bütçenin halk yararına sağlık ve eğitim için harcanması gibi sebeplerle verdiğimiz itiraz dilekçelerine cevap verme süresi çoktan dolmasına rağmen herhangi bir yanıt alamadık.
Böylece hükümetin, yasaları sadece işine geldiği zaman ve insanlar üzerinde baskı uygulamak amacıyla uyguladığını, vatandaşa hak ve özgürlük veren maddelerin pratikte uygulanmadığını bir kez daha görmüş olduk. Ancak hükümetten özde farkı olmayan sözde muhalefet bunu görmek istemiyor ve özgürlüğü kısıtlayıcı yasalara ortak olmaya, oy vermeye devam ediyor. MOBESE’lerde yaşadığımız rezaletin aynısı Bilişim Suçları Yasası için de geçerli olabilecektir.
Güya sanal bahis, kredi kartı hırsızlığı, çocuk pornosu gibi konuları engellemek ve siber suçları önlemek için çıkarılan Bilişim Suçları Yasası da tıpkı MOBESE kameraları gibi toplum üzerinde baskı kurmak için kullanılacaktır. İfade özgürlüğünü sınırlayacak, sansüre ve daha kötüsü otosansüre sebep olacak bu yasa, erki elinde bulunduranlar tarafından işlerine geldiği gibi uygulanacak, hak ve özgürlükler aleyhine yorumlanacaktır.
Güvenlik bahanesiyle özgürlüğümüzü yok eden bu gibi yasalar, gözetim toplumu yaratılmasına hizmet ediyor, baskı ve kontrol mekanizmasıyla halkı denetim altına alıp sindirmeyi amaçlıyor. Üstüne üstlük bizim ülkemizin yetkilileri mi Türkiye mi bizi gözetliyor bu da belli değil. Çünkü kameraları, TC ile imzalanan ve Meclisteki tüm partilerin oybirliği ile geçen bir protokole dayanarak TC askeri şirketi ASELSAN kuruyor.
Bu halde bizlere tek bir yol kalıyor: sokakları terk etmemek ve özgürlük için direnmek!
Baraka Kültür Merkezi
27 Ağustos 2020, Başbakanlık önü
Baraka Kültür Merkezinin her ayın ilk haftası ücretsiz olarak gerçekleştirdiği İzle-Tartış etkinliği yaz aylarının gelmesi ile bahçe sineması şeklinde devam ediyor. Ağustos ayı filmi olarak da 8 Ağustos akşamı Wasp Network filmi izleniyor.
Sovyetler sonrası dünyada Küba ekonomisi zor durumdadır ve en önemli dayanağı turizmdir. ABD’nin de desteklediği Devrim karşıtı Kübalı göçmen örgütleri turizmi çeşitli sabotajlarla baltalamaya çalışmakta, bir anlamıyla devrimi ekonomik olarak çökertme peşindedir. ABD’de varolan bu örgütlere karşı kayıtsız kalan ve el altından destek veren Beyaz Saray’a rağmen bir şeyler yapılmalıdır. Devrimcilerin görevleri hakkında her zaman örnek olan Kübalı devrimciler, bu kez de ülkelerinin turizmini korumak için çalışmaya başlayacaklardır. Devrim karşıtı örgütlere sızan devrimcilerin hikayesini anlatan Wasp Network, 2020 yapımı bir Netflix filmidir.
Bu güzel filmi birlikte izlemek ve turizmin ülke ekonomisine katkısı, ülkemizdeki turizmin durumu hakkında sohbet etmek isteyen herkesi 8 Ağustos Cumartesi akşamı 20:00de dernek lokalimize bekleriz. 
Asıl adı Ricardo Eliezer Neftali Reyes Basoalto olan Şilili yazar ve şair Pablo Neruda, 12 Temmuz 1904 tarihinde dünyaya geldi. Demiryolu işçisi baba ve öğretmen bir annenin çocuğu olan Neruda, daha çocukluk yıllarında şiirler ve yazılar yazmaya başlamıştı. Çekingen bir öğrenci olarak okulda sürekli düşler kuran, durmadan kitaplar okuyan Neruda, ayrıca babasının görevli olduğu küçük taşra istasyonlarında geçirdiği çocukluk dönemi boyunca köylüleri, mevsimlik tarım işçilerini ve maden işçilerini yakından tanıma fırsatı bulmuş; kuşkusuz bu gözlemleri sonrasında onun şiirlerini ve yazılarını etkilemiştir. Mükemmel bir insan olarak tanımladığı babası genellikle şairlere, özellikle de oğlunun bu alanla ilgilenmesine karşıydı. Babasına göre, insanların ihtiyaç duyduğu kimseler; doktorlar, mimarlar, mühendislerdi. Bu görüşünden öte, işi oğlunun kitaplarını ve not defterlerini yakmaya kadar vadırması daha 14 yaşındayken Pablo’nun adını değiştirme kararı almasına sebep olacaktı. 10 yaşında şiir yazmaya başlayan Neruda, bu ismi Çek yazar Jan Neruda’nın “Küçük Mahallenin Dedikoduları” adlı öykü kitabından etkilenerek almış ve katılacağı bir şiir yarışmasına soyadını Neruda, adını ise Pablo olarak seçip katılmıştır. Sonrasında ise 1946 senesinde şu an bilindiği şekli ile adını ve soyadını resmiyete dökmüştür.
Devrimci şair Pablo Neruda, yazdığı şiirler ve yazıların yanısıra aktif mücadeleden de uzak durmadı. İspanya İç Savaşı ve Garcia Lorca’nın ölümünden çok etkilenmiş olan Neruda; İspanya ve Fransa’daki Cumhuriyetçi hareket içerisinde yer aldı. Bu sırada şiirlerini topladığı “Kalbimdeki İspanya” (Espana en el Corazon) isimli eseri üzerine çalışmaya başlayan Neruda’nın bu kitabı iç savaş sırasında cephede basılmıştır. Neruda, daha sonraki eserlerinde de siyasi ve sosyal konuları işlemeye devam edecektir.
Neruda, çeşitli ülkelerde konsolosluk görevleri de üstlenmiştir. İlk olarak 1939 yılında Paris’te İspanyol göçmenler için sonrasında ise Meksika’da konsolosluk görevine getirilmiştir. Güney Amerika kıtasının doğasını, insanlarını ve tarihi yazgısını epik şiir şeklinde anlattığı “Canto General de Chile” adlı eserini Meksika’daki konsolosluk görevi döneminde yazmıştır. Çeşitli ülkelerde yürüttüğü konsolosluk görevlerinin ardından 1943 senesinde ülkesi Şili’ye dönen Pablo Neruda, 1945’te senator seçilir ve Şili Komünist Partisi’ne katılır. 1947’de Başkan Gonzalez Videla’nın grev yapan madencilere yönelik baskıcı tutumunu protesto ettiği için iki yıl boyunca kendi ülkesinde kaçak yaşayan Neruda, 1949’da ülkesinden ayrılır ve 1952 yılına kadar çeşitli ülkelerde kalır. Yaşadığı sürgün hayatın etkisi ise bu dönemde yazdığı eserlerine sirayet etmiştir.
Üstlendiği görevlerde ve bulunduğu ülkelerde deneyimlediklerini eserlerine yansıtabilen bir şair ve yazar olmuştur Pablo Neruda. Yaşamı boyunca güçlü siyasi duruşuyla da tanınmış, ülkesindeki ve İspanya’daki faşizme, karşı duruş sergilemiştir. 1970 yılında ise Şili başkanlığına aday gösterilmiş ancak daha sonra başkan seçilen Salvador Allende’yi desteklemiştir. Allende döneminde Şili’nin Fransa elçisi olarak görevlendirilen Neruda, 1971 senesinde edebiyat dalında Nobel Ödülü almıştır. Sonrasında yaşadığı sağlık sorunlarından dolayı Fransa’da yürüttüğü elçilik görevini bırakarak ülkesi Şili’ye dönen şair, 24 Eylül 1973 tarihinde hayatını kaybetmiştir. Prostat kanserinden dolayı hayatını kaybettiği açıklanıp ölüm sebebi resmi kayıtlara böyle geçmiş olsa da Pablo Neruda’nın ölümünün faşist general Pinochet’in önderliğinde gerçekleşen faşist darbenin hemen sonrasında olması, bu ölümün sürekli sorgulanmasına sebep olmuştur. Tüm çiçekler koparılsa da baharın gelişinin engellenemeyeceğini haykıran Neruda, ölümünün üzerinden onlarca yıl geçmesine rağmen dizeleriyle halkların yüreğinde umut olmaya devam ediyor.
Yaz aylarının gelmesi ile bahçeye taşınan İzle-Tartış etkinliği 4 Temmuz akşamı sinema severleri Lefkoşa serininde film izlemeye ve sohbet etmeye davet ediyor.
Film izlemeye gelen kişilerin önerileri arasından bir sonraki ayın izlenilecek filmine birlikte karar verilen etkinlikte Temmuz ayı için Bad Education filmi seçilmişti.
Eğitimin sadece öğretmenlerin öğrencilere birşeyler öğretmesinden çok daha fazla etkenler barındırdığı artık herkes tarafından farkedilir bir durum. Öğretmenlerin özel hayatları, öğrencilerin günlük yaşantılarındaki her türlü etken, okulların gerek donanımsal gerekse eğitime verilen önem bağlamında barındırdıkları özellikler, ülke yönetiminin eğitime verdiği önem ve denetim gibi birçok unsur eğitimi çok farklı noktalara götürebiliyor.
Bad Education filmi de eğitimdeki bir başka konuyı ele alıyor. Okullara ayrılan paralar ve o paraların kullanımının denetimi. Filmde kamu fonlarını kendine kullanan bir okul yöneticisi konu alınıyor. Bu okul yöneticisi ve ortağı o denli parayı kendilerine hibe ediyorlar ki ailelerini dahi ihya edecek miktarda meblağı öğrencilere daha iyi eğitim vermek adına oluşturulmuş hesaplara aktarıyorlar ve hayatlarının tadını çıkarıyorlar. Ta ki bir öğrenci herşeyi çok iyi yapan yöneticinin hayatında derinliklere inip beklenmedik sonuçlarla karşılaşana dek.
Etik ve ahlak yargılarını tekrar değerlendirmek, pahalı hayatların göreceli rahatlığı ve güvenilirliği üzerine birlikte tartışmak, eğitimde öğrenci ve ailelerden para talep edilmesinin gerekliliği üzerine fikirlerimizi birbirimize aktarmak için 4 Temmuz Cumartesi akşamı 20:00de Baraka lokalinde buluşalım. 
Baraka Kültür Merkezi’nin üç ayda bir yayımlanan kültür-sanat-politika dergisi Argasdi’nin, 58. sayısı çıktı. Dergide, güncel konulardaki yazıların, şiir, müzik, sinema, felsefe, spor, feminizm sayfalarının yanı sıra dosya konusu olarak “Seçim ve İrade” teması ele alınıyor. 10 TL okur katkısı ile satılan 24 sayfalık renkli dergi, Lefkoşa ve Omorfo Khora Kitap Cafe’lerden ve Baraka Kültür Merkezi’nden temin edilebilir.
“Umut Halkın İradesinde” başlıklı gündem yazısı ile Pandemi ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin değerlendirildiği derginin “Memleketin Ahvali” bölümünde, son üç ay içerisinde gazetelere yansıyan önemli haberler mizahi ve eleştirel bir üslupla okura sunulmakta. FeministİZ sayfalarında, Pandemi’de artan erkek şiddetini eleştiren ve kadınların siyasi yaşamdaki rolü ve kadın özgürleşmesini işleyen makalemiz bulunuyor. Belleğin tozlu sayfasında ise “Baharı müjdeleyen şair” Pablo Neruda anlatılıyor. Sanat sayfalarında “Suffraget/Diren” filminin ve hangimiz daha eşitiz diye sorgulayan “Hayvan Çiftliği” kitabının incelendiği yazıların yanı sıra, ülkemizdeki sanat ve müziğe bakışı içeren makalemiz yer alıyor. Kıbrıs Kültürü sayfasında ise Kıbrıs’ın şifalı bitkileri araştırılıyor. Ayrıca Olimpiyat oyunlarını inceleyen spor sayfamız, “Kıbrıslı Zeno ve Stoacılık” başlıklı felsefi makalemiz de dergimizde. Şiirlerle bezenen Lyricus ve karikatürlerle ülke gündemini takip ettiğimiz “Parmak İzi” de bu sayıda yer alıyor.
Argasdi’nin Seçim ve İrade olarak belirlediği dosya konusunda ise değerli görüşlerini bizlerle paylaşan kişilerle yaptığımız ropörtajlar, “Sizi biz kurtardık”çılar ve Kıbrıslı Türk Halkı isimli bir makale, “Seçim ve Devrimciler”, “Beşer Seçer”, “Dünden Bugüne Kıbrıslı Türk Halkının İradesine Müdahaleler”, “Göçmenin Yeri ve Derdi” isimli makaleler sizlerle buluşuyor.
Barakanın yıllardır kesintisiz devam eden etkinliği İzle-Tartış 2 ay izleyici ile buluşamadı. Pandemi dönemi sokağa çıkma yasağı gereği lokalde ücretsiz film gösterimlerine verilen aranın ardından da Haziran ayı filmi sosyal mesafe kurallarına uyulacak şekilde bahçede sinema gecesi olarak gerçekleştirildi.
6 Haziran akşamı, 5 Haziran Dünya Çevre Günü ertesinde, Baraka'nın bahçesinde şeher serini eşliğinde Entelköy Efeköye Karşı filmi izlendi. Şehiin doğadan uzak yaşantısından uzaklaşan bir grup çevrecinin bir köyün kullanılmayan bir alanına yerleşip, köylü yaşamı sürmesi ve yerleşik köylülerle girdikleri karmaşayı komedi türünde anlatan film, izleyenlerin doğal yaşam üzerine keyifli bir sohbet gerçekleştirmesine fırsat sağladı.
Gereğinden fazla makineleşmenin, doğal yaşamdan uzaklaşmanın, insanın kendini doğadan ayrı düşünüp kendini ona hükmedebilir varlık olarak görmesinin yaşamı aslında ne kadar zorlaştırdığı örneklerle tartışıldı. İnsanların doğadan elini ayağını çektiği salgın sürecinde doğanın tekrardan kendine gelmesi ile insanın doğaya ne kadar zarar verebileceği ve aslında bu zarardan en çok etkilenenin de yine insan olduğunun farkında olunmayışı üzerine de sohbet gerçekleştirildi.
eğlenceli bir film izleyişi ve keyifli bir sohbetin ardında da bir sonraki film olarak Bad Education filminin izlenilmesine karar verildi. Eğitim nedir ne değildir? Eğitimin iyisi ile kötüsü arasındaki fark nasıl belirlenir? Bir eğitmeni iyi yapan özellik nedir? Gelin birlikte tartışalım.
