Η απεργία των διανομέων της Wolt και το εργασιακό καθεστώς στην οικονομία της πλατφόρμας

Εισαγωγικά

Διήρκεσε 10 μέρες, η ιστορική πλέον, απεργία των διανομών έτοιμου φαγητού οι οποίοι εργάζονται για την εταιρεία Wolt. Η απεργία, η οποία ξεκίνησε στην Λευκωσία, εξαπλώθηκε σιγά σιγά σε ολόκληρη την Κύπρο. Σύμφωνα με τους ίδιους τους απεργούς σε δήλωση τους την οποία παρέδωσαν στην εταιρεία στις 13 Δεκεμβρίου 2022, αφορμή για την απεργία ήταν η μείωση της βασικής πληρωμής τους από €2,40 εντός ακτίνας παράδοσης ενός χιλιομέτρου σε €2,26. Βέβαια, οι διεκδικήσεις και τα αιτήματα των διανομέων δεν σταματούν εδώ καθώς θα μπορούσε να ειπωθεί πως τα αιτήματα τους όχι μόνο είναι σχετικά μετριοπαθή αλλά και ότι είναι αυτονόητα. Άλλωστε, τα προβλήματα και οι δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν ως επισφαλείς εργαζόμενοι είναι πάρα πολλά.

Για να κατανοήσουμε τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι απεργοί διανομείς, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε την φύση της εργασίας σε πλατφόρμα και το εργασιακό καθεστώς τους.

Η φύση της εργασία σε πλατφόρμα και το νομικό εργασιακό καθεστώς των διανομέων

Το εργασιακό καθεστώς των εργαζομένων σε πλατφόρμα γενικότερα και των διανομέων απεργών συγκεκριμένα, είναι ιδιαίτερα επισφαλές. Γενικά οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες θεωρούνται ως αυτοεργοδοτούμενοι ή ως ανεξάρτητοι εργολάβοι και όχι ως εργοδοτούμενοι, και με αυτό τον τρόπο δεν απολαμβάνουν τις ίδιες νομικές προστασίες και ωφελήματα τα οποία απολαμβάνει ένας εργοδοτούμενος, όπως για παράδειγμα κατώτατο μισθό, συλλογικές διαπραγματεύσεις, προστασία σχετικά με το ωράριο εργασίας, ασφάλεια και υγεία στο χώρο εργασίας, άδειες με απολαβές, ανεργιακό επιδόμα και επιδόματα ασθένειας, όπως επίσης και συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Περαιτέρω, ένας αυτοεργοδοτούμενος ή εργολάβος διανομέας είναι υπεύθυνος για την συντήρηση του εξοπλισμού και του οχήματος του με δικά του έξοδα, υπεύθυνος για τα καύσιμα που αναλώνει και εν γένει αναλαμβάνει όλες τις σχετικές επιβαρύνσεις.

Στην περίπτωση της Wolt όπου όπως ισχυρίζεται η ίδια η εταιρεία πάνω από το 80% των διανομέων απασχολούνται από τρίτες εταιρείες, συνεργάτες της, οι οποίες ασχολούνται με την διαχείριση στόλου, τα πράγματα είναι πολύ πιο δυσμενή για τους διανομείς. Ενώ κάποιος διανομέας που απασχολείται απευθείας από την Wolt μπορεί να κρατήσει ολόκληρο το ποσό από κάθε διαδρομή, όσο πενιχρό και να είναι αυτό, όπως αναφέρει ένας διανομέας απεργός οι εταιρείες διαχείρισης στόλου αποκόπτουν από τον μισθό τους 30% με κάθε παραγγελία, και αφού είναι υπό το καθεστώς αυτοεργοδοτούμενου ή εργολάβου, καταβάλλουν μόνοι τους κοινωνικές ασφαλίσεις και συνεισφορά στο ΓΕΣΥ ένα 11% από πάνω. Το 59% ανά παραγγελία/παράδοση που υπολείπεται, δεν είναι καθαρό κέρδος για τον διανομέα, αφού πρέπει από αυτό να μεριμνήσει για την συντήρηση του οχήματος του, τα καύσιμα που αναλώνει κλπ.

Επίσης δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι η εργασία του διανομέα έτοιμου φαγητού είναι φυλετικοποιημένη. Η συντριπτική πλειοψηφία των διανομέων είναι υπήκοοι τρίτων χωρών, οι οποίοι μπορεί να βρίσκονται στην Κύπρο και ως αιτητές ασύλου ή ως φοιτητές. Το επισφαλές αυτό καθεστώς διαμονής τους στην Κύπρο σε συνδυασμό με το καθεστώς εργασίας τους βοηθά και συνεισφέρει περαιτέρω στην πειθαρχικοποίηση των διανομέων.

