Ποδόσφαιρο: εμπορικό προϊόν ή λαϊκό αγαθό;

Το λαοφιλέστερο άθλημα στην Κύπρο αλλά και σε όλο τον κόσμο στις μέρες μας αποτελεί μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων. Η πλήρης εμπορευματοποίηση του και η εκμετάλλευση που υπέστη στα χέρια του κεφαλαίου το καθιστούν ένα από τα πιο μεγάλα κεφάλαια/επιχειρήσεις στον κόσμο. Παρόλα αυτά, διάφορα στοιχεία που παρατηρούνται στις διάφορες του εκφάνσεις και σε διαφορετικά πεδία αποδεικνύουν ότι η λαϊκότητα του αθλήματος δεν έχει ακόμα πεθάνει.
Με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο του ποδοσφαίρου και την πρόθεση 12 ποδοσφαιρικών ομάδων να αποσχιστούν και να δημιουργήσουν την #EuropeanSuperLeague επικαιροποιώντας με τον πλέον επίσημο τρόπο τις ανισότητες στο χώρο του ποδοσφαίρου, το Πολιτιστικό Ίδρυμα 1948 διοργανώνει συζήτηση με θέμα την εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου και την λαϊκότητα του που ακόμα είναι ζωντανή.
Συζητάμε με τους Αδάμο Ευσταθίου (Ομόνοια 29Μ), Γιώργο Γρηγορίου ( ΣΥ.ΦΙ Red Rebels Νέα Σαλαμίνας Αμμοχώστου.) και Αντώνη Γκιόκα (Δημοσιογράφο). Συντονίζει ο Ηλίας Κάνια (μέλος ΔΣ Πολιτιστικού Ιδρύματος 1948).
Η συζήτηση θα είναι ζωντανή για το κοινό και θα προβάλλεται από την επίσημη σελίδα μας στο facebook. Το κοινό θα μπορεί κατα την διάρκεια να μοιραστεί σκέψεις και προβληματισμούς αλλά και ερωτήσεις προς τους καλεσμένους.

Λαϊκός Αθλητισμός

Ο Ουρουγουανός συγγραφέας Εδουάρδο Γκαλεάνο στο βιβλίο του Το Ποδόσφαιρο στη σκιά και το φως αναφέρει ότι «απ’ όταν το άθλημα έγινε βιομηχανία, η ομορφιά που ανθίζει μέσα από τη χαρά του παιχνιδιού διαλύθηκε από τις ρίζες του». Ακριβώς από αυτό το σημείο, την εμπορικοποίηση δηλαδή, δημιουργούνται και τα περισσότερα προβλήματα που αφορούν στον αθλητισμό. Από το σημείο που ο αθλητισμός σταματάει να είναι παιχνίδι, διασκέδαση, ένα μέσο κοινωνικοποίησης και διαπαιδαγώγησης, μέσο άθλησης και εξάσκησης για μια υγιή ζωή, τότε περνάει στην αντίπερα όχθη και μετατρέπεται σε βιομηχανία εκμεταλλευόμενη τις λαϊκές μάζες και την αγάπη τους για τον αθλητισμό με μοναδικό σκοπό την επιδίωξη κέρδους.

Ο αθλητισμός διαχρονικά ήταν και είναι ίσως η πιο σημαντική διέξοδος για τους νέους από τα προβλήματα και τις δυσκολίες της εποχής τους. Αποτελεί διέξοδο όχι απλά για ευχαρίστηση και διασκέδαση αλλά και μέσο για μια καλύτερη ζωή. Για παράδειγμα στα χρόνια της αποικιοκρατίας στην Κύπρο μερικές αναφορές μαρτυρούν ότι ο αθλητισμός προσέφερε στον λαό μια διέξοδο από την σκληρή πραγματικότητα της καθημερινότητας του. Κάτι που ασφαλώς ισχύει και στις μέρες μας από το νησί μας μέχρι τις αλάνες στις φτωχογειτονιές της Αφρικής και στις φαβέλες της Βραζιλίας όπου ο αθλητισμός παραμένει η πιο σημαντική διέξοδος για χιλιάδες νέους από δύσκολες οικονομικές και άλλες κοινωνικές συνθήκες. Σε ένα πιο ουσιαστικό επίπεδο, ο μαζικός, λαϊκός αθλητισμός συμβάλει στη διαμόρφωση κουλτούρας συνεργασίας και λειτουργίας μέσα στις συλλογικότητες, στην καλλιέργεια συνειδήσεων μέσα από βιωματικά μαθήματα ζωής προβάλλοντας αθλητικές αξίες και ιδεώδη όπως η ευγενής άμιλλα.