4 Temmuz Cumartesi 20:00'de Baraka'da buluşalım. 
2019 yılı sonunda ortaya çıkan yeni tip korona virüsü, kısa sürede tüm dünyaya yayılarak çok tehlikeli bir hâl aldı. Söz konusu bu virüs dışında hiçbir gündemimizin olmadığı bugünlerde, ülkemizde yaşananları hatırlamak; aynı zamanda süreci kendi açımızdan kısaca değerlendirmek amacıyla bu yazıyı kaleme alma ihtiyacı hissettik.
Kıbrıs’ın kuzeyinde ilk pozitif vakanın ortaya çıkmasından birkaç hafta öncesine baktığımızda, virüs hızla tüm dünyada yayılıp adeta adım adım üzerimize geliyorken, kktc hükümetinin bu tehdide karşı hiçbir önlem almadığı görülüyordu. Önlem almamak bir yana dursun Başbakan Ersin Tatar bu virüsün büyütülecek bir şey olmadığını dile getiriyordu. Ülkemizde hastalık haberini aldığımız, 10 Mart gününü hatırlayacak olursak, neredeyse herkeste korkunç bir panik havası vardı. Elbette ki kriz anlarında yapılması gereken son şey paniktir. Kıbrıslı Türklerin gerek kktc devletinin sağlık sistemine güvensizliği gerekse de hükümetin bu krizi, halk sağlığını koruyucu anlamda iyi yönetemeyeceği düşüncesi bu panik havasının neden oluştuğuyla ilgili bizlere ipuçları sunuyordu.
İlk pozitif vakanın çıktığı gün tüm okulların tatil edilmesi, belki de hükümetin bu süreç boyunca aldığı en doğru karardı. Okullar kapanırken, devlet dairelerinin ve özel sektördeki iş yerlerinin kapatılması içinse oldukça gecikildi. Bu gecikmenin arkasında yatan en önemli sebep, hükümetin ekonomik kaygılarıydı. Sürecin en başından beridir, ekonomik kaygılarını halk sağlığının önünde tutarken, tüm hatalı kararları da bu kaygıyla aldı. Özel sektördeki az sayıdaki iş yeri bu süreçte kendi inisiyatifleri ile işletmelerini kapatsa da aslında bu mesele kimsenin inisiyatifine bırakılamayacak kadar ciddiydi. Günler sonra, halkın yoğun baskısıyla alınan kapatma kararlarının geç alınmış bir karar olduğunu vurgulamak gerekiyor.
Cumhurbaşkanı Akıncı’nın tüm ısrarlarına rağmen sokağa çıkma yasağı kararının alınması için tam 12 gün beklendi. Halktan gelen yoğun baskı sonrasında, sürecin başında asla sokağa çıkma yasağı ilan edilmeyeceğini ifade eden hükümet geri adım atarak, geç ama doğru bir karara imza attı ve sokağa çıkmak yasaklandı. Bu süreçte Akıncı’nın tavırlarına da ayrı bir parantez açmak gerekiyor. Sürecin en başından beridir gerek güneyle istişare vurgusu yapması gerek sokağa çıkma yasağı konusundaki ısrarı, gerekse de sağlık kaygılarının ekonomik kaygıların ardında kalmaması konusundaki uyarıları çok yerindeydi.
Tüm bunlar yaşanırken, Kıbrıs’ın kuzeyindeki vaka sayısı da günden güne artıyordu. Hükümet ise halk yararına derhâl alması gereken kararları, sermayeyi koruma adına almamakta ısrar ediyordu. Mevcut sağlık sistemimizin ve devlet hastanelerimizin bu salgınla baş edemeyeceği aşikârdı. Hükümet önce Mağusa Devlet Hastanesi’nin pandemi merkezi olmasını kararlaştırdı. Kısa sürede bu karardan vazgeçilerek Nalbantoğlu, doktorların tüm uyarılarına ve olumsuz görüşlerine rağmen pandemi merkezi ilân edildi. Oysa ki gerek donanım gerekse de altyapı olarak çok daha iyi durumda olan bazı özel hastaneler kamu yararına, en azından salgın tehlikesi geçene kadar kamulaştırılıp, pandemi merkezi hâline getirilebilirdi. Bu, çok yerinde bir karar olurdu ama ya hükümetin aklının ucuna bile gelmedi ya da sermayenin çıkarlarına aykırı olduğu için bu kararı almaktan geri duruldu.
Alınan önlemler dolayısıyla ülkede neredeyse tüm ekonomik faaliyetler de durdu ve bu da bizleri bekleyen ciddi bir ekonomik kriz anlamına geliyor. Her ekonomik krizde olduğu gibi bunda da ilk göz dikilen tabii ki sermayedarların servetleri değil, emekçilerin kazandığı üç kuruş para oldu. Hükümet ekonomik tedbir olarak, kamu çalışanlarının maaşlarından ciddi bir kesinti yaparken; yıllarca bu ülkenin kaymağını yiyen ultra zengin kesimden sadece ricacı oldu. Oysa ki sermayenin değil halkının çıkarlarını düşünen bir hükümet olsaydı, yedi sülalesine ömür boyu yetecek kadar parası olan ultra zenginlerin servetleriyle ilgili çeşitli vergilendirme uygulamalarıyla hem sağlık sisteminin geliştirilmesi hem de halk için gerekli kaynak pekâlâ yaratılabilirdi. Bu şekilde ekonomik krizin esas tokadını yiyen başta özel sektör çalışanları ve küçük esnaf için ciddi bir kaynak yaratılabilirdi. Kısaca olan yine halka oldu. “Hayırsever iş insanlarımız” ise krizi fırsata çevirmekten geri durmayarak hem kirli isimlerini bir güzel parlattı hem de servetlerine en ufak bir zarar gelmedi. Öte yandan hükümetin emekçilerle ilgili hazırladığı “destek paketi” tam bir fiyaskoya dönüştü. Yapılacak 1500 TL destek kapsamına alınmayan meslek gruplarından mı bahsedelim, oldukça dar tutulan kapsama dahil olsa da alacağı destek için bile patronun insafına bırakılan özel sektör çalışanlarından mı, yıllardır bu ülkede iliklerine kadar sömürülen üçüncü ülke vatandaşlarının ırkçı bir tavırla tamamen görmezden gelinerek açlığa terk edilmelerinden mi?
Özetle; bu süreçte hükümetin ve kktc devletinin hem sağlık hem de ekonomi politikasının sınıfta kaldığını net olarak söyleyebiliriz. Yapılan test sayısının azlığı, tam teşekküllü bir pandemi merkezinin oluşturulamaması, tutarsız açıklamalar, ihmâller, uzman görüşlerinin dikkate alınmaması, yapboz tahtası gibi yönetilen bir süreç, muğlaklıklar, halk yararına alınması gereken ekonomik önlemlerin sermaye yararına alınması… Tüm bunlar bir kez daha halkın çıkarlarını koruyan, güvenilir bir yönetim anlayışının ne kadar önemli olduğunu hepimize gösterdi.
Günümüzden yaklaşık 17,000 yıl önce, mağara duvarlarına bizon ve at resimleri çizerek başlamış olabilir sanatın hikayesi… En azından şu ana dek bu kadarını biliyoruz. Sanat tarihi diye kabul edilen “tarih yazımı” aslında oldukça kısa bir geçmişe dayanır. Giorgio Vasari’nin yazdığı ve ilkin 1550 yılında yayımlanan “Sanatçıların Yaşamlarına Göre Sanat, Kutsal Dahinin Eseri” ile başlıyor sanat tarihçiliği. Ama dokuma, resim, çömlek, ritim-müzik, heykel, ev ve tapınak inşaasını sanat olarak nitelendirirsek, ki öyledir, insanlık tarihi boyunca oldukça fazla sanat eseri olduğunu söyleyebiliriz. Bugün daha iyi anladığımız büyük salgınlar sanatın tarihinde de vardı. Tahmin edeceğiniz gibi bu salgınlar büyük toplumsal olaylara sebebiyet verdiği için de mutlak surette sanatı etkiledi ve etkileyecektir de… Örneğin 14. ve 15. yüzyıllarda Avrupa’da başlayan veba salgını toplumsal alışkanlıkları önemli ölçüde değiştirdi. Bu değişikliklerin ise sınıfsal olarak imkanı olanların daha izole ortamlarda fikirsel ve sanatsal faaliyetlerini geliştirebilmelerine olanak sağladığı öne sürüldü. Hatta “Yeniden Doğuş” diye ifade edilen Rönesans’ı bile tetiklediği birçok araştırmacı tarafından iddia edilmekte.
Tarihte salgınlar birçok toplumsal meseleyi direkt olarak etkiledi. Pandemik Covid-19 virüsünün de ekonomik, sosyal ve toplumsal bakımdan bugünün sanatını etkilediğini ve daha da etkileyeceğini kesinlikle söyleyebiliriz. Şu andan baktığımızda bile, bazı sanat dallarının ve bunların sunuş formlarının hissedilir derecede değiştiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Buraya geçmeden önce yaşamakta olduğumuz bu salgının sanata olan etkilerini daha iyi kavrayabilmek için aşamalara bölmek gerek diye düşünüyorum; çünkü süreç içerisinde sanatsal anlamda da değişiklikler oldu ve daha da olacağa benziyor.
Panik ve dayanışma
İlk aşamada insanların bu pandemi koşullarında izole bir halde yaşayabilmelerini sağlamak, yalnızlıklarını dindirebilmek, bu “geçici” süreci çeşitli aktivitelerle, eğer varsa tabii ki evlerinde, vakitlerini daha rahat geçirebilmelerini sağlamak için eli biraz sanat tutan her insan koyuldu iş başına. Tabii ki böylesine nevrotik bir süreci kitaplardan değil de bilakis canlı kanlı yaşayarak tecrübe ediyor olmak, insanlar üzerindeki panik ve korku halini olabildiğince azaltma isteğini artırdı; bu da, dayanışmayı doğurdu. Ölüm ile yüz yüze çalışanlara ve hastalığa yakalananlara moral vermek, sanatsal faaliyet icra eden herkesi dayanışma duyguları ile harekete geçiren en önemli motivasyon kaynağı oldu. Bu kaynak, dünyanın çeşitli coğrafyalarında ve ülkemizde sanat ile uğraşanları veya hali hazırda herhangi bir sanatsal faaliyet icra edebilenleri çeşit çeşit yaratıcı etkinliklere yöneltti. Sting’ten Antonio Hopkins’e, çeşitli senfoni orkestralarından Candan Erçetin’e, farklı farklı ülkelerden birçok müzisyenin katıldığı şarkılardan, Gülse Birsel’in salgın günlerinde çektiği dizi gibi çokça örnek yaşandı. Ülkemizde de durum aynen bu şekilde ilerledi. Sanatçılarımızdan Arda Gündüz, Umut Karaca, Çağıl İşgüzar, Eril Cambaz, Emre Pehlivan ve daha nicelerine Lefkoşa Belediye Orkestrası da eklendi. Aktivisti olduğum Baraka Kültür Merkezi de her gün “2’den 22’ye Kültür ve Sanat Kampanyası” kapsamında çeşitli etkinlikler düzenledi. Ama pandemi sürecinin “geçiciliği” ile ilgili şüpheler ve karantinanın uzaması, sanatsal etkinlikler ile farklı kaygıları birleştirip olayı başka bir aşamaya geçirdi.
Geçim derdi ve varoluş paniği ile boş zamanın verimliliği
Pandeminin geçiciliğinden anlaşılan şey, hızlıca bir aşının bulunup tüm bunların çocuklara ileride anlatılacak kötü bir hikaye olması idi. Ama yaşanan süreç bunun çok iyimser bir yaklaşım olduğunu ortaya çıkardı. Sanat ile geçimini sağlayan ve bu “geçici” süreçte dayanışma gösterenler, süreç uzadıkça tüm emekçiler gibi hayatlarını idame ettirebilme derdinin yakıcılığını hissetmeye başladı. Ülkemizde sanata ve sanatçıya verilen değer zaten çok sıkıntılı seviyelerde iken, bu pandemi durumu artık ülkem sanatçılarını varoluş sorunu ile yüz yüze getirdi. Yine başka bir varoluş sorunu ise bazı sanat dalları açısından da oldukça tehditkar bir hal alıyor gibi görünmekte. Örneğin tiyatro, tarihsel olarak biraraya gelinerek icra edilen bir sanat iken, televizyona ve internete ciddi bir direnç gösterdi. Peki ya şimdi ne olacak? Sunum formu mu değişecek? Bir yazar veya şairi ele alalım; bu durumda kitabın baskı, matbaa ve kitapçı ayakları ortadan kalkıp (zaten uzunca bir zamandır sanallaştırılmaya teşvik ediliyordu) zorunlu olarak sanal hale mi gelecek? Seramik, resim vb. sanat dallarının da farklı sunum formları bulabilmesi mümkün olabilecek mi? Bunlar süreç içerisinde belirginleşecek. Ama şunu söylemekte yarar var; pandeminin ilk aşamasında insanların panik hallerini azaltma motivasyonu ile hareket edenler şimdi geçim derdi ve varoluş krizi yüzünden paniğe kapılmaya başladılar bile…
Öte yandan kapitalizmin piyasalaştırdığı, tüketim kültürü haline getirdiği, içeriğini boşaltıp daha çok biçimi ön plana çıkarttığı sanat, yalnız sırça köşklerde elit bir tabakanın tekelinden kurtulmaya mı başlıyor? Kapitalizmin zaman planlaması kar üzerine iken, geçici olarak duraksayan pek çok insan, sanatsal bir faaliyet icra etmek veya önemsediği, sevdiği bir sanat dalını denemek için zaman bulmaya başlıyor. İnsanlar daha önce denemediği bir müzik aletine veya bir sanat dalına zaman ayırıp derinleşme fırsatı buluyor. Burada şunu da söylemek gerek; boş zaman demek, dolu dolu olan bir hayatın içerisinde vakit ayırmak anlamına geliyor. Öz disiplin ile zaman ayarlamasını yapamazsak, ne yapacağını bilemez savruk hayatlara sürüklenme ihtimalimiz de var. Önemli olan bundan sonraki aşama...
Her şey eskisi gibi olacak mı?
Genelde insanlar bu kötü günlerin bitmesini, her şeyin eskisi gibi olması gerekliliği ile özdeşleştiriyor. Fakat güzel günlerin gelmesi, her şeyin ille de eskisi gibi olmasını gerektirmez. Bu, sanat için de geçerlidir. Covid-19’dan önceki sanat; milyon dolarlık ucube sanat eserlerini imaj için satan, halk için halkla birlikte sanat anlayışını hiçe sayan, toplumsal kaygıları alınmış, piyasalaştırılıp içi boşaltılmış elitist bir sanat silüeti. Yani eskisi bu! Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak diyorsanız emin olun ki kapitalizm en iyi bildiği şeyi yapıp bu durumu kendi lehine çevirecektir. Aniden reklam gelirleri düştüğü için sosyal medyayı paralı hale getirebilir veya daha niceleri… Önemli olan bu krizi, örgütlenerek veya örgütlülüğümüzü kullanarak, sanatın toplumsallaşması, yaygınlaşması, insana değer veren, belki de yüzünü halka çevirmiş başka icra formlarının yaratılması için fırsata çevirmektir.
