Login
Το έτος 1948 αποτέλεσε το χρόνο των πιο σκληρών αγώνων της Κυπριακής Εργατικής Τάξης, σύμφωνα με τον πρώην Γενικό Γραμματέα της ΠΕΟ, Ανδρέα Ζιαρτίδη.[1] Η εργατική τάξη της Κύπρου ήρθε σε μετωπική σύγκρουση- οικονομική, πολιτική και ιδεολογική- τόσο με την άρχουσα τάξη, ντόπια και ξένη, αλλά και με το αποικιακό καθεστώς και τους ανελεύθερους του νόμους. Το παρόν κείμενο θα καταπιαστεί, σαν επετειακό, με τον Αύγουστο του 1948 όπου το νησί έβραζε, όχι μόνο από τις θερμοκρασίες που παραδοσιακά χτυπούν κόκκινο, και ανάγκαζαν την αποικιακή κυβέρνηση να αποτραβηχτεί στα ορεινά, αλλά από την όξυνση της ταξικής αναμέτρησης, με επίκεντρο τις απεργίες των αμιαντωρύχων και των οικοδόμων. Παρόλο που ο Αύγουστος είναι συνυφασμένος με την ακινησία και τους αργούς καλοκαιρινούς ρυθμούς, εκείνος ο Αύγουστος, γεννημένος μέσα στις οξυμένες διεθνείς και τοπικές συνθήκες, έμελλε να σημαδέψει το Κυπριακό εργατικό κίνημα.
Μετά τη λήξη της πεντάμηνης απεργίας των μεταλλωρύχων της ΚΜΕ το Μάη, σειρά στην επίθεση της εργοδοσίας πήραν τα άλλα κομμάτια της εμπροσθοφυλακής του Κυπριακού συντεχνιακού κινήματος, οι αμιαντωρύχοι και οι οικοδόμοι, τον Αύγουστο του 1948. Η μεν πρώτη των αμιαντωρύχων έληξε με νίκη της συντεχνίας μετά από ένα μήνα, η δε δεύτερη των οικοδόμων ξεκίνησε στις 26 Αυγούστου και έληξε στις 18 του Δεκέμβρη. Η σημασία των απεργιών του 1948, έγκειται στο ότι με το πλευρό της εκάστοτε εργοδοσίας συνασπίστηκε η ντόπια και ξένη αστική τάξη, τα κόμματα και οι εφημερίδες της Δεξιάς, η Εκκλησία αλλά και το ίδιο το αποικιακό καθεστώς, ενώ δίπλα στους απεργούς συστρατεύτηκε ολόκληρη η εργατική τάξη και η φτωχή αγροτιά και το κόμμα τους, το ΑΚΕΛ. Σε μια περίοδο έντασης του αντιαποικιακού αγώνα, κι ενώ η ντόπια αστική τάξη απέρριπτε λεκτικά την όποια συνεργασία με την αποικιακή κυβέρνηση, βρέθηκε ξαφνικά στην ίδια γραμμή πάλης με τους Άγγλους αποικιοκράτες, απέναντι στα πιο δυναμικά κομμάτια της Κυπριακής εργατικής τάξης.
Η επιρροή της Αριστεράς ποτέ δεν είχε εξαρτηθεί από την πρόσβαση στον κυβερνητικό μηχανισμό ή στις δομές εξουσίας της ελληνικής κοινότητας. Η παράταξη αντλούσε τη δύναμη της από την υποστήριξη την οποία της παρείχαν τα λαϊκά στρώματα τα οποία ήταν οργανωμένα στα κατά τόπους παραρτήματα των μορφωτικών συλλόγων, στα συνεργατικά ιδρύματα και κυρίως στις εργατικές συντεχνίες.[2] Προκειμένου να κατασταλεί η επιρροή της παράταξης ως συνόλου, έπρεπε να νικηθεί το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα και μαζί του να επέλθει και η πολιτικό-ιδεολογική ήττα του ΑΚΕΛ. Άλλωστε, μέσα σε συνθήκες όξυνσης της ταξικής αναμέτρησης, μια σειρά ζητήματα τα οποία είχαν εκ πρώτης όψεως οικονομικό χαρακτήρα, συνδέονταν άρρηκτα με τον αντί-αποικιακό αγώνα.’[3]
Οι ταξικοί απεργιακοί αγώνες έγιναν μέσα σε συνθήκες έντονης ιδεολογικο-πολιτικής πόλωσης, τόσο εντός της Κύπρου όσο και διεθνώς. Παρόλο που οι δύο αυτοί παράγοντες αλληλοεπηρεάζονταν σε μια διαλεκτική σχέση, θα τους διαχωρίσουμε για χάρη της ανάλυσης. Το 1948 ήταν χρονιά οικονομικής κρίσης στη Βρετανία, μετά και την Κρίση της Μετατρεψιμότητας της Στερλίνας με το Δολάριο το καλοκαίρι του 1947. Η οικονομική κρίση μεταφέρθηκε και στην Κύπρο το 1948, όπου η τάση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ήταν η πτώση των μισθών λόγω της μείωσης των εξαγωγών, κυρίως προς τη Μεγάλη Βρετανία και η άνοδος της ανεργίας.[4] Κατά συνέπεια, οι εργοδότες στο νησί προσπάθησαν να πάρουν πίσω όλες τις κατακτήσεις του συνδικαλιστικού κινήματος και της εργατικής τάξης συνολικά.