Αυτό που φοβίζει τις άρχουσες τάξεις και που οδήγησε στην επιχείρηση αδρανοποίησης και ουδετεροποίησης του μέσω της εμπορικοποίησης του, είναι ότι ο αθλητισμός και η μαζική λαϊκή συμμετοχή σε αυτόν μπορεί να αποτελέσει ένα σπουδαίο εργαλείο για κοινωνική πάλη. Ο λαϊκός αθλητισμός μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο στα χέρια του λαού για μια καλύτερη ζωή και για πάλη ενάντια στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού αλλά και του ίδιους του εκμεταλλευτικού συστήματος ευρύτερα (του καπιταλισμού). Μια πάλη βέβαια που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς και την πάλη ενάντια στην κατάληψη τους από εταιρίες και μεγαλοεπιχειρηματίες, αλλά και της σωστής τους λειτουργίας και όχι μόνο σαν υπάρξεις στα χαρτιά. Παρατηρείται έντονα στον χώρο του αθλητισμού η λειτουργία των σωματείων/εταιριών ως καθαρά επιχειρηματικών εκκολαπτηρίων όπου μοναδική μέριμνα είναι να «βγάλουν» ένα ή δύο αθλητές οι οποίοι θα φτάσουν στο ψηλό επίπεδο που επιτρέπει την πώληση τους και την αποκόμιση χρηματικού κέρδους. Κάτι που μετατρέπει τον αθλητή σε εμπόρευμα και τον θεατή σε πελάτη θυσιάζοντας τις αξίες του λαϊκού αθλητισμού που αναφέρθηκαν πιο πάνω αποτρέποντας αυτόματα και την μαζική λαϊκή συμμετοχή από αυτόν.

Είναι λοιπόν αναγκαία η πάλη για μαζικό λαϊκό αθλητισμό –ως το τελευταίο ανάχωμα γνήσιου αθλητισμού– όπου να προσφέρεται απλόχερα σε όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικής ομάδας, πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων, ηλικίας και φύλου. Να προσφέρεται ως δικαίωμα όπου θα συμβάλει στα ιδανικά που αποσκοπεί ο αγνός αθλητισμός και όχι ο πρωταθλητισμός. Σημειώνοντας τα πιο πάνω δεν αναιρείται και η λειτουργία του πρωταθλητισμού. Όταν όμως αυτός γίνεται αυτοσκοπός, ο σωστός αθλητισμός περνάει σε δεύτερη μοίρα και αυτόματα παρατηρούνται κατηγοριοποιήσεις σε ανώτερους και κατώτερους, ωφέλιμους και ανώφελους, καθώς και διακρίσεις. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση των περισσότερων και αυτόματα εκεί που θα έπρεπε να είναι λαϊκό δικαίωμα για τους πολλούς μετατρέπεται σε ένα είδος πολυτέλειας για τους λίγους. Μια διαδικασία, δηλαδή, η οποία διευρύνει περεταίρω τον ατομικισμό στην κοινωνία αντί να προάγει την υγιή εξέλιξη του ανθρώπου και να διδάσκει μαθήματα ενότητας και αλληλεγγύης στους νέους.

Θεμελιακή προσέγγιση της αριστεράς για τον αθλητισμό είναι ότι αυτός πρέπει να παρέχεται σε διάφορες βαθμίδες και με διάφορες μορφές με τρόπο ώστε να μπορούν να τον απολαμβάνει ο λαός χωρίς διακρίσεις και να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες (με μειωμένες, ή και καθόλου χρεώσεις). Η πολιτεία και οι τοπικές αρχές οφείλουν να παρέχουν δωρεάν τις υποδομές και να στηρίζουν υλικά και με τεχνογνωσία την ερασιτεχνική δημιουργία, τον λαϊκό αθλητισμό (π.χ., διαμόρφωση γηπέδων και άλλων χώρων άθλησης) και να μην συνδράμουν τη διοργάνωση τέτοιων δραστηριοτήτων μόνο από κερδοσκοπικούς οργανισμούς.

Η υπεράσπιση και η προώθηση του λαϊκού αθλητισμού σε όλα τα επίπεδα είναι αναγκαία και εξαιρετικής σημασίας για έναν καλύτερο κόσμο μακριά από διακρίσεις και εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Μόνο έτσι ο αθλητισμός θα μπορέσει να ξαναγίνει παιχνίδι.