(Bu yazı daha önce ankaradegillefkosa.org sitesinde yayımlanmıştır.)
Kaynaklar:
https://www.ft.com/content/efe229b4-6936-11ea-a3c9-1fe6fedcca75
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/koronavirus-tarihin-degismesine-yol-acan-bes-salgin-hastalik-1728386
http://www.mimesis-dergi.org/unutulmus-bir-araya-gelme-sanati
http://baraka.cc/?p=6531
by Alice Claire, Christian Frings and John Malamatinas. Originally published in German on Analyse & Kritik. English translation by Angry Workers for Fever Struggle.
The wildcat strike of Romanian agricultural workers in Bornheim shows that struggles are possible even under conditions of racist super-exploitation. Originally published on akweb.de.
On Friday, 15th of May, some of the 250 seasonal workers of the Spargel Ritter company in Bornheim (North Rhine-Westphalia) stopped working in the asparagus and strawberry fields and informed the local press. Management called the police, but the intimidation attempt failed. The strike was covered widely by the media.
The workers are angry because they received ridiculously low wages of 100 to 250 euros instead of the promised 1,500 to 2,000 euros, and because they are housed under inhuman conditions in a container warehouse, idyllically located between a cemetery and a sewage plant on a vacant building site. As a result of the strike, they were immediately threatened with early dismissal and expulsion from their accommodation. Spargel Ritter has been bankrupt since March 1st, according to other sources even since January, and is now managed by the law firm Andreas Schulte-Beckhausen in nearby Bonn. In April, the firm hired both foreign seasonal workers and labourers from Germany without informing them that the company is in a state of insolvency. Obviously the insolvency administrator is using all means necessary to make the company attractive to new investors.
The protest continued on Monday, 18th of May with a rally organised by the anarcho-syndicalist trade union FAU at the accommodation containers, which was attended by about a hundred external supporters. Women workers in particular protested against their exploitation, making impressive and angry speeches. Afterwards, all of them demonstrated together in front of the company’s nearby yard, where some of the outstanding wages were alleged to be paid. Instead, the workers were expected by a chain of police officers and aggressive security guards. It quickly became clear that the strategy of the insolvency administrator was to divide the workers and set them against each other: Some were paid 600 euros, others only 50 or 70 euros. The security guards opposed the presence of a FAU lawyer during the payments, until the police enforced the lawyer’s presence. While the isolation of migrant workers usually means that this type of super-exploitation is largely ignored, the Bornheim case caused a nationwide sensation. Monday was a difficult day, as FAU Bonn tweeted: “A hard day is coming to an end. Even though we cannot be satisfied with the result: The fact that the wages of a few hundred euros were paid at all is a panic reaction of the class enemy. Tomorrow we will enter round 2.”
On Tuesday, the seasonal workers and solidarity activists met for another rally, this time in downtown Bonn, outside the insolvency administrator’s office. From there they went to the Romanian Consulate General, where a delegation of ten workers was received. The consul admonished the workers to be calm and considerate. They should return to their accommodation and wait – because the Consul is in contact with the Romanian Minister of Labour Violeta Alexandru, who is in Berlin at the invitation of the German Minister of Agriculture Julia Klöckner. According to the Consul her second stop after Berlin happened to be Bonn anyway, where she would meet with the Farmers’ Union.
On Wednesday, the minister actually showed up at the lodgings. After a long conversation with the Romanian workers – in which no trade union representatives were allowed – she announced that “everything was settled”: the insolvency administrator had assured her that she would push ahead with the payments, and her ministry would organize a free return to Romania or, in agreement with the German Farmers’ Union, the transfer to another company. After their departure, buses picked up groups of ten workers each for payment at an unknown location. The supporters together with the workers were able to make sure that a lawyer and interpreters were present for all payments, but they had to hand in their mobile phones first.
Since this dubious payment procedure could not be trusted, supporters followed the buses to “unknown places”, which a visibly disoriented police officer tried to prevent them from doing. It came to absurd wild-west-style chases across the strawberry fields, until the busses stopped at a field, where the payments were made in the burning sun. The lawyer made sure that the workers didn’t sign any termination agreements, and many gave him the power of attorney to check their wage claims in court. The FAU announced on Wednesday evening that the minimum target had been reached.
The fact that not all the workers from Romania and a few from Poland took part in the strike is due to the division caused by different contracts. Those workers with contracts running until September instead of only until June who were also promised higher wages saw their contracts of employment endangered by the strike and criticised the unrest that had arisen. In addition to the foreign seasonal workers, about 200 labourers from Germany have been hired since the end of April. As one worker from this group told us, they are called the “German team”, even though they come from all kinds of countries, but are resident in Germany. It is a motley crew – young people who have responded to the call to help “our” farmers to protect the harvest, and people who simply need the money urgently because of short-time work or unemployment. Unlike the workers from Eastern Europe, they are not employed on a piecework basis, but on an hourly wage, and receive a few cents more than the minimum wage of 9.35 euros, to mark the racist differentiation. Another reason for this is that the untrained workers from Germany would not have been able to work at the same pace as the Eastern European workers, who have been doing this kind of work for longer.
At work, the “German” and “Romanian” columns – these are the divisive terms used by the bosses and their foremen – are kept strictly separate when working in the strawberry tunnels, but they run into each other when the full crates are handed over. However, communication usually fails because of the language barrier. On Friday it was noticed that the “Romanian column” was missing, but it seems that word of the strike didn’t get around to the “German column” until Saturday. After the “German column” had continued working on Saturday and Monday, they were sent home for a day on Tuesday because according to the bosses the situation was too heated.
In the past weeks there have been increasing reports on the miserable working and living conditions of agricultural and slaughterhouse workers in Germany. The main reasons for this are the inhumane living conditions to which the workers are exposed and which are even more threatening in the current corona situation due to the lack of protection against infections. While Germany celebrates its low number of cases, it is not surprising that infections break out in places where people live and work under particularly precarious conditions. The refugee accommodation in Sankt Augustin, the slaughterhouse in Dissen and a deceased Romanian field worker in Baden-Württemberg are examples of these scandalous conditions.
The Romanian field workers were initially left on their own. Their outcry was heard by left-wing supporters – above all the FAU. And what about the IG BAU, the mainstream construction union? And the DGB federation? Members of parliament? No chance! With little money and few resources, FAU Bonn managed to support the workers in every step, despite the language barrier – a prime example of concrete solidarity.
This struggle shows above all that even the precarious and unorganised can defend themselves. This experience gives courage for the future. And it remains to be seen whether those who have now been placed on other farms through the Farmers’ Union will carry the strike virus to other fields. In Romania, all major daily newspapers have reported on the strike in Bornheim. This, too, could strengthen the self-confidence and entitlement of the seasonal workers.
In the Corona crisis, in view of the danger of infection, numerous social grievances have become the subject of discussion, which were already disastrous before Corona, but remained hidden for years. In a situation of crisis, people might initially deal with the burdens and troubles on an individual level. But in various sectors, micro-processes of resistance are currently taking place that can easily develop into collective struggles. In some cases these struggles come together, in others the divisions and hierarchies need to be broken through.
Alice Claire is an activist from Cologne and member of Beyond Europe.
Christian Frings is an activist, author and translator (of David Harvey and others).
John Malamatinas is a freelance journalist from Berlin, Brussels and Thessaloniki.
Kıbrıs adası, incecik burnu ve giderek genişleyen girintili çıkıntılı biçimiyle haritalarda toplu iğne başı kadar yer kaplayan, mütevazi bir adacık gibi görünse de şairane bir söylemle “Akdeniz’in incisi” olarak tasvir edilir. Onu bu denli güzel yapan şey ise Akdeniz’in orta yerinde Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarına yakın bir konumda olmasıdır. Bu yüzden yüzyıllar boyunca stratejik konumuna atıf yapılarak birçok medeniyetin hakimiyeti altında kalmıştır. Ortaçağ’da Kudüs Krallarının taç giydiği bu önemli ada, ticaret gemilerinin sığındığı bir liman, İpek Yolu’nu Suriye limanlarına bağlayan bir geçit, Ortadoğu’ya giden hacıların dinlenme yeri gibi bir öneme sahipti. Tek ulaşımın denizle yapılageldiği o yıllarda, bu denli konuğu kabul etmesi de onu dışarıdan gelen tehlikelere karşı savunmasız bırakıyordu. Bu tehlikelerin başında da salgın hastalıklar geliyordu.
Salgınlar, insanlığı zora sokmuş, beraberinde ölümleri getirmiş hastalıklar olarak çıkıyor karşımıza. Günümüzdeyse domuz gribi, kuş gribi, ebola ve son günlerde ülkemiz de dahil tüm dünyanın başına bela olan korona (Covid-19)’yı sayabiliriz. Adamızın salgın hastalıklarla imtihanı ise hiç kolay olmamış.
Kıbrıs’a Mısır’dan geldiği düşünülen cüzzam (lepra) 1960’lı yıllara değin adada var olduğuna inanılan bir cilt hastalığı olarak karşımıza çıkar. Osmanlı zamanında miskin olarak tabir edilen bu hastalık için Mağusa’da bir de “miskinhane” yapılmıştır. İngiliz zamanında binanın yapısı genişletilerek ve tıbbi önlemler arttırılarak hastalığın son bulması sağlanmıştır. Sağlıksız hava koşullarından ve bataklıklardan dolayı ortaya çıkan sıtma (malaria) ve göz enfeksiyonuna sebep olan trahom da adada var olan diğer salgın hastalıklar arasındadır. Cobham, Mağusa ile ilgili notlarında, 1559 yılında John Locke’un edindiği izlenimleri şöyle aktarır: “Mağusa’nın havası sağlıklı değildi ve iddia edildiğine göre ve bu yanındaki bataklık araziden kaynaklanıyordu.” Yazar ayrıca eylül ve ekim aylarında körlüğe neden olan bir göz hastalığından da bahsediyor. Adayı 1563’te ziyaret eden Pesarolu Elia da 2-3 gün süren ve dayanılmaz sızılar ve baş ağrısıyla başlayan bu kör edici hastalıktan bahsetmektedir. Adada büyük yıkımlara yol açan bir diğer hastalık ise vebadır.
Veba uzun yıllar boyunca Kıbrıslı halkının üstüne çöken büyük bir kabustu. Bununla ilgili bir efsane de bulunmaktadır. Rivayete göre güneyde bulunan Spilia köyünde bir veba salgını çıkmış ve köylüler hastalıktan kırılmaktaymış. Bunu önlemek için komşu köye giden köylüler kendilerini kurtarması için Meryem Ana’ya dua etmişler. Meryem Ana bu zavallı insancıkların çağrısını duyup vebayı bulmak için Spilia’ya gitmiş. Veba kaçmak için bir kayaya tırmanmış Meryem Ana da yakındaki bir kayayı alıp onu ezmiş. Böylece hastalık yok olmuş ve insanlar iyileşmiş. Köyde bulunan ve üst üste duran iki kayanın hikayesi bu şekilde anlatılmaktadır.(1)
Veba adlı bu kara belanın adada kaydedildiği ilk tarih 1348’tir. Daha sonra 1409’da büyük salgın olmuş ve 1470’te ise vebanın 3 yıl devam ederek nüfusun yüzde yetmiş beşinin yok olduğu görülmüştür.(2)
Yıl 1563, Ekim 18. Pesarolu Elia Mağusa’dan İtalya’ya bir mektup gönderir, şu cümleler dikkat çeker: “Şehir sakinleri, Levand’da çok görülen bulaşıcı hastalıklardan ve özellikle vebadan, kendilerini korumak için özen gösterirler. Bulaşıcı hastalık olan bir yerden gelenlerin, limandaki karantinada kırk gün kalmadan şehre girmesi olası değildir.” (3)
Bir diğer gezgin ise Giovanni Mariti, 3 Şubat 1760 yılında Kıbrıs’a vardığını ancak veba salgını nedeniyle birkaç gün sonra adadan ayrılmak zorunda kaldığını, bu sürede sokakta gördüğü insanların tedbirli davrandığını ve görüştüğü konsoloslarla kapı ardından ya da bir kafesin ardından konuştuğunu dile getirir. Mariti: “Kıbrıs 30 yıldır vebadan kurtulmuş durumda. Fakat şimdi, Alexandria’dan çıkıp Baf açıklarında batan bir Türk xebec’i enkazından kurtulan bazı denizciler hastalığı yeniden bulaştırdılar. Kazazedelerin sığındığı Lefkoşa, salgının ilk bulaştığı yerdi. Ben, daha sonra hastalığın bütün adaya bulaştığını ve o yıl 22.000 kişinin ölümüne yol açtıktan sonra ortadan kalktığını öğrendim.” (4) der.
Mariti 1765 yılında da Constantinapoli’den gelen bir gemide salgın hastalık çıktığını ve sadece 3 mürettabatın sağ kaldığını ve gemiden inmelerinin yasaklandığını anlatır. Hastalardan 2’si ölür, diğerine ise 40 gün karantinada kaldıktan sonra sağlık çalışanları tarafından giriş-çıkış izni verilir. Böylece hastalık yayılamadan ortadan kalkar.(5) Osmanlı zamanında limanlarda kurulan karantina merkezleri hastalıkların bir nebze önünü almayı başarmıştır.
İngiliz zamanında ise yapılan Karantina Yasası’yla ülkenin kontrol altına alınması başarılmıştır. “Yine de 1897 yılında, çiçek hastalığı salgını çıkar. Lefkoşa hastanesi, çiçek hastalarının hizmetine verilmesine rağmen ihtiyacı karşılayamaz. Bunun üzerine Lefkoşa’da bulunan eski Osmanlı kışlası tamir edilerek, doğrudan karantina idaresine bağlı bir bulaşıcı hastalıklar hastanesi kurulur” (6). Son günlerde yaşanan süreçte ülkemizde ne yazık ki benzer uygulamalar göremiyoruz. Başkentte var olan, gelmiş geçmiş hükümetlerce neredeyse atıl durumda bırakılan tek devlet hastanemiz karantina hastanesine dönüştürülmüştür. Devletin yeni bir karantina hastanesi yapmaması bir yana özel hastaneleri kamulaştırmama yoluna gidip sermayeye kıyak geçmesi de tarihe kara bir leke olarak geçecektir.
Geçmişten edindiğimiz ders açıktır; karantina koşullarının ne denli önemli olduğunun bilinciyle hareket edilmelidir. Virüs ve bakteriler her dönem insanların hayatlarını söndürmüş ama her seferinde bir çare üretilmiştir. Günümüz dünyasında iletişimin, bilimin ilerlediği bu çağda daha da şanslıyız. Ülkemizde de yaşanan bu zor günlerde evde kalmanın kendimizi izole etmenin, virüsün yayılmasını önleyen en doğru yolu olduğu bilinciyle hareket etmeliyiz.