Σε συνάρτηση με τα πιο πάνω, και που το σημειώνουν οι Άγγλοι στα έγγραφα της εποχής, είναι ότι η ιστορία των μισθών στην Κύπρο, είναι μια ιστορία αγώνα δρόμου για να συμβαδίζουν με την αύξηση του κόστους διαβίωσης.[5] Ο πληθωρισμός την περίοδο 1947-1948 έφτασε το 24.5%, εκμηδενίζοντας έτσι το λαϊκό εισόδημα.[6] Επίσης, ο δείκτης για τις τιμές των τροφίμων πρώτης ανάγκης για την ίδια χρονική περίοδο, ανέβηκε κατά 19% κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη τη διαβίωση της εργατικής οικογένειας, αφού το μεγαλύτερο μέρος του μεροκάματου πήγαινε αμέσως σε τρόφιμα πρώτης ανάγκης.[7] Η μετωπική σύγκρουση του ’48, διεξήχθη μέσα σε πολύ αντίξοες οικονομικές συνθήκες για το εργατικό κίνημα, όπου έπρεπε από τη μια να διεκδικήσει τα τρέχοντα οικονομικά αιτήματα και από την άλλη να υπερασπιστεί τις παλαιότερες κατακτήσεις του, με κυριότερο το δικαίωμα στο συνδικαλισμό. Όπως αναφέρει άλλωστε και ο Ζιαρτίδης, ο χαρακτήρας του αγώνα ήταν αμυντικός.[8]
Στις διεθνείς εξελίξεις το 1948 έχουμε την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου μετά την απόσπαση σειράς χωρών της Ανατολικής Ευρώπης από το καπιταλιστικό στρατόπεδο. Στην Ελλάδα, ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και της ελληνικής κυβέρνησης που υποστηριζόταν από τη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν στην πιο κρίσιμη του καμπή. Όλα αυτά είχαν άμεσο αντίκτυπο στο νησί, αφού είχαν γεννήσει ένα έντονο αντικομμουνισμό. Ο εθνικισμός της Δεξιάς εκφραζόταν υπό τη μορφή του αντικομμουνισμού και το κύριο του χαρακτηριστικό ήταν η έντονη και βίαιη αντίθεση προς το μαζικό λαϊκό κίνημα, των ταξικών συντεχνιών και αγροτικών οργανώσεων.’[9]
Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, σε συνδυασμό με τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα, είχαν και μια άλλη επίδραση στην Κύπρο, που αφορούσε τις Κυπριακές εθνικές φιλοδοξίες. Μια μελλοντική σοσιαλιστική Ελλάδα, σε συνδυασμό με ένα ισχυρό κομμουνιστικό κίνημα στην Κύπρο, ήταν κάτι που έπρεπε να αποφευχθεί, αφού το νησί είχε αποκτήσει σημαντική στρατηγική σημασία για τα βρετανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή και οποιεσδήποτε εσωτερικές εξελίξεις θα είχαν άμεσες επιπτώσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Η απώλεια του κράτους κατ’ εντολή της Παλαιστίνης και η άτακτη φυγή των Βρετανών από εκεί, η αποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων από την Κυρηναϊκή, και τέλος η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων με την Αιγυπτιακή Κυβέρνηση για την ανανέωση της Αγγλο-Αιγυπτιακής Συνθήκης του 1936, είχαν ως αποτέλεσμα την επισφαλή θέση της Μεγάλης Βρετανίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Συνέπεια των εξελίξεων στην περιοχή, ήταν η Κύπρος να παραμείνει το μοναδικό στρατηγικό σημείο στην περιοχή για τα Βρετανικά στρατηγικά συμφέροντα. Χαρακτηριστικά, σε δύο διαφορετικά σημειώματα των Αρχηγών του Γενικού Επιτελείου Στρατού (Chiefs of Staff Committee) και της υποεπιτροπής Joint Planning Staff το Μάρτη και Νοέμβρη του 1947, τόνιζαν τη σημασία του να διατηρηθεί η επικυριαρχία της Βρετανίας στην Κύπρο.[10]