Το επάγγελμα του διανομέα έτοιμου φαγητού εκτός από επισφαλές είναι και άκρως επικίνδυνο. Σύμφωνα με στατιστικές του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, τα περισσότερα εργατικά τροχαία ατυχήματα αφορούν κυρίως διανομείς έτοιμου φαγητού. Αυτό φυσικά δεν είναι τυχαίο. Εξαιτίας του μοντέλου πληρωμής ανά παραγγελία/παράδοση, οι διανομείς δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να προσπαθούν να εκτελέσουν όσο το δυνατό περισσότερες παραγγελίες σε όσο το δυνατόν μικρότερο χρονικό διάστημα. Οι οδικές συνθήκες εξάλλου για μοτοσυκλετιστές και ποδηλάτες στην Κύπρο δεν είναι και οι καλύτερες. Οι πενιχρές πληρωμές τους δίνουν το αντιφατικό κίνητρο να θέτουν την ζωή τους σε κίνδυνο έτσι ώστε να βγάλουν τα προς το ζην. Το μοντέλο πληρωμής των διανομέων προσομοιάζει το μοντέλο του «μισθού με το κομμάτι» το οποίο ήταν διαδεδομένο τον 19ο αιώνα στα εργοστάσια. Όπως εξηγεί ο Μαρξ (Το Κεφάλαιο, Τόμος Πρώτος, (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2002, σ.σ. 572-3 :

Όταν είναι δοσμένος ο μισθός με το κομμάτι, έχει φυσικά προσωπικό συμφέρον ο εργάτης να εντείνει όσο το δυνατό περισσότερο την εργατική του δύναμε, πράγμα που ευκολύνει τον κεφαλαιοκράτη ν’ ανεβάζει τον κανονικό βαθμό εντατικότητας. Προσωπικά επίσης έχει συμφέρον ο εργάτης να παρατείνει την εργάσιμη ημέρα, γιατί έτσι ανεβαίνει ο ημερήσιος ή ο βδομαδιάτικος μισθός του.

Οι πιο πάνω διαπιστώσεις του Μαρξ έχουν άμεση εφαρμογή και στην περίπτωση των διανομέων έτοιμου φαγητού.

Το μέλλον – Η προτεινόμενη Ευρωπαϊκή οδηγία αναφορικά με την εργασία σε πλατφόρμες.

Η οδηγία σχετικά με τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας σε πλατφόρμες προτάθηκε για πρώτη φορά από το Συμβούλιο από τον Δεκέμβριο του 2021. Ο σκοπός της οδηγίας είναι να εισάγει τεκμήριο εργοδότησης (σε αντίθεση με αυτοεργοδότηση ή εργολαβία) και να ρυθμίσει την αλγοριθμική διαχείριση στην εργασία.

Στην πρώτη του μορφή το κείμενο της οδηγίας έθετε πέντε κριτήρια τα οποία μπορούσαν να δείξουν ότι η σχέση μεταξύ πλατφόρμας και εργαζόμενου είναι σχέση μεταξύ εργοδότη και εργοδοτούμενου. Τα κριτήρια αυτά είναι τα εξης:

1. Στην ουσία η πλατφόρμα να προσδιορίζει ή να θέτει ανώτατα όρια στην πληρωμή του εργαζόμενου.
2. Η ανάγκη να συμμορφώνεται ο εργαζόμενος με κανόνες εμφάνισεις (π.χ. να φορά στολή κλπ.)
3. Να υπάρχει επίβλεψη της εργασίας και της ποιότητας της με ηλεκτρονικά μέσα
4. Να εμποδίζονται οι εργάτες από το να οργανώνουν το δικό τους ωράριο εργασίας.
5. Να περιορίζουν την δυνατότητα του εργαζόμενου να εργάζεται για κάποιον άλλο.

Στην περίπτωση που δύο από αυτά τα πέντε κριτήρια ικανοποιούνταν, τότε τεκμαίρεται σχέση εργοδότησης μεταξύ της πλατφόρμας και του εργαζόμενου και η πλατφόρμα θα πρέπει να το αντικρούσει, αποδεικνύοντας στην ουσία ότι ο εργαζόμενος είναι αυτοεργοδοτούμενος και όχι εργοδοτούμενος, κάτι που θα ήταν πολύ δύσκολο έως αδύνατο.

Φυσικά οι δυνάμεις της αντίδρασης στην Ευρώπη προσπαθούν να «αραιώσουν» το αρχικό κείμενο έτσι ώστε να είναι πιο δύσκολο να ενεργοποιηθεί το τεκμήριο της εργοδότησης.

Κινητοποιήσεις όπως η απεργία των διανομέων έτοιμου φαγητού στην Κύπρο είναι ο μόνος τρόπος που μπορούν να πετύχουν τις διεκδικήσεις τους οι εργαζόμενοι. Ο ταξικός αγώνας και η αλληλεγγύη είναι το μόνο όπλο που έχει στην διάθεση της η εργατική τάξη. Πράγματι, η αλληλεγγύη που έδειξαν στον αγώνα των διανομέων ομάδες όπως η Antifa, το IWW Κύπρου, η Θύρα 9 αλλά ακόμα και η ΠΕΟ και άλλες οργανώσεις δείχνουν ότι εργατική τάξη είναι πάντα έτοιμη για αγώνα και ότι είναι μια δύναμη την οποία πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη η άρχουσα τάξη. Απόδειξη της επιτυχίας της απεργίας είναι η επαναφορά της αμοιβής των εργαζομένων στα προηγούμενα επίπεδα και το ότι το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων κάλεσε σε συνάντηση τους απεργούς και την Wolt, την Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου ενώ εντός του Ιανουαρίου αναμένεται το πόρισμα του.

Εργάτες όλου του κόσμου, ενωθείτε! Δεν έχετε τίποτα να χάσετε, παρά μόνο τις αλυσίδες σας!

Β.Κ.

Η στήλη «Απόψεις» φιλοξενεί αρθρογραφία γνώμης που κινείται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο των αρχών και αξιών του Πολιτιστικού Ιδρύματος 1948. Τα άρθρα αποτελούν προσωπικές απόψεις των συντακτών τους και δεν εκφράζουν, κατ’ ανάγκην, το Πολιτιστικό Ίδρυμα 1948.