(Bu yazı daha önce www.ankaradegillefkosa.org sitesinde yayınlanmıştır)
Kaynaklar:
(1) https://in-cyprus.philenews.com/the-tomb-of-panoukla-plague/
(2) https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_medicine_in_Cyprus
(3) Mağusa Tarihi: Excerpta Cypria'dan Mağusa şehri alıntıları (MÖ.66-MS.1772)
Doç. Dr. Ata Atun, syf.53.
(4) 1760 Kıbrıs Adası’nda Yolculuk, Giovanni Mariti, syf.87.
(5) 1760 Kıbrıs Adası’nda Yolculuk, Giovanni Mariti, syf.86.
(6) Kıbrıs’ta Hastaneler, Servet Sami Dedeçay, syf 25, 82. https://www.havadiskibris.com/kibrista-cuzzam-miskinler-ciftligi/
Osmanlı’dan Günümüze Kıbrıs’ta Karantina Kurumu- Nazım Beratlı
Doğa üzerinde kazandığımızı zannettiğimiz her zafer için doğa bizden öcünü alır. Artık anlamalıyız ki; bizler hiçbir zaman doğaya egemen olmak gibi bir çaba içinde olmamalıyız. Tersine; etimiz, kanımız ve beynimizle ondan bir parça ve onun tam ortasında olduğumuzun bilinciyle davranmalıyız. (F. Engels, Doğanın Diyalektiği)
Tarihin çeşitli dönemlerinde insanlığın başına musallat olan salgın hastalıkları, doğanın verdiği sinyaller olarak değerlendirmemiz gerekiyor. Ortaçağ’da yaşanan vebanın farelerden, geçtiğimiz yüzyılda milyonlarca insanın ölümüne neden olan grip türlerinin çiftlik hayvanlarından kaynaklandığı; AIDS’in, insanın maymun eti yemesi veya maymun tarafından ısırılmasıyla ilk kez ortaya çıktığı düşünülüyor. Kuş gribinin kanatlı hayvanlardan, SARS ve EBOLA virüslerinin de yarasalardan insana geçtiği biliniyor.
“Hayvan Enfeksiyonları ve Yeni Pandemiler” kitabının yazarı David Quammen şunları söylüyor: “Tropik ormanları ve vahşi yaşam alanlarını istila ettik. Buralarda bulunan ve insan türünden uzak şekilde evrimleşen çok sayıda bitki ve hayvanda bilinmeyen virüsler var. Yaşadıkları ağaçları kesiyoruz, onları kafeslere koyuyoruz, öldürüyoruz. Hayvan pazarlarında etlerini satıyoruz. Virüslerin doğal ev sahiplerini öldürünce onlar da yeni ev sahipleri aramaya başlıyor. Biz bu bilinmeyen virüslerin yeni yaşam alanları haline geliyoruz.”
Kabahat yarasada mı?
İnsanın, ekosistemi paylaştığı diğer hayvanlarla gerek gıda gerekse üretim anlamındaki ilişkisi hep vardı ve olacaktır da… Ancak son yıllarda çevresel bozulma, iklim değişimi, yaban hayata neredeyse hiç alan bırakılmaması ve şehir yaşamının kalabalıklaşmasının yanı sıra artan yoksullukla birlikte bu ilişki, insanın aleyhine dönmeye başlıyor ve pandemi gibi sonuçlara yol açıyor. Yaşam alanları yok edilen pek çok hayvan -eğer hala soyları tükenmediyse- hayatta kalmak için habitatlarını ve beslenme alışkanlıklarını değiştiriyor. Örneğin rakunlar, sincaplar, tilkiler, kuşlar, çakallar ve maymunlar şehir içindeki yeşil alanlarda, parklarda ya da insanların artıklarının bulunduğu çöplüklerde yaşıyor.
Doğal kaynakları kar nesnesi olarak gören vahşi kapitalizmin acımasızlığı sadece doğaya karşı değil elbette; insan da eziliyor, yoksullaşıyor, yozlaşıyor bu süreçte. Kimisi karnını doyurmak, kimisi kesesini doldurmak için kültürel ve coğrafi özelliklerine göre kullanıyor, tüketiyor, yiyor çevresindeki hayvanları… Bu durumda kabahat yarasada mı, virüse aracılık eden bir başka hayvanda mı, yoksa genel olarak insanda mı? Aslında hiçbirinde. Kabahat, insanı doğadan yabancılaştıran ve ikisini de iliğine kadar sömüren bu sermaye düzeninde.
Mekanın sahibi geri geldi
İnsanın ekosisteme aşırı müdahalesi, bir yandan iklim krizi ve yeni tip öldürücü virüslerin ortaya çıkmasına sebep olurken öte yandan korona virüsünden korunmak için alınan önlemler doğayı iyileştiriyor. Araç kullanımının azalması, birçok işyerinin kapalı olması, fabrikaların üretim hızının düşmesiyle fosil yakıt kullanımı büyük oranda azaldı ve dünyanın pek çok büyük kentinde hava kalitesi artmış durumda. Turist yoğunluğundan kurtulan Venedik kanallarındaki su temiz akmaya, Hindistan‘ın İndu Nehri’nin kaynak olarak beslendiği buzullar tekrardan oluşmaya başladı. Endüstriyel kirliliğe biraz olsun ara verilmesiyle, kuşlar için önemli yaşam alanları olan göllerde nisbi bir temizlenme yaşandı. İnsanların evlere kapanmasıyla yaban hayvanları şehirlere indi. Otobanlarda pumalar, metrolarda geyikler, kıyılarda balina ve yunuslar görüldü. Avcılık faaliyetlerinin durmasıyla orman hayvanları rahat bir nefes aldı. Bizler baharı evlerde kapalı şekilde kaçırırken mekanın sahibi geri geldi. Peki, pistten almamız gereken bebeler kimler? Sürekli büyüme hırsıyla doğayı talan eden şirketler ve onların çıkarlarını kollayan hükümetler! Rekabetçi ve tüketimci yaşam tarzını bize tek seçenek gibi gösteren kapitalist değer(sizlik)ler.
Koronanın ekolojiye olumlu etkisi kalıcı değil
Öte yandan sağlık krizinin hemen ardından ciddi bir ekonomik ve sosyal kriz gelecek gibi görünüyor. Bu da ekoloji için kötü haber… Ekonomik bir krizle karşı karşıya olan toplumlarda tüm çabalar “iyileşme” üzerine yoğunlaşır. İyileşme ise şirketlerin büyümesi, daha fazla üretim ve tüketim olarak algılandığında, kamusal hizmetler azaltılıp kamu bütçeleri özele teşvik politikalarına yönlendirilebilir. Krizi önlemek için, bize pek tanıdık gelen ekonomik paketler devreye sokulabilir. Kamu kaynaklarının yanı sıra (halen peşkeş çekilmemiş) doğal kaynaklar da, daha fazla kar elde etmesi ve krizi atlatabilmesi için sermayenin hizmetine verilebilir. Hükümetlerin önceliği de oy kaygısı, istihdam ve ekonomik iyileşme olacağından çevre ve ekoloji ikinci plana atılabilecektir. Pandemi sürecinden önce başlayıp bu dönemde daha da artırılan korku, güvenlik paranoyası ve baskıyla insanlar haklarını savunmak için örgütlenmekten ve aktif olmaktan da çekinebilecektir. Zaten işsiz kalan ya da güvencesiz bir işte çok düşük ücretle çalışan ve ay sonunu getirmek için mücadele edenlerin, ekonomiden önce ekoloji fikrinden harekete geçmesi daha da zorlaşabilir.
Distopya mı ütopya mı yaşayacağımız bize bağlı
Hepimiz artık “normal”e dönmek istiyoruz. Ama bugüne kadar yaşadığımız “normal”in, bizi karanlık bir distopyaya sürüklediğini görmek zorundayız. Şayet doğanın verdiği mesajları doğru okur ve insan ile diğer türler arasındaki ilişkiyi yeniden düzenlemek için fırsata dönüştürebilirsek; sistemin dayattığı sürekli üretim ve tüketim çılgınlığından, bencil yaşam tarzından kurtulabilir, bu süreçte değerini bir kez daha anladığımız dayanışmacı bir topluma doğru evrilebilirsek, yarın bir ütopyaya da uyanabiliriz. Hintli yazar Arundhati Roy’un dediği gibi:
Bu, bir dünya ile diğer bir dünya arasındaki geçit. Önyargılarımızın ve nefretimizin enkazlarını, bütün cimriliklerimizi, veri tabanlarımızı, ölü fikirlerimizi, ölü nehirlerimizi ve arkamızda beliren dumanlı gökyüzünü de peşimizden sürükleyerek bu geçide girmeyi seçebiliriz. Ya da hafif bagajlarımızla, başka bir dünyayı hayal etmeye ve onun için savaşmaya hazır olarak, onun içinde yavaş yavaş yürüyebiliriz.
İnsanlık, bilgilerimizi, düşüncelerimizi, duygularımızı, üretimlerimizi birbirimizle paylaşmamız sayesinde bugüne gelebilmiş ve aynı şekilde bu paylaşımla yarına gidebilecektir. Sosyal varlıklar oluşumuz da bu paylaşımı ve birlikteliği gerekli kılmaktadır. Bu dünyada ayrı ayrı bireyler olarak birbirimizden kopuk değiliz, aksine bir toplumun parçası olan bireyler olarak birbirimize bağlı, hatta muhtacız. Başka insanlarla konuşmak, onları dinlemek, sevmek, sevilmek, yeri geldiğinde öfkelenmek, bir sorunu ortaklaşa çözebilmek, birlikte üretmenin keyfini çıkarmak ve hayalimizdeki dünyayı inşa edebilmek için mücadele etmek bizi insan yapan şeylerdir. Bunları yapabilmenin yolu da birbirimizle temas etmekten ve sosyallikten geçer. Korona günlerinde yaşadığımız izolasyon ise bu temasımızın ve sosyalliğimizin karşısına, birbirimizden uzaklaşma ve sanal ilişkilerin gerçek temasa ağır basması riskini koymaktadır.
Yalnız ve stresli günler
Dünyayı saran Covid-19 salgını, yarattığı hayati tehlikenin yanında yaşayış şekillerimizi de değiştirmeye başladı. Virüsün enfekte ettiği kişiler ya hafif semptomlarla bazen de hiç semptom göstermeyerek virüsten kurtuluyor ya da düşük bir oranla ölümle sonuçlanan bir hastalık süreci yaşıyorlar. Enfekte olan insanların, semptom göstermedikçe ya da test yapılıp pozitif çıkmadıkları sürece kimler olduğunu bilemeyiz. Bu durumda da ciddi boyutta bulaşıcı olan virüsten korunmanın yolu, sosyal mesafe oluşturmak yani en yakınlarımızla dahi olan temaslarımızı azaltmak oluyor. Bu doğrultuda birçok ülkede sokağa çıkma yasakları ilan ediliyor ve insanların evlerinde kalmaları isteniyor. Sosyal varlıklar olan bizler, sosyal izolasyona maruz kaldığımız bu süreçte hastalığa yakalanma riskimizi azaltıyoruz ama bir yandan da evlerimizde yalnız kalmanın, arkadaşlarımızdan, sevdiklerimizden uzaklaşmanın yarattığı psikolojik sorunları yaşıyoruz. "Yalnızlık strese; uzun-dönemli ya da kronik stres ise en temel stres hormonu olan kortizolün daha sık yükselmesine neden olur. Bu da vücutta yüksek düzeyde iltihaplanma ile yakından ilişkilidir. Bu durum da kan damarlarına ve diğer dokulara zarar verir, kalp rahatsızlığı, diyabet, eklem hastalığı, depresyon, obezite ve erken ölüm riskini artırır"(1) Yani psikolojik olarak başlayan sorunlar fiziksel sorunlara da yol açabiliyor. Bununla birlikte bu salgının hiç bitmeyeceği ve salgına yakalanma korkusu, çaresizlik, rutine bağlanan günlerin sıkıcılığı gibi ruh hallerini de yaşayabiliriz.
Psikolojik sorunlarımızı ekonomik sorunlarımızdan bağımsız düşünemeyiz. Pek çok işyerinin kapatıldığı bu süreçte belki de temel ihtiyaçlarımızı karşılamak için gereken asgari geliri elde edemeyeceğiz ve devlet de bu ihtiyaçlarımızı karşılamadığı sürece stres, korku, çaresizlik gibi sorunlarımızın üzerimizdeki etkisi artacaktır. Devleti, sosyal önlemler almaya zorlamak ve toplumsal dayanışmayı güçlendirmek önümüzdeki süreçte hayati önemde olacaktır.
Sosyal izolasyonun engelli ve hasta bireyler gibi en çok etkileyeceği kesimlerden biri de yaşlılardır. Normal yaşantılarında dahi yalnızlık çeken bu insanlar için virüsün hasta etme riski hem daha fazladır hem de sevdiklerinden ayrı kalmak çok daha üzücü ve yıpratıcı olacaktır. "Araştırmacılar, koronavirüsten önce bile, yaşlıların yaklaşık dörtte birinin -günlük sosyal teması ölçen- sosyal izolasyon tanımına uyduğunu ve %43’ünün kendini yalnız hissettiğini tespit etmişler."(2) Dolayısıyla böyle bir dönemde evlerinden çıkamayan yaşlılar için sosyal projeler geliştirilmesi, sevdikleriyle sık sık temas kurabilecekleri teknolojik imkanlar sağlanması, hatta bu araçlarla onların hayat tecrübelerinden yararlanılması önemlidir.
İnternetin kurtarıcılığından kurtulmak
Sosyal izolasyon sonucu evlere kapandığımız bu korona günlerinde yalnızlığı gidermenin, sevdiklerimizle, arkadaşlarımızla vakit geçirmenin aracı sosyal medya yani sanal alem oluyor. İnternetin televizyondan, telefondan, radyodan daha fazla hayatımızın parçası olduğu ve haberleşme ve iletişim için elzem olduğu bu dönemde devletlerin ücretsiz bir şekilde insanlara bu imkanı sağlaması şarttır. Facebook, twitter gibi sosyal medya kanallarından hem gündemi takip edebiliyor ve kamuoyu yaratabiliyor hem de yakınlarımızla iletişim kurabiliyoruz. Whatsapp da bir iletişim aracıyken zoom, hangout gibi uygulamalar da görüntülü sohbetler için tercih ediliyor. "E bu kadar seçenek varken izolasyonda da yeteri kadar sosyalleşebiliriz" diye düşünebiliriz. Bu düşüncenin doğruluk payı olsa da sanal platfomlarda ilişki kurma biçimlerini gerçek yaşamın bir yansıması olarak kurgulamak; gerçekte yaptığımız üretimlerin bir paylaşım aracı olarak sosyal medyayı kullanmak gerekir. Merak duygusu insanların sosyalleşmesini sağlayan unsurlardan biridir. Bir şeyleri merak ederiz, böylelikle yeni ortamlara girer, yeni insanlarla tanışırız. Sosyal medyada insanların yaşamlarında ne yaptıklarını merak eder ve onları takip ederiz. Ama bilmeliyiz ki bu takip onların hayatlarına dahil olduğumuz anlamına gelmez. Aynı evde yaşadığımız ya da oturup sohbet edebildiğimiz bir insanın hayatına dahil olmakla eşdeğer değildir. Dolayısıyla aşırı ve içi boş şekilde sosyal medyayı kullanma alışkanlığı bizi sanal alemle gerçek yaşamı bir kılma yanılgısına düşürebilir. İnternetin bizi en çok esir aldığı ev karantinası günlerinde ise bu yanılgıya düşmek hatta bunun bağımlılığa dönüşerek izolasyondan sonra da devam etmesi ürkütücü bir olasılıktır.