Ήδη από τον Ιούνη, η Συντεχνία αμιαντωρύχων είχε υποβάλει στη διεύθυνση της Tunnel Asbestos Company, εταιρεία Αγγλο-Δανικών συμφερόντων, τα αιτήματά της. Αυτά προνοούσαν αύξηση κατά 5% στα μεροκάματα, αναγνώριση της Επιτροπής Εργατικών Διαφορών, αυξημένη πληρωμή της υπερωρίας, ώστε να υπολογίζεται η μια ώρα μιάμιση τις καθημερινές και η μια ώρα δύο τις Κυριακές.[11] Σε αυτά τα αιτήματα προστέθηκε και η επαναπρόσληψη των απολυμένων εργατών, όταν τον Ιούλη η εταιρεία απέλυσε εκδικητικά 15 συνδικαλιστές, λόγω του ότι η ΠΕΟ είχε καταφέρει να εκλέξει την Επιτροπή του Ταμείου Ιατρικής Περίθαλψης. Η εταιρεία απέρριψε όλα τα αιτήματα της συντεχνίας και αρνήθηκε την όποια συζήτηση με αυτή, υπολογίζοντας και στην υποστήριξη που θα είχε από το αποικιακό καθεστώς, αλλά και τους απεργοσπαστικούς μηχανισμούς των «νεοσυντεχνιακών» της ΣΕΚ. Αυτοί οι υπολογισμοί της εταιρείας δεν ήταν αβάσιμοι αφού υπήρχε το χρήσιμο προηγούμενο της απεργίας των μεταλλωρύχων της ΚΜΕ, όπου τόσο το αποικιακό καθεστώς όσο και η ντόπια αστική τάξη με τους μηχανισμούς τους έδρασαν ανοικτά υπέρ της εταιρείας. Συνεπώς, στις 2 Αυγούστου, η συντεχνία κήρυξε την έναρξη της απεργίας με τις εργασίες στο μεταλλείο να σταματούν.
Η Tunnel Asbestos Co. Κατείχε προπολεμικά βαρύνουσα θέση στην ντόπια παραγωγική διαδικασία, κάτι που προσπάθησε να ανακτήσει με την επανέναρξη κανονικών παραγωγικών συνθηκών το 1945. Η εταιρεία στη μεταπολεμική περίοδο μπήκε δυναμικά στην εξόρυξη και εξαγωγή αμιάντου. Στηριζόμενη στην ψηλή παγκόσμια τιμή του αμιάντου, λόγω της αυξημένης ζήτησης για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Ευρώπης, γρήγορα ξεπέρασε τις προπολεμικές εξαγωγές της σε αμίαντο, τόσο σε όγκο αλλά και σε αξία. Παρόλο που η εξόρυξη και επεξεργασία του αμιάντου μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην τοπική παραγωγική διαδικασία και συγκεκριμένα στον τομέα των κατασκευών, η εταιρεία προτιμούσε το μεγαλύτερο μέρος του επεξεργασμένου αμίαντου να το εξάγει στη Δανία, Μεγάλη Βρετανία και Ιρλανδία. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι, ενώ το 1938 εξάχθηκαν 5578 τόνοι επεξεργασμένου αμίαντου αξίας £110.000, αμέσως με το τέλος του πολέμου το 1945, η εταιρεία κατάφερε να εξάγει 3445 τόνους επεξεργασμένου αμιάντου αξίας £120.000.[12] Το 1945 οι εξαγωγές αμιάντου σε αξία αντιπροσώπευαν το 35.6% από τις συνολικές Κυπριακές εξαγωγές μεταλλεύματος, σε αντίθεση με την προπολεμική περίοδο (1938), που αυτές μετά βίας ξεπερνούσαν το 7% της συνολικής αξίας εξαγόμενου μεταλλεύματος από την Κύπρο. Για να καταλάβουμε τη σημασία των εξαγωγών μεταλλευμάτων της Κύπρου, το 1938 αυτές οι εξαγωγές αντιπροσώπευαν το 53% όλων των εξαγωγών του νησιού. To 1947, εξάχθηκαν 7021 τόνοι αμιάντου αξίας £280.000, που αντιπροσώπευε το 12.1% των μεταλλευτικών εξαγωγών σε αξία από την Κύπρο και αντίστοιχα το 4.4% των συνολικών εξαγωγών της Κύπρου.[13]