Hangi tuş daha etkilidir ki sıcacık bir gülüşten?
Günlük rutinimizi evde yapacağımız hobiler, uğraşlar, üretimler üzerine kurmak ve sanal alemi bu birikimleri paylaşmak, kolektif üretimler yapabilmek ve duygularımızı, düşüncelerimizi sevdiklerimizle paylaşacağımız bir araç olarak kullanmak yukarıda bahsedilen yanılgıya düşmememizi ve sosyal izolasyonda mümkün olduğunca sağlıklı bir sosyalleşme yaşamamızı sağlayabilecektir.
Müşfik Kenter'in dediği gibi;
"Dostluğu klavyelerinde, yaşamı monitörlerinde arayanlar, size sesleniyorum!
Hangi tuş daha etkilidir ki sıcacık bir gülüşten ya da hangi program verebilir bir ağaç gölgesinde uyumanın keyfini?"
Sevdiklerimizle, bir ağaç gölgesinde el ele, göz göze güleceğimiz günlere...
(1),(2) https://www.sosyalbilimler.org/koronavirus-yalnizlik-salgini
Pandemi krizi mi, kapitalizmin krizi mi?
2008 yılında başlayan global ekonomik krizin etkileri uzun yıllar boyunca sürmüştü, hala da sürüyor. Çünkü yaşanan, sisteme “içsel” bir krizdi. Şu an ise sistemin işleyişinin “dışsal” bir sebepten dolayı durması söz konusu ve kapitalizm, daha önce global çapta böylesi bir “durma” halini deneyimlemedi. “Durma”nın kendisinin yarattığı ekonomik sıkıntılar zaten ortada, ancak durma sonrası toparlanma, “kaldığımız yerden devam” misali kolay mı olacak, yoksa kapitalizmin “içsel” krizleri gibi uzun yılları alan bir toparlan(ama)ma süreci mi yaşanacak, bilmiyoruz. Şimdilik elimizdeki tek veri, halihazırda toparlanma sürecine giren Çin’den gelenler: Çin’de, ekonomik anlamda “süreğen kriz”den ziyade bir “normale dönüş” belirtisi var. Zaten “içsel” krizlerin aksine, bu krizde, faaliyetlerin hala sürmekte olduğu sektörlerde kapitalizm tıkır tıkır işlemekte. Hatta Apple gibi firmalar, yüz binlerce işçi alımı yapmakta, eskisinden çok daha yoğun çalışmakta.
Yaşadığımız kriz, “kapitalizmin krizi” değil. Marx’ın Kugelmann’a yazdığı 11 Temmuz 1868 tarihli mektupta veciz bir biçimde dile getirdiği gibi; “Her çocuk bilir ki, üretimin koşullarını sürdüremeyen bir toplumsal formasyon, bir yıldan kısa bir süre içinde yok olur.” İster kapitalist olsun ister sosyalist; herhangi bir toplumsal yapı, ihtiyaçlarını herhangi bir sebepten dolayı üretemeyecek duruma gelirse, bu, toplumdaki ekonomik rejimin de ötesine geçen “genel” bir kriz haline gelir. O yüzden krizin sebebi, hayatın büyük oranda durmasına ve insanların evine kapanmasına sebep olan pandemidir.
Pandeminin MEVCUT BİÇİMDE bir ekonomik krizi tetiklemesinin sebebi ise kapitalizmdir. Pandemi öncesinde de global ölçekte gerek makroekonomik gerekse de toplumsal (gelir eşitsizliği, güvencesiz çalışma, düşük ücretler, borç yükü, yoksulluk, altyapı sorunları, kamusal hizmetlerin aşınması…) ve ekolojik anlamda çok ciddi sorunlar yaşanmaktaydı. Bu sorunlar, kapitalizmin eseri ve pandemi dönemine, bu sorunların yüküyle girdik. Dahası, kapitalizmin “ekonomiden” anladığı şey, “sürekli birikim ve sürekli kâr” olduğundan, motivasyonu “ihtiyaçları karşılamak” değil. Kapitalizmin “biraz durup soluklanayım” deme lüksü yok. Eğer planlı ve halkçı bir ekonomide yaşıyor olsaydık, mevcut pandemi krizini “sağlık tehdidi ortadan kalkana kadar temel ihtiyaçlarımızı üretelim, kimseyi de aç ve açıkta bırakmayalım, sonra kaldığımız yerden devam ederiz” diyerek rahatça atlatabilirdik.
Virüsten yararlananlar ve yaralananlar
Krizler, bir toplumda halihazırda örgütlü olan mevcut veya alternatif otoritelere yarar. Zira “krizin” halklar için gündelik anlamda karşılığı, ihtiyaçların artık “her zamanki yollardan” karşılanamıyor oluşudur. Bu durumda halklar, ihtiyaçlarını karşılamanın yeni yollarını arar. Ya mevcut otoriteler, krize uyum sağlayıp bu alternatifleri kendileri sunarlar (dünyadaki çeşitli hükümetlerin sunduğu “destek paketleri” gibi) ya da, mevcut otoritelerin başarısız olduğu ölçüde, vatandaş yüzünü, ihtiyaçlarını karşılamada “umut” olarak gördüğü diğer örgütlü güçlere çevirir. Şu an dünyanın çoğu ülkesinin gerek hükümetteki, gerekse de muhalefetteki örgütlü güçleri, sağcılar ve sermaye yanlılarıdır. O yüzden kriz, ekonomik sebeplerden ötürü siyasal alanı oynatacaksa dahi, bu, ancak sağa doğru bir oynayış olacaktır. Gerçekten de dünyanın pek çok ülkesinde yapılan anket çalışmaları, halkların çoğunun, hükümetteki partilere olan güvenini bu süreçte artırdığını ortaya koymaktadır.
Çözüm; zenginden alıp yoksula vermek
Hayatın büyük oranda durması, temel şiarı “sürekli hareket ve sürekli birikim” olan kapitalizmin dinamiklerine temelden terstir. Sistemden çıkarı olan başta sermaye sınıfı olmak üzere her toplumsal kesim, durmanın en kısa sürede sona ermesi için her yerde baskı yapmaktadır, yapacaktır.
Geçimini sağlamak için bir maaş veya ücret karşılığında bedensel ve/veya zihinsel emek gücünü satmaktan başka çaresi olmayan emekçiler ve servet sahibi olmayıp tek dayanağı işletmesi olan esnaf ve küçük işyerleri içinse bu dönemde, ihtiyaçları karşılanmadığı ölçüde, eve kapanmak bir lükstür. Geçinmek için çalışmaktan başka çaresi olmayan kitleler, sağlık ve ekmek arasında tercihe zorlanmaktadırlar. Bu kesimlerin sermaye sınıfının “en kısa zamanda iş başı yapıyoruz” baskısına -el mahkûm- boyun eğmemesini mümkün kılmanın tek yolu, onlara, hayat tekrar başlayınca, “kaldıkları yerden devam edeceklerinin”, yani işlerini kaybetmeyeceklerinin, dükkanlarına kilit vurmayacaklarının, borçlarını ödeyebileceklerinin güvencesini vermek. Bunun da yolu, servet vergisi ile “zenginden alıp fakire vermek”, ayrıca tüm borçları ve borç faizlerini ama’sız şart’sız bir süreliğine dondurmaktır.
Hep evde kalmayacağız
Korona er ya da geç gidecek, kapitalizm bulaşmaya devam edecek. İşte o gün geldiğinde, evde kalma, sokağa çık, temas et, örgütlen, diren!
Axabaros (pronounced ‘Ahabaros’) is such an interesting vernacular word. It’s one you hear more or less every day in conversations throughout the island of Cyprus. It could mean many things to many different people such as ignoramus, uncaring, insensitive. It’s the person we all know in the world who works on this lazy kind of auto-pilot, makes a coffee does not wash the cup, leaves his/her dirty laundry at different parts in the house for someone else to pick up and clean, and/or flings their empty drinks can and crisp packet out the window on the highway without a care in the world. There are many of these people, in the plural we call them ‘axabarous’. My sociologist friend, Christina Loizou, who I consulted on the meaning of the word also pointed the word “Habari” in Turkish (the root of the word) means “news” or “inform”, so in this case putting the ‘a’ before the word means a “total lack of information, or unaware”. So for instance what does the lazy man who throws his dirty laundry round the house say when his partner says she is sick of him doing it – ‘did I do that? I didn’t know!’ . This word also has a special relationship with Dimitris Christofias, the ex-President who on a number of occasions claims not to have known or been aware of what was happening with/at Mari or the economy. In fact, Christina also pointed out to me that Christofias used the the phrase ‘I did not know’ 19 times during the Mari hearing, including a very lame reference to not even knowing where Mari was. This kind of ‘axabarthkion’ (the systematic habit of consistently not knowing) stuck with Christofias afterwards, and many people, who disagreed with the ex-President’s handling of the Mari disaster, in daily conversations started to use the epithet to describe him as ‘axabaros’.
So it came as a bit of a surprise when the former President of Cyprus announced recently that he was filing a libel suit against TV news anchor person, Yiannis Kareklas and the station he is employed by, CyBC, the state broadcaster. The story runs like this…Some months ago, then Presidential candidate, now President, Nicos Anastasiades, was on Kareklas TV show and he described the former President Christofias as ‘axabaros’. He did it in a vernacular way, reflecting/exploiting the populist wave of thought against his political opponent. Anastasiades appeared to be uncomfortable using the term. It was one of those rewind moments when politicians are on TV as in did he just say that!!! Any way a short time after, Anastasiades, a legal personage by profession decided to retract the statement, perhaps wary that Christofias might sue him. Then Kareklas, in the same program, used the term to describe Christofias through a journalistic trick implying people say ‘Christofias is Axabaros’. In journalism I guess Kareklas was just seizing the opportunity and playing devil’s advocate.
Time passed, many people, myself included, just got on with their lives and thought nothing of it, mainly because Christofias has been called a variety of far worse things by different people, but more of that later. And suddenly the former President, being well known political nobility decides to sue CyBC, an organization which is verging on bankruptcy on many levels. He also decides to sue Kareklas, for up to 500,000 Euros. Now the last part is strange because the way I see it Kareklas was not actually saying he thought the ex-President is an ignoramus, he was just reflecting what had been said earlier. Don’t get me wrong here, I am neither a fan of Anastasiades nor Kareklas, nor a consenting disciple of Christofias, but it does all seem a bit trivial if not peculiar, that a former President decides to sue on such feeble grounds. And Christofias had as we said before, admitted in his own words that he was not informed, therefore, in doing this he was ‘a-xabaros’. May be he will sue me for saying that as well?
In these times of severe austerity, hardship and pain, when people have little hope for the future, this kind of court case reflects how pusillanimous many of our politicians actually are. They can in fact call you as a simple citizen of the Republic of Cyprus anything from ‘axabaros’ to ‘traitor’ and you, as a simple citizen cannot do a thing about it because they have immunity. The same applies to any wrong decisions they make, and they have all made many in our recent history, without exception.
Additionally, as I said before Dimitris Christofias has been called far worse things by many people and at no time in the past did he ever pursue legal action. This is the same man who sat in front of bereaving families of victims of the Mari disaster in a televised exchange with said people holding placards up in court, for all the cameras and people to see which basically said he was the person, through is wrongly calculated decisions, who ‘murdered’ their relatives. Did Christofias pursue legal action then? This is also the same person who made history, as President in his first term, by not standing for re-election. The only reason for this was his diminished popularity, largely because of Mari, his mishandling of economic issues, and complete failure to solve the Cyprus issue. Go to any coffee shop right now in Cyprus and record few conversations. You will hear much worse epithets and characterizations about politicians.
Last but one, someone once called me an ‘idiot’ in a newspaper. Had they used their journalistic brains and said in their opinion my music is ‘idiotic’ I would have thought their interpretation was idiotic but as everyone is entitled to an opinion fair enough. But being called an idiot, just for being who I am, just for existing, breathing, made me take them to court for libel. The case was never mentioned on TV, radio and I think the only newspaper to cover it was ‘The Cyprus Mail’. I won the case a couple of years later with what I consider to be a paltry sum of just over 4,000 euros in damages plus legal expenses. The irony is had I been The President of Cyprus, another two zeros would have been on the settlement fee. Libel law in Cyprus sucks basically if you are not a famous politician.
Finally, Dimitris Christofias would do us all a favour by dropping this petty, ridiculous and bizarre court case. Far worse things have been said of him and his counterpart, Nicos Anastasiades. In times when people cannot afford to buy bread and milk, a former President should rise to the occasion, shrug it off and be content with some gardening or reading history books.
Yazılışı çok güzel olan ve birçok kişinin yeni başlangıçlar için önüne hedef koyduğu 2020 yılının ülkemiz için çok güzel başladığı söylenemez. Dünyayı sarsan korona virüsünün bir anda ülkemize gelmesi ve ne büyük talihsizlik ki çok kısa bir süre önce de Lefkoşa Devlet Hastanesi'nin yangın sebebi ile büyük hasar görmüş olması, Kıbrıs gibi küçük bir ülke için felaket olarak tanımlanabilir. Hele ki o ülke yönetimi de başlı başına bir felaketse!
Ne var ki kendilerini evlerine kapatan bilinçli insanlarla, "bize bir şey olmaz"cı kesim arasında uzun süren karmaşık durum süreci zorlaştırsa da, sağlık emekçlerimizin bilgilendirmeleri ve özverili çalışmaları sayesinde ve devletin aslında ilk günden yapılması gereken kısmi sokağa çıkma yasağını işleve koyması ile pandeminin ülkemizdeki yayılma hızı düştü. Tabii kendine işleyen emekçinin hiçe sayıldığı ya da işyeri kapanınca maaş alamayacak emekçiye de üç kuruş sadaka verileceği, hatta onun da öyle kriterlere dayandırılacağı ki neredeyse kimsenin o yardımı alamayacağı kadar saçma kararlar alınmış olması da başka bir yazının konusu...
Kimse işe gitmiyor, ne güzel değil mi?
Ve işte o evlere kapanma ile birlikte, ülkemizin çok uzun yıllardır yaşadığı ama aynen bu günlerde olduğu gibi hep başka gündemlerin gölgesinde kalan ve hiçbir yetkilinin de öncelik vermediği başka bir acı gerçek katlanarak devam ediyor. Ev içi şiddet! Birçok eş, genç ve çocuk, özellikle de kadınlar pandemiden korunmak için sığındıkları evlerinde başka bir hastalıklı zihniyetin odağı olmak durumunda kalıyor. Dünyanın dört bir yanında yapılan araştırmalar ve korunmaya başvuranların hesaplanması ile yapılan istatistikler, bu süreçlerde yaşanan kadına yönelik ev içi şiddet vakalarının en az %30 civarlarında arttığını gösteriyor.
Peki neden?
Salgın sebepli ev izolasyonu nedeni ile normalde birlikte çok az vakit geçirebilen aile bireyleri 24 saatin neredeyse her saniyesini birlikte geçirmeye başladı. Hal böyle olunca da günlük yaşam koşuşturmacasından farkına bile varamadığımız özelliklerimizi karşılıklı olarak yeniden keşfetmeye başladık. Bunun yanı sıra ne yazık ki işlerimize gitmememizin sebebi tatil olmadığından ve eve giren gelirin azalmasıyla sürekli evde geçen vakitte özellikle de mutfak giderlerinin de artmasıyla dengesiz bir maddi durum ile karşı karşıya kaldık. Kimimiz borçlarını nasıl ödeyeceğinin derdine düştü, kimimiz çocuğun okulu ne olacak diye endişelenmekte. Günlük yaşamlarımız aile fertlerini gündüz bir araya getirebilecek koşullarda olmadığı için ilk günler birlikteliğin keyfini çıkarırken haftalar içerisinde bocalamalar yaşamaya başlayan aileler oldu. Sürekli birlikte olmanın belirli bir karşılıklı anlayış ve hoşgörü gerektirdiği göz önünde bulundurulduğunda, sürekli evde olup artık sıkılmalar baş gösterince, üstüne bir de zaten salgına yakalanır mıyım korkusu ve maddi geçimimiz ne olacak sıkıntısı da eklenince sinirler yıprandı, gerilimler ve tartışmalar başladı. Ve bu gerilimden en büyük zararı da kadınlar görüyor. Kendini üstün gören erkek egemen zihniyetli kişiler, çalışamadığı şu günlerde gücünü kaybettiği hissiyatı ile kendini güçlü hissetmenin yolunu kadına şiddet uygulamakta buldu. Çünkü şiddetin kökeninde, baskıcı ataerkil yapının yanı sıra, şiddet uygulayanın bir şekilde yoksun ve yoksul olması nedeniyle kendini yeniden güçlü hissetme, hayatının kontrolünü kaybettiğinde bir başka hayatı kontrol altına alma çabası vardır. Şu günlerde de insanlar devlet eli ile yoksullaştırılmakta ve yoksunlaştırılmaktadır. Ve maalesef şiddete uğrayan kadınların çoğu şu an ülke gündemi salgın ile meşgul olduğundan ve birçok hizmet de devlet tarafından durdurulmuş olduğundan nereye başvuracağını, ne yapabileceğini bilmez bir halde susup katlanarak artan şiddete maruz kalmaktadır.
Ancak bundan önce olduğu gibi bu gün de yarın da susmamalıyız!
Çünkü ev içi izolasyona mecbur oluşumuz şiddet görmeye mecbur olduğumuz veya buna sessiz kalacağımız anlamına gelmez. Şiddeti yok etmek için verilen çabalar ara verilebilecek, ertelenebilecek ya da ikinci sıraya itilebilecek türden değildir. Salgın öncesi verilen mücadele bugünlerde de verilecek, şikayet etmekten geri kalınmayacak ve suçluların ceza alabilmesi için atılacak tüm adımlar atılacaktır. Çünkü şiddet bir suçtur ve diğer tüm suçlar gibi cezalandırılmalıdır. Sessiz kalmayarak şiddete direnenlerin korunması en kısa sürede sağlanmalıdır. Hiçbir kadın dört duvar arasında sıkışmış kalmamalıdır. Devlet tarafından verilen idari tatillerin adli yardım süreçlerini etkilemediği bilinmelidir. Şiddet gören kişiler Sosyal Hizmetler ihbar hattı 183 veya 155 polis şikayet hattını arayarak şikayette ve yardım talebinde bulunabilirler. Lefkoşa Belediyesi'nin kadın sığınma evine başvuruda bulunabilirler. İdari izin süresinde dahi adli yardım hizmetinden faydalanılıp mahkemeden koruma emri alabilirler.
Bu günler elbet geçecek. Umuyoruz ki en az zararla geçecek. Ama şiddet yüzünde ölen bir kadın, gelecek güzel günleri göremeyecek. Her gün şiddet gördüğü ev bir daha şenlenmeyecek, ruhu asla eskisi gibi neşelenmeyecek. Buna sessiz kalabilir miyiz?
Kadın Eğitimi Kolektifi dayanışmaya devam ediyor
Kadın Eğitimi Kolektifi, bu sürecin başından beri "dayanışma yaşatır" diyerek bilgi paylaşımlarına ve şiddet gören kadınlarla dayanışmaya devam ediyor. Şiddet anında neler yapılması gerektiği, yardım alma ve polise şikayet yöntemleri, koruma emri başvurusu, sığınma evinden yararlanma koşulları gibi konularda bilgi edinmek için Kolektifi takip edebilir ve katkı koyabilirsiniz. 
"3 aylık periyotlar halinde yayımlanan dergimizin 58. sayısını yayına hazırlandığımız sıralarda patlak veren salgınla birlikte evlerimize kapanarak, dergi hazırlıklarını ertelemek zorunda kaldık; ama evde kal çağrılarını duymazdan gelemediğimiz gibi “Argasdi ne zaman çıkacak?” sorusuna da kayıtsız kalamazdık. O yüzden gündeme de uygun olarak internet üzerinden sizlere ulaşabilecek küçük bir sayı hazırladık. Karşınızda, pandemi özel sayısı…
Tüm dünyayı etkileyen pandemiyle ilgili bizler de çeşitli konuları bir araya getirdik bu sayımızda; ülkemizde yaşanan süreci mercek altına aldık. Hükümetin; sağlık, eğitim, çalışma yaşamıyla ilgili yaptığı çalışmaları değerlendirdik. Evlere hapsolmakla birlikte kadına karşı şiddet vakalarının artmasını gündeme taşıdık. Geçmişte Kıbrıs’ta yaşanan salgınlar ve karantina uygulamalarını ele alırken, izole yaşamayı ve sosyal medyanın üzerimizdeki etkisini de tartışmaya açtık. Ekonominin hiç gündemden düşmediği bu süreçte, “kapitalizmin neoliberal dönemi bu krize cevap üretebilecek mi, yoksa yeni bir açılım yaratmak zorunda mı kalacak? Sosyalistlerin bu krizde talepleri, cevapları ne olmalı?” sorularıyla, aslında tüm insanlığın aynı gemide olup olmadığını tartıştık. Doğa üzerindeki tahakküm anlayışından kaynaklanan pandeminin bir sonucu olarak, insanların evlere kapanmasının, üretimin yavaşlamasının ekosistemde yarattığı iyileşme ve tüketim alışkanlıklarının değişimi hakkındaki makalemiz de bu sayıdaki yerini aldı."
Dergimizi aşağıdaki linkten okuyabilir, paylaşabilir, görüş ve yorumlarınızı bizlere aktarabilirsiniz.
https://online.flippingbook.com/view/788149/?fbclid=IwAR0IxuUCFvYOfPkKdj1QwzWdHXTPnXpF0MnxrN4syXr5I32MDx3bWygzxYQ
Around the world, the sudden lockdown to limit the pandemic’s spread is leading to an abrupt economic slowdown. With cash handouts as the only way to avoid starvation and social unrest, the topic of Universal Basic Income is back on the table. Here is why it is (not) the solution.
by Jan Fürth
UBI as a bandaid or a permanent fix?
“In times of crisis, we are all socialists”, as social media memes liked to comment economic measures taken by governments facing the economic crisis caused by the pandemic. Italy, Canada, Germany and even the US are among those who have included cash handouts in their action plans, with many countries following suite. At the beginning of April, Spain made international headlines by announcing the introduction of a permanent Universal Basic Income (UBI), even if it’s not really universal. Finally, in his Easter message, Pope Francis came out in favour of the idea. What was a marginal idea only several weeks ago jumped to the forefront.
Without a question, various forms of (universal) basic income are necessary steps in this time of pandemic to allow people to stay in quarantine while preventing them from starving and losing their homes. Especially, as the quarantine is expected to be on and off, with waves of infection over the next months or years. However, UBI as a long-term instrument has several pitfalls that we must avoid if we don’t want it to become yet another aspect of neoliberalism. Indeed, there is a real risk that UBI could serve as an instrument to worsen the precarisation of labour and excessive consumerism if it is not accompanied by a radical redistribution of wealth and a reorganisation of economic relations.
Panem et circenses
While we should welcome the prospects of freeing people from the necessity to sell their labour or to be policed by social services in order to have a bare minimum to survive on, there are many ways in which UBI could be far from emancipatory. Indeed, we should be wary of a dystopian capitalist future in which the masses on a low UBI would be providing cheap and flexible labour for Uber, Wolt, Airbnb and all the other gig economy villains. With UBI ensuring the basic needs of workers, these corporations could have a powerful argument to scrap work contracts, the minimal wage and social security contributions.
In this sense, a low UBI could just be a perverse way to trap people in the Western consumerist lifestyle by giving them enough to feed corporations but not enough to discourage them from selling their labour to consume even more. As the foremost supporter of UBI in the USA and Democratic Party primaries’ candidate Andrew Yang writes on his website: UBI “actually fits seamlessly into capitalism. […] Markets need consumers to sell things to. UBI is capitalism with a floor that people cannot fall beneath.” While Yang does speak about social issues, this rhetoric betrays the fact that UBI could just be a little fix for the system without really challenging it. A modern version of Ancient Rome’s system of panem et circenses, bread and games for the masses.
Tax, seize, transform
Far from discarding UBI as a tool of neoliberal capitalism, we should see it as a two-edged sword that could be part of a series of immediate measures towards a major overhaul of socio-economic relations. Indeed, in the short-term, it can help society better absorb the shocks of the radical socio-economic changes necessary to avoid new social and environmental destruction, and in the long-term it can be part of a new economical system in which productivism and profit are not central tenets anymore. Accompanied by a radical redistribution of wealth and a reorganisation of economic relations, UBI can be a source of great personal and social emancipation.
If UBI does not go hand in hand with a radical redistribution of wealth, it risks being implemented to the detriment of other key sectors of social intervention such as infrastructures, housing, education, public transport and healthcare. Thus, it can only be introduced if it radically questions wealth redistribution. As a way to immediately fund it, addressing tax justice is crucial. According to the EU Parliament, up to a trillion euro is lost every year to tax avoidance and tax evasion! Yet, no action is taken as EU countries are pitted against each other, with some of them like Ireland having become financially dependent on its role as a tax haven.
While UBI can be financed by taxing the richest individuals and big corporations, we cannot stop short of greater changes and we must challenge the very structure of this system. Thus, UBI should be seen as a tool for radical reforms and a shift in the public and political discourse about labour, wealth, living conditions and the social structure, rather then the end goal, in efforts to stop the madness of the current system built on greed and destruction. With the current crisis, states have a historical chance to challenge the rule of capital and lay the bases for a social and environmental economy. Indeed, now and in the upcoming months, corporations on their knees can be cheaply bought off by the state, or simply nationalised, and transferred to the workers themselves. With UBI, the shocks of mass unemployment and of the transformation can be better absorbed.
Redefining work
In a context of necessary transformation, UBI is not about getting rid of work. It’s about valuing everyone’s existence while also redefining what is work, who does it and for how much. The post-pandemic cannot be a return to the so-called ‘business as usual’, but must be an acceleration of socio-economic changes. Escaping the grip of global finance through taking back control over public finances and moving away from a growth- and profit-driven economy, it is time to massively invest in socially owned green energy, infrastructures, healthcare, education, housing, agriculture and culture. This requires a lot of work and workers, but it must be done without setting a hierarchy between workers based on their market value.
Indeed, one of the injustices of capitalism is that it sets the standards for what is ‘work’ and how much one earns, with little interest for real value based on social usefulness. Thanks to its financial strength translated in political power, it has been increasingly socialising costs and privatising profit. This is especially obvious in the case of unpaid labour in the care sector (childcare, home care, domestic work), mostly performed by women. Despite its usefulness for capital itself, capitalists have largely escaped their responsibility to contribute to it. In efforts to unharness work from a profit-driven logic, UBI can put an end to this artificial separation between labour and chores, and finally remunerate those people who are often performing inestimable tasks outside of traditional working collectives.
Whether it’s being with children, taking care of the sick at home or just doing other forms of communal, reproductive work, everyone can be sure to at least a living wage through UBI, without bureaucratic hurdles and policing. As we see in these times of pandemic, and as we could see before, many people are eager to help each other without expecting a reward. Unfortunately, this is not seen as ‘work’ in our system, and only few people can afford to devote all their time and energy to serving the community. Instead, they are forced to enter into economic relations based on a logic of exploitation and financial return on investment. This has dire consequences for both society and environment, as human energy is more often than ever put in the service of personal greed and resource depletion.
Social emancipation
UBI is not the solution, but if it comes along with a radical redistribution of wealth and deep changes in economic relations, then it can be a formidable tool on the path to rebuild a social economy from the bottom-up. With UBI covering basic needs, social investments restoring public services and systemic rules restraining or eliminating big capital, the way will be paved for new economic relations based on environmentally responsible and non-hierarchical principles. Limiting the possibility and the need to sacrifice human and non-human well-being in order for one to make a living can open up countless possibilities for creativity and emancipation.
I see the revival of rural communities freed from the need to compete on the global market. I see the sprouting of autonomous workplaces that can develop without the pressure of instant profit-making, with workers able to make decisions collectively without fearing to die of hunger, without the unfair competition of asocial corporations, without state repression and financial rapacity. I see individuals able to devote themselves to their artistic projects and to communal work without having to think about food, rent and the bills. I see slower societies in which no one is pushed aside and social uncertainty is sent to the dustbin of history. And I think to myself, what a wonderful world.
Pembe Çelebi: Okulda pamuk şeker satmamaları ve parkta salıncakların olmaması.
Kaya Erden: Aslında okulumu severim ancak daha fazla oyun alanının olmasını isterdim. Daha büyük ve değişik oyuncakların olduğu bir park çok güzel olurdu. Daha temiz ve daha rahat tuvaletler de olması gerekir. Ayrıca eskiden geri dönüşüm kutuları vardı artık yok.
Güneş Gülhan: Benim okuldan en büyük şikayetim dışarıda olduğumuz derslerde sağlıklı bir şekilde oyalanacağımız oyuncakların, kapalı salon gibi alanların az olmasıdır.
Akile Çelebi: Kantinde yiyeceklerin çok pahalı olması. Güvenilir ve güzel bir çocuk parkımızın bulunmaması. Parkımız var ancak içinde salıncak yok. Sporcu arkadaşlarımızın antremanlarını yapabilecekleri kapalı salonlarının olmaması.