Η εταιρεία μπόρεσε, παρόλη την απόλυτη άνοδο στα εργατικά της κόστη, να καρπώνεται σε κέρδος τις υψηλές μεταπολεμικές τιμές του επεξεργασμένου αμίαντου.[14] Σε αυτό συνέτειναν δυο παράγοντες. Ο πρώτος, που δείχνει και την άψογη συνεργασία της αστικής τάξης με το αποικιακό κράτος, ήταν το γεγονός ότι το 1947 η κυβέρνηση μείωσε τα μεταλλευτικά δικαιώματα που πλήρωνε η εταιρεία από 5% πάνω στην αξία του εξαγώμενου μεταλλεύματος στο 1.5%.[15] Ο δεύτερος παράγοντας ήταν οι πρώτες μεταπολεμικές κεφαλαιακές επενδύσεις της εταιρείας που έγιναν το 1950-1951 και που βοήθησαν στον εκσυγχρονισμό της παραγωγής και στην άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας.[16]
Από την πρώτη κιόλας μέρα της απεργίας, η υπόθεση των αμιαντωρύχων έγινε υπόθεση ολόκληρης της εργατικής τάξης, αφού η αστυνομία προσπάθησε βίαια να διαλύσει την πορεία των απεργών προς τα γραφεία της εταιρείας, τραυματίζοντας έξι εργάτες. Σαν απάντηση, οι απεργοί προχώρησαν στην κατάληψη διάφορων μύλων της εταιρείας και πάλι όμως η αποικιακή αστυνομία προστάτευσε το ξένο κεφάλαιο, αφού βίαια κατέστειλε τις καταλήψεις και προχώρησε στη σύλληψη 51 εργατών.[17] Από εκείνη τη στιγμή, ο αγώνας των αμιαντωρύχων έγινε αγώνας για να αναγνωριστεί η συντεχνία και να διασφαλιστούν τα στοιχειώδη συνδικαλιστικά δικαιώματα. Μόλις έγιναν γνωστές οι αστυνομικές βιαιότητες και η αυθαιρεσία της εταιρείας, διοργανώθηκαν σε όλες τις πόλεις της Κύπρου διαδηλώσεις από ολόκληρο το Λαϊκό Κίνημα. Στις εργατικές κινητοποιήσεις κυριαρχούσαν τα συνθήματα «Κάτω τα χέρια από τους εργάτες», «Εξουσίες στο λαό», «Αυτοκυβέρνηση» και «Ελευθερία». Όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Κατσιαούνης ‘η πολιτική της Αριστεράς εύρισκε έτσι πρόσφορο έδαφος, θέτοντας σε πολιτικό πλαίσιο τα κοινωνικά ζητήματα τα οποία διεκδικούσε’.[18] Το αποικιακό καθεστώς δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια, αφού προχώρησε στη σύλληψη ολόκληρης της ηγεσίας του λαϊκού κινήματος, με την κατηγορία της διοργάνωσης και συμμετοχής σε παράνομη διαδήλωση.[19] Ταυτόχρονα, η εταιρεία προχώρησε και σε εκδικητικά αντίποινα, αφού σταμάτησε τη δωρεάν διανομή ψωμιού, στο οποίο πολλές οικογένειες εξαρτούσαν τη διαβίωση τους και ταυτόχρονα διέταξε τους απεργούς να εγκαταλείψουν τα σπίτια που τους είχε παραχωρήσει η εταιρεία.[20]