Kayra Erden: Okulumuzda bir futbol sahasının olmaması... Söz verildi ama yapılmadı. Bir de formalar çok eski. Okulda futbol ile hiç ilgilenilmez. Arkadaşlarımızla sohbet edeceğimiz gölge yer yok, her yer çok sıcak.
Peki, ailenden şikayetlerin nelerdir?
Pembe Çelebi: Her istediğimi almıyorlar. Örneğin; telefon ve oyuncak alınmaması.
Kaya Erden: Playstation’ı zaman zaman kaldırmalarından çok şikayetçiyim. Annem benim süreli oynamamı ister. Gözlerim bozulurmuş ama ben zaten gözlük takarım. Bir de ben sadece havuza gitmek isterim ama annem deniz daha sağlıklıymış der ve denize daha çok giderik.
Güneş Gülhan: Bazı çocukların ailesinden şikayeti olabilir ama benim ailemden tek bir şikayetim bile yok.
Akile Çelebi: Çocuk olarak düşünmemeleri ve beni bu yüzden anlamamaları, beni artık çok büyümüşüm gibi görmeleri ama ben daha çocuğum. Her istediğimin her zaman olmaması ve önümde hep bir zaman olması. Zamanı gelince alırız, şimdi küçüksün gibi… Yani galiba bazı zaman küçük bazı zaman büyük oluyorum.
Kayra Erden: Okuldan gelince hemen futbol oynamak isterim ama annem izin vermez. Önce illa yemek yeycem, yok çok sıcaktır oynayamazmışım. Babama da bir şey sorunca annenle konuşmamız lazım der. Bizim evde playstation serbest değil. Annem ve babam hep süre koyar.
Gerçek hayatta pek çok zorlukla karşılaşıyorsun. O zaman biraz da hayallerinden bahsedelim. En büyük hayalin nedir?
Pembe Çelebi: Öğretmen olmak istiyorum. Çünkü çocuklara yeni bilgiler öğretmek istiyorum. Çocuklara eğlence ile ders yaptırıp aslında derslerin korkutucu olmadığını göstermek istiyorum.
Kaya Erden: Çok büyük bir hayvan barınağı yapmak isterim. Her hayvanın bir bakıcısı olsun isterim. Her hayvana gerçekten iyi bakılsın. Hepsinin evi, oyuncağı, yemeği olsun. Bizim mahallemize av zamanları hep köpek bırakırlar. Bazıları yaralı bile olur. Nenemle biz hep onlara yiyecek veririk. Evimize kırlangıçlar yuva yaptı. Yavruların biri yuvadan düştü. Babam beni omzuna aldı ben da yavrucuğu yuvasına koydum.
Güneş Gülhan: Benim en büyük hayalim ailem ile bir restoran açmaktır. Çünkü yemek pişirmeyi çok severim ve insanlara yardım yani hizmet etmek istiyorum.
Akile Çelebi: Büyüdüğümde çok ünlü bir müzikalde oynayıp şarkı söylemek istiyorum. Aynı zamanda herkesin bildiği bir yazar olmak istiyorum. Çünkü sahnede kendimi çok mutlu ve özgür hissediyorum. Sanki her şeyi başaracakmışım gibi… Yazarak kendimi daha iyi anlatabiliyorum.
Kayra Erden: En büyük hayalim çok büyük bir spor okulu açmaktır. İçinde her bölüm olsun. İsteyen futbol, isteyen basketbol, isteyen tenis gibi sporlarda eğitilsin. Ben de ünlü bir futbolcu olayım. Parası olmayan da gelebilsin. Hatta içinde müzik bölümü de olsun ve otobüsü de olsun. Çünkü ben gitara giderim ama arkadaşımın ailesi götüremez diye o gidemez. Futbol antremanlarına da düzenli gelemez. Çünkü köyü uzaktır.
Her istediğine izin verilecek olsa ne yapmak isterdin?
Pembe Çelebi: Anne ve babamın beni her gün lunaparka götürmelerini isterdim.
Kaya Erden: İzin verilse de okulu yönetsem çok güzel olurdu. Beden eğitimi dersleri her gün ve daha çok saat sürerdi. Bir da okullar biraz daha geç başlasın.
Güneş Gülhan: Erkenden bir pastane açmak isterdim. Çünkü bu benim en büyük hayalim.
Akile Çelebi: Tüm paramla lösemili çocuklara yardım edip, onları mutlu etmek ve her istediklerini yapmak isterdim.
Kayra Erden: Hiç sınav olmayan bir ülke yaratırdım. Hiçbir çocuk stres yaşamasın diye. Ve ben derslere oyunda eklerdim. Çocuklar ders yaparken oyun da oynasınlar diye.
Sence çocuk olmak nasıl bir şey?
Pembe Çelebi: Çok güzel bir şey ve hep çocuk kalmak isterim. Annem ve babam hep yanımda olsun diye.
Kaya Erden: Çocuk olmak bence özgür olmak demektir. Çünkü büyüklerin hep bir işleri, planları vardır. Bir da insanlar çocukları daha çok sever.
Güneş Gülhan: Bence çocuk olmak dünyanın en iyi şeyidir. Çünkü asıl eğleneceğimiz ve öğreneceğimiz zaman çocukluk zamanlarıdır.
Akile Çelebi: Çok güzel çünkü her şey çok basittir, çünkü çocuksundur. Örneğin; şeker yiyebilirsin, parkta oynayıp çok güzel vakit geçirebilirsin ama en önemlisi çocuk olduğun için anne ve baban hep yanında… Onlar yanımda olunca ben bilirim ki bana bir şey olmaz.
Kayra Erden: Bence çocuk olmak dünyanın en güzel şeyi. Büyüklerin sorumluluğu kadar sorumlulukları yok. Oyun oynarken çok mutlu olabiliyoruz. Ama ne yazık ki dünyada şanslı ve şanssız çocuklar var. Yani çocuk olmak eğer şanslıysan çok güzel.
Bugün sizlere Argasdi'nin sanat sayfasında yer alan bir kitap yorumuyla sesleniyoruz. John Steinbeck tarafından kaleme alınan Ay Batarken isimli kitap, işgal edilen bir kasabanın işgalciyle ve savaşla imtihanını yalın ama çarpıcı bir dille ele alıyor. Baraka aktivisti Sezgin Keser tarafından yorumlanan kitabın, tiyatro oyunu ise Baraka Tiyatro ekibi tarafından Mart ve Nisan aylarında sahnelenmek üzere hazırlanmasına rağmen seyirciyle kavuşamamıştı. Buluşma karantina günlerinin ardına sizlerle olacak. Ay batarken şafak söker; yeni günün doğumunda buluşmak üzere...
Güneşin doğuşu yeni bir mücadelenin; tarlada ekip biçmeyle, denizde balık avıyla, pazarda meyve sebze satmayla, kamu binasında halka hizmetle, atölyede mevsimine göre kıyafetler dikmeyle geçecek bir günün habercisidir. Güneşin batışı, ayın yükselişiyle hayat durağanlaşır, insanlar yalnızlaşmaya, kendi içlerine çekilmeye başlar. Bir kasaba halkı düşünün ki gecesinde de gündüzünde de kendi kendine yetebilen, kasabanın yöneticilerinin halktan kopmadığı hatta halktan çekindiği ve halktan bağımsız kararlar alamadığı, sınıfsal çatışmaların, fikirsel farklılıkların da olduğu... Bir işgal ordusunun kasabayı fethettiği güne kadar savaşmayı bilmeyen bu halkın güneşi batarken, ayın doğuşuyla kasaba için karanlık bir dönem başlar.
Savaşlarda halklar, egemenlerin daha fazla toprağa, doğal kaynağa, güce sahip olmak arzuları için savaştırılır ve günün sonunda ise kaybeden halklar, kazananlar saraylarında oturanlar olur. Dünya üzerinde toprağına, doğal kaynağına göz dikilmeyen yer yoktur. İşte bu kasaba halkının da üstünde yaşadığı toprak ve sahip olduğu kömür madeni nice ülkeleri fetheden işgal gücünün yeni hedefi olmuştur. İşgalci güç yukarıdan aldığı emirlerle kasabayı fetheder ve kasaba halkının bugüne kadar çıkarmadığı kömürü çıkarmanın planlarını yapar. Özgür insanların özgürlüklerini ellerinden alıp istemediklerini yaptırmak zordur ve üzerlerindeki baskı arttıkça gösterecekleri direniş de artacaktır. İşgalci güç için mevzu madenin çıkarılması kadar basit görünürken halk için mevzu aslında o kadar da basit değildir. İnsanların geçmişlerinin, bugünlerinin ve geleceklerinin kararını o topraklar üzerinde emeği geçmeyen, oranın kültürünü yaşatmak için mücadele etmeyen, orayı sömürülecek bir hedef olarak görenler veremez, vermek istediklerinde de savaşmak istemeyen özgür insanların yeri geldiğinde savaştan kaçmadıklarını görürler.
İşgal ettikleri topraklar üzerinde sorunsuz ve sıkıntısız bir şekilde, kasaba halkının kendilerini kabul edeceklerini düşünen, kimisi sıkı sıkıya emirlere itaat eden, kimisi hayalperest, kimisi romantik, kimisi duygusuz askerlerin yüzleşeceği gerçek, ilk başlarda asık suratlarken zamanla öfkeli yüzler olacaktır. Zorla madende çalıştırılan işçisinden eşleri öldürülen kadınlara, halkına bağlı belediye başkanından direnişi yeşerten ve büyüten gençlerine, bağımsızlığına ve özgürlüğüne düşkün kasaba halkı, kendi içlerindeki hainlere ve bireysel çıkarlarını halkının önünde tutanlara rağmen sönük bir mum ışığı gibi başlayan mücadelelerini işgal ordusunu yakacak koca bir ateşe dönüştürecektir. Kasabayı fetheden sinek kağıdı zamanla güneşin doğuşuyla sinekler tarafından fethedilecektir.
Irgat bir ailenin çocuğu olan, gençlik yıllarında çiftliklerde ve üniversite döneminde de çok farklı işlerde çalışan John Steinbeck’in 1942 yılında yayımlanan Ay Batarken adlı romanı bir kasaba halkının yurtlarını işgal edenlere karşı verdiği mücadeleyi anlatmaktadır. Steinbeck, yurt savunmasında bir halkın kendi potansiyelini aşıp neler yapabileceğini anlattığı bu eserinden öncesinde ve sonrasında yazdığı eserlerinde dönem dönem bireysel hikayelere yönelmiş dönem dönem ise toplumsal sorunları kaleme almıştır. Yazar ilk eserlerinde kendi amaçları uğruna toplumdan kopmuş bireylerin hikayelerini anlatır. Daha sonraki yıllarda yazdığı Gazap Üzümleri, Bitmeyen Kavga gibi romanlarında ise işçi ve işveren arasındaki çatışmaları, göçmen ve mevsimlik işçilerin sorunlarını ve çalışma koşullarını okurlarına aktarır.
Steinbeck’in bağımsızlık ve özgürlük uğruna halkların mücadelelerine bir örnek, belki de bir ışık olabilecek Ay Batarken adlı eseri umudumuzla, sevgimizle, dayanışmamızla, kavgamızla yaşadığımızı bir kere daha bize hatırlatmaktadır.
https://www.facebook.com/barakakulturmerkezi/videos/653211562167840
Frida'nın yaşadığı 1900'lü yılların ilk yarısı, Latin Amerika'dan Sovyetlere, Afrika'dan Avrupa'ya, dünyanın hemen her yerinde çalkantılı yıllardı. Kızıl Rosa'nın “Ya sosyalizm ya barbarlık” önermesindeki her iki seçenek de, tahteravallinin iki ucu gibi art arda insanlığı sallamaktaydı. Birinci ve ikinci paylaşım savaşları, eşi görülmemiş bir kıyıma, yıkıma ve israfa yol açarken, 1917'den itibaren Avrupa'yı bir protesto ve devrim dalgası kasıp kavurdu. Halkın savaşa kuvvetli tepkisi, yönetenleri alaşağı edilmenin eşiğine getirmiş, kapitalizm, son nefesini vermekten kıl payı kurtulmuştu.
Birinci Dünya Savaşı, önce 1917’de Rusya’da, sonra 1918’de Almanya’da devrimle sona erdi. Ancak 1920’lerin sonuna gelindiğinde, bu büyük devrimci dalga artık dünyanın dört bir yanında duruluyordu. Alman devrimi yenilmişti ve Ekim 1917 ayaklanması, dünya sosyalist devriminin fitilini ateşleyememişti. Rus devrimi tecrit edilmiş, düşmanlarla kuşatılmış, savaşın yıkımına uğramış ve yoksullaşmış durumdaydı. Rejim, zamanla içine kapandı ve yozlaşarak eski sosyalist fikirlerin çirkin bir taklidine dönüştü. Stalin liderliğindeki Rusya’da işçi sınıfı demokrasisi yok edildi, muhalif görüştekiler sürgüne gönderildi, öldürüldü. Aynı zamanda Büyük Buhran ve faşizmin yükselişi Amerika ve Avrupa’da milyonlarca insanı derinden etkilemiş, yenilgiyle sonuçlanmış olsa da İspanya’da faşizme karşı enternasyonal dayanışmanın da sergilendiği önemli bir savaş verilmişti.
Aynı anda dünyanın diğer ucunda
Yerkürenin bir yanında tüm bunlar yaşanırken diğer yanındaki Latin Amerika ülkeleri yeni bir tür sömürgecilikle karşı karşıyaydı; ABD emperyalizmi… Halbuki bu uzak kıtanın halkları, Avrupalı sömürgecilerinden ulusal bağımsızlıklarına kavuşalı daha sayılı yıllar olmuştu. Bir dönem diktatör ailelerle, bir dönem askeri darbelerle ve son 20-30 yıldır da uyuşturucu trafiğiyle tehdit edilen Latin Amerika, büyük etki bırakan devrimlere ev sahipliği yapmıştır. Bu devrimlerden en uzun süreni, 30 yıl ile Meksika Devrimi’dir. Başlama nedeni, adil bir toprak reformunun gerçekleşmeyişi ve ulusal zenginliklerin ABD ve Avrupalı güçlerce pervasızca yağmalanmasıdır.
Frida’nın hayata gözlerini açtığı ilk yıllarda, 1910’da Meksika, İspanyol sömürgecilerin soyundan gelen toprak sahibi seçkinlerin hakimiyetindeydi. Yönetimde diktatör bir başkan Diaz vardı ve ekonomisi giderek Amerika’nın ticari çıkarlarının esiri oluyordu. Yerli Kızılderililerin ve karma ırk Mestizos’un oluşturduğu çoğunluk ezilmekteydi. Liberal siyasetçi Madero, 1910-11 silahlı isyanında Diaz’ı yönetimden indirdi. Ama tarım reformu vaatlerini gerçekleştiremeyince, toplumsal konulara duyarlı bir eşkıya olan Panço Villa kuzeyde, köylü bir çiftçi olan Emiliano Zapata ise güneyde yeni hükümete karşı devrimci bir savaş başlattılar. Sloganları “toprak ve özgürlük” olan Villa ile Zapata’nın köylü orduları 1914’te Meksiko şehrine girdi. Fakat iktidarını almak yerine tekrar liberal hükümete bıraktılar. Radikal bir toprak reformu yapmayı reddeden hükümet birlikleri, köylü gerillaları ezmek için ABD kuvvetleriyle omuz omuza çarpıştılar. Zapata 1919’da, Villa ise 1923’te öldürüldü. Daha sonra ülke yönetimi uzun süre sabit kalamadan değişmeye başladı. En sonunda Ulusal Devrimci Parti’nin yöneticilerinden birisi olan Kızılderili kökenli Cardenas başkanlığa geçti. Milyonlarca hektar toprağı halka dağıttı; kolektif tarımsal birlikler kurdurdu, hastane okul gibi hizmetleri arttırdı. Eğitim sistemi sosyalist anlayışla düzenlendi, teknik eğitim veren enstitüler kuruldu. Bunlara Meksika’nın kültürel yaşamındaki canlanma eşlik etti. Ulusal ve evrensel kültür değerlerinin uyum içinde bütünleştiği yapıtlar verildi, resim ve müzik sanatları gelişti. İspanya iç savaşı döneminde ülkelerini terk etmek zorunda kalan pek çok sanatçı, yazar ve bilim insanının Meksika’ya sığınmasına izin veren Cardenas, Stalin’e muhalefet eden Troçki’yi de Meksika’da ağırladı. Değişik siyasi görüşlere yaşam hakkı tanınması Meksika’nın siyasi yaşamı için büyük bir zenginlikti.
Zapatista Devrimi, Meksika halklarına sadece ekonomik ve politik özgürlüğü değil, kültürel devrimin evrensel sanatçılarından Frida’yı da kazandırmıştı. İşte Frida Kahlo dünyanın ve ülkesinin bu koşullarında hayatını sürdürdü.
“Ben, bir devrimin kızıyım. Buna hiç şüphe yok, bir de atalarımın taptığı ihtiyar ateş tanrısının!”
Kişiliğini, köylü devrimi ve toprak reformunu gerçekleştiren Zapata Devrimi ile bütünleştiren ve “Ben devrimle doğdum” diyerek doğum yılını 1910 olarak değiştiren Frida, “Devasız hastalığımın zayıf bıraktığı bedenim, tüm gücünü, enerjimi devrime adamakta buluyor; hayatta kalmamın tek amacı budur” diyecek kadar Zapatista Devrimi’ne bağlıydı. Frida, resimlerinde ölümsüzleştirdiği, “toprak ve özgürlük” sloganıyla, ayağa kalkan köylülerin kıyafetlerini giyiyor, takılarını takıyordu.
Frida için ikinci önemli ilham kaynağı, 1917 Ekim Devrimi'ydi. Marksizm'e duyduğu ilgi ve yakınlığı, “Marksizm hastaları iyileştirecek” adlı bir tabloda ifade etmişti.
Meksikalı devrimci sanatçı Orozco, eşi Diego ve başka genç sanatçılarla birlikte 1922’de Teknik İşçiler, Ressamlar ve Heykeltıraşlar Sendikası’nı kuranlar arasındaydı. Sendikanın manifestosunda, yeni, kökeninde yerli (ve özünde Amerikan yerlisi) bir sanat; “herkes için, mücadeleci ve eğitici” bir sanat çağrısında bulunuluyordu.
İspanya iç savaşı patlak verdiğinde, Frida, faşizme karşı cumhuriyetin desteklenmesi için bir dayanışma komitesi kurdu. Toplantılar düzenledi, mektuplar yazdı, acil yardım topladı, İspanya’ya gönderilmek üzere giysi ve ilaç kolileri hazırladı. İspanyadaki faşizm için “Siyasal olaylar içinde beni en çok etkileyen bu savaştır. Gaddar, iç parçalayıcı bir olaydır.” diyordu.
Hem kendi ülkesindeki hem de Latin Amerika’daki eylemliliklerde aktif rol aldı. 1954 yılında ölümünden hemen önce, Guatemala'nın sol eğilimli cumhurbaşkanının CIA destekli bir darbeyle devrilmesini protesto etmek için, tekerlekli sandalyesiyle hayatının son gösterisine katılmıştı.
1930'lu yıllarda Frida ve eşi Diego, Stalin tarafından sürgüne gönderilen Rusyalı devrimci Troçki'yi evlerinde ağırlayarak desteklemişti. Ancak yaşamının son yıllarında Troçki'nin ve sosyalist demokrasinin düşmanı Stalin'e dair olumlu ifadeleri de vardır. Bir yazısında; “Ülkemin ve hemen hemen bütün halkların tarihini okudum. Sınıf mücadelelerini ve ekonomik mücadelelerini çoktan biliyorum. Marx, Engels, Lenin, Stalin ve Mao’nun materyalist diyalektiğini açık seçik anlıyorum. Yeni komünist dünyanın temel direkleri olarak seviyorum onları.” demektedir. Ayrıca Frida Kahlo müzesinde, Frida'nın yaptığı iki Stalin portresi sergilenmektedir. Frida gibi özgürlükçü bir sanatçının Stalin’e sevgi ve hayranlık duyması şaşırtıcı olmakla birlikte o dönemin koşullarında Rusya’da ve Komünist Parti içinde yaşananların detaylı bilinememesi veya emperyalist baskılara karşı sosyalist devrimin tarafında durmak istemesi bunun bir sebebi olabilir. Üyesi olduğu Meksika Komünist Partisi ile örgütsel bağları veya Troçki’yi dünyanın bir ucunda buz baltasıyla öldürtebilen karanlık bir güçten duyulan çekinme ve içten içe korku da olabilir... Çünkü Frida, çok acı çekmesine rağmen yaşamayı seven ve hayat dolu bir kadındı. Belki de bu yüzden son tablosuna “Yaşasın Hayat” adını vermişti.
Kaynaklar:
1-Marksist Dünya Tarihi, Neil Faulkner, Yordam Kitap
2-Frida Kahlo - Aşk ve Acı, Rauda Jamis, Everest Yayınları
3-Kendi Gerçeğimin Resmini Yapıyorum, Chistina Burrus, Yapı Kredi Yayınları
“Size karşı sorumluyuz. Sizden destek almak için yollara düştük.” Bu cümlelerle başlıyor belgesel ve 1977 yılında sinema filmlerine uygulanmaya başlanan sansüre karşı yürütülen mücadele, o dönemi yaşayanlar tarafından anlatılıyor.
1977 yılında çıkarılan sansür kanunu nedeniyle Yeşilçam Sineması ölme noktasına gelir. Polis ve jandarma komutanlığı da dahil birçok kurumun film çekimlerine karışmasına neden olan sansür kanunu, beraberinde oto-sansürü de getirmişti. Buna rağmen filmlerin sansür kurulundan onay alamaması ve diğer baskılar da birleşince bir grup aydın sinema oyuncusu ve yapımcısı Ankara’ya bir yürüyüş düzenleyerek seslerini duyurmaya karar verirler. Daha önceden böyle bir tecrübeleri olmadığından fikir almak için Vedat (Hoca) Türkali’ye danışırlar. Yürüyüşün, sinemanın özgürleşmesi ve gelişmesi için yapılacağına dair bir bildiri yazılır ve mevcut kişiler tarafından imzalanır.
Fakat örgütlenme safhasında Türk sineması kurulduğundan beri sigortasız ve maaş güvencesiz çalıştırılan sinema emekçilerinin bu yürüyüşe katılmayacağı anlaşılır. Çünkü onların haklarını iyileştirmeye yönelik tek bir kelime bile bildiride yoktur. Ve işçilerin katılmadığı bir eylemin başarıya ulaşmasının da mümkünü yoktur. Bunun üzerine bildiriye işçilerin çalışma koşullarını iyileştirici maddeler de eklenerek bildiri güncellenir. Yürüyüş basına duyurulur fakat basında kendine fazla yer bulamaz. Aksine o dönem yaygın olan porno filmler örnek gösterilerek idareciler tarafından ahlaksızlıkla suçlanırlar ve eylemin içi boşaltılmaya çalışılır. Tüm bu engellemelere rağmen örgütlenme mükemmel şekilde yapılır ve yürüyüşün yapılacağı günler tek bir film seti bile çalışmaz. Dağıtılan bildiriler sayesinde yürüyüş halktan da destek görür, yolda karşılaştıkları grevdeki işçilere destek belirtirler. Yapılan organizasyonlarla yürüyüş sıkıcı ve yorucu olmaz, aksine neşe dolu olur. Yürüyüş boyunca sözlü ve fiziksel saldırılara maruz kalsalar ve yetkililer son gün Ankara’ya girmelerine engel olmaya çalışsa da geri adım atmayarak yürüyüşlerini tamamlarlar. Bu eylem neticesinde sansür uygulaması esnetilir. Sinema emekçileri, haklarını korumanın en iyi yolunun sendikalaşma olacağında kanaat getirerek Sinema Emekçileri Sendikası’nı (SİNE-SEN) kurdular.
Ne yazık ki ülkemizde mevcut sendikaların çoğu halen daha özel sektör çalışanlarına yönelik adımlar atmıyor ve kamu sendikacılığı yapmaya devam ediyorlar. Yapılan eylemler çoğu zaman uzun, sıkıcı ve yorucu hale geliyor. Yine halka dertlerini tam olarak anlatamamaları yüzünden idarecilerin hedef şaşırtmasına olanak sağlıyor ve halktan tepki görüyor, haklıyken haksız duruma düşüyor. Geçtiğimiz aylarda yaşanan KIB-TEK genel grevi örneklerden sadece biri. Hükümetin vaat ettiği yatırımları yapmaması nedeniyle en doğal hakları olan genel grev hakkını kullanmışlardır fakat halkla olan iletişim bozukluğu nedeniyle, yaşanan aksaklıklar kuruma ve sendikaya tepki olarak dönmüştür. Hükümet de bunu fırsat bilip grevi yasaklamıştır.
Özel sektör çalışanlarını örgütlemeden yapılan eylemler her zaman için eksik kalır, çünkü işçi ve emekçinin en güzel “rolü” sokaktadır.
https://www.youtube.com/watch?v=8axHCQRqjU0
27 Mart, 1961'de Uluslararası Tiyatrolar Birliği (International Theater Institute) tarafından Dünya Tiyatro Günü olarak ilan edilmiştir. Her yerde olduğu gibi ülkemizde de hem sokakta hem de sahnede birçok amatör ve profesyonel tiyatrocu tarafından bugün kutlanmaktadır. Bizim için tiyatro gününün olması, tiyatronun gücünü daha da göstermek anlamında önemlidir.
Ezilenlerin Tiyatrosu’nun kuramcısı Augusto Boal’in “Belki de tiyatro kendi içinde devrimci değildir ama hiç kuşku yok ki tiyatro bir devrim provasıdır” sözünde vurguladığı gibi bizler tiyatronun toplumu uyandırıcı, barıştan, emekten yana bir dönüştürme çabası olduğuna inanıyoruz. Ve bu anlamda da tiyatroyu başka bir dünyanın yaratılmasına doğru bir araç olarak görüyoruz. Ki zaten dönüp de geçmişe baktığımızda sanattan egemenlerin ne kadar korktuğunu görmek mümkün. İktidarlar her zaman sanatın dönüştürücü, halkı uyandıracak gücünden korkmuş ve her fırsatta sanata müdahale etmiştir. Bundan nasibini alanlardan biri de tiyatro olmuştur.
Çok geçmişe gitmeye gerek kalmadan bunun en yakın örneklerini hem yakın coğrafyamızda bulunan Türkiye'de hem de ülkemizde görmemiz mümkündür. Türkiye'de yakın zamanda birçok tiyatrocu oynadıkları oyunlar yüzünden gözaltına alınmış, devlet tiyatroları kapanmanın eşiğine getirilmiş, Barış Atay’ın oynadığı “Sadece Diktatör” oyunu yasaklanmıştır. Aynı şekilde ülkemizde de duayen sanatçılarımızdan olan Yaşar Ersoy’un “Yangın Yerinde Kabare” oyununun Devlet Tiyatroları’nda oynanması engellenmiştir.
Tüm bunların nedeni açıkça bilinmektedir. Çünkü tiyatro insanların yaşadıkları sıkıntıların sebeplerini yüzlerine vuruyor. İnsanları silkeleyip onlara bir şeylerin değişme ihtimali olduğu ile ilgili umutların hala tükenmediğini anlatıyor. İktidarın maskesinin düşmesini sağlıyor.
Tarihin her döneminde tiyatroyu, toplumu özgürlükçü yönde değiştirmek değil uyutmak ve oyalamak için kullanan sanatçılar da olagelmiştir. Ta Antik Yunan’da, tragedyalarla halkın, süregiden eşitsiz düzeni sorgulamaması, kaderine boyun eğmesi ve korkup sinerek yönetenlerin işine karışmaması sahnelerden salık verilmekteydi. Günümüzde de yönetenlere yakın duran veya “tarafsız” bir yerden tiyatro sanatını icra ederek aslında bu eşitsiz ve baskıcı sistemin devamına hizmet eden tiyatrolar, tiyatrocular vardır. Oysa tiyatro, insanın tüm eylemleri gibi zorunlu olarak politiktir ve onu politikadan ayırmaya çalışanlar, bilerek veya bilmeyerek politik bir tutum sergilemektedir. Ülkesinin ve dünyanın savaşlarla, ekonomik ve ekolojik yıkımlarla, insan hakları ihlalleriyle, kadına ve çocuğa şiddetle dolu olduğu bir çağda, suya sabuna dokunmadan sadece sanatını icra eden tiyatrocular, bu büyük sanatın gücünü bu korkunç sistemin hizmetine sunmaktadır. Elbette sahnelerden güzeli, estetiği ve insan ruhuna dokunanı göstermek tüm sanatlar gibi tiyatronun da vazgeçilmezidir. Ancak yaşanılan çağa sahne üzerinden bir ayna tutulması da sanatçıların topluma karşı en önemli sorumluluğudur. Tiyatro severlerin sorumluluğu ise bir yandan sanata katılmak ve sanatçıları desteklemek, öte yandan katkı ve eleştirilerle tiyatroyu barıştan, emekten, ezilenden ve insanlıktan yana taraf olmaya, halkın menfaatlerinin hizmetine koşmaya zorlamaktır.
Yaşanan sıkıntıları dışarıdan görme ve nasıl değiştirebileceğimiz ile ilgili sorgulama yapma imkanı sağlayan tiyatro “insanı insana insanca anlatma sanatıdır” ve tiyatrolarda anlatılan senin hikayendir. Kısaca tiyatro daha güzel bir dünya için bizlere umuttur. Ve umut en son ölür. 
One Radical Planet