Το εργατικό κίνημα της Κύπρου συνειδητοποιώντας ότι ο αγώνας των αμιαντωρύχων ήταν αγώνας ολόκληρης της εργατικής τάξης χρησιμοποίησαν το όπλο της Παγκύπριας παναπεργίας. Στις 13 Αυγούστου, ημέρα που δικαζόταν η ηγεσία του λαϊκού κινήματος, προκηρύχτηκε από τη ΠΕΟ 24ωρη Παγκύπρια παναπεργία. Οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης αλλά και η αποφασιστικότητα της συντεχνίας απέδωσαν καρπούς, αφού πολλοί νεοσυντεχνιακοί εργάτες αποχώρησαν από την ΣΕΚ και προσχώρησαν στην ΠΕΟ. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η διεύθυνση της εταιρείας κάθισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με απεργιακή επιτροπή της συντεχνίας.[21] Ως επακόλουθο των διαπραγματεύσεων, στις 30 Αυγούστου λύθηκε η απεργία, αφού ικανοποιήθηκαν τα αιτήματα των απεργών, και ειδικότερα το ζήτημα της επαναπρόσληψης όλων των εργατών και την ακύρωση της «εξορίας» του Γραμματέα της Συντεχνίας Χριστοφή Λασέττα από την περιοχή των μεταλλείων.[22]
Πριν ακόμα λυθεί η απεργία της συντεχνίας των αμιαντωρύχων, ένας άλλος αγώνας ξεκίνησε για την εργατική τάξη της Κύπρου, ένας αγώνας που χαρακτηρίστηκε από τον Β. Γ. Γ. της ΠΕΟ Ανδρέα Φάντη σαν ‘η πιο σοβαρή μάχη του ‘48’.[23] Τόση σημασία προσέδωσε η ΠΕΟ σε αυτή την απεργιακή μάχη, που σε άρθρο του στο Δημοκράτη, μια μέρα πριν την κήρυξη απεργίας, ο Φάντης τόνιζε ότι ‘δεν είναι καθόλου υπερβολή να λεχθεί πως η έκβαση αυτής της απεργίας θα επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις μέχρι σήμερα κατακτήσεις του εργατικού μας κινήματος, τη μελλοντική πορεία του κινήματος μας, την οργανωτική του ανάπτυξη και σαν αποτέλεσμα όλων των πιο πάνω, τις πολιτικές κατακτήσεις και τους μελλοντικούς πολιτικούς αγώνες του λαού μας.’[24] Η απεργία αυτή είχε τον πιο έντονο πολιτικό χαρακτήρα από όσες είχαν γίνει μέχρι τότε στη Κύπρο.[25] Ενώ στη περίπτωση των μεταλλωρύχων της ΚΜΕ και των αμιαντωρύχων της Asbestos Tunnel Co. ο εργοδότης ήταν ξένος, στην περίπτωση των οικοδόμων οι εργολάβοι ήταν Κύπριοι, και γύρω τους συνασπίστηκε όλη η ντόπια κεφαλαιοκρατία, με αποτέλεσμα η σύγκρουση να προσλάβει έντονα ταξικό και πολιτικό περιεχόμενο. Ήδη από τις 18 Αυγούστου σε σύσκεψη των οργανώσεων της Δεξιάς, διακηρύχτηκε ότι επρόκειτο να δραστηριοποιηθούν υπέρ των εργολάβων σε περίπτωση διαφοράς τους με την ΠΕΟ.[26]
Η συντεχνία πρόταξε οικονομικά αιτήματα, όπως την αύξηση των κατώτατων μεροκαμάτων κατά 3 σελίνια και την αύξηση της συνδρομής των εργολάβων στις Συντεχνιακές Κοινωνικές Ασφαλίσεις κατά 3 γρόσια την εβδομάδα. Αυτά τα αιτήματα έγιναν αμέσως αποδεχτά από τους εργολάβους. Το κύριο σημείο διαφωνίας όμως, ήταν η αξίωση του Συνδέσμου Εργολάβων Οικοδομών να διαγραφεί άρθρο της προηγούμενης σύμβασης, που καθόριζε ότι μόνο μέλη της ΠΕΟ μπορούσαν να προσλαμβάνονται. Αυτό το ζήτημα ήταν καίριο αφού με την «ελεύθερη πρόσληψη», οι εργολάβοι θα είχαν τα χέρια τους λυμένα για να προβαίνουν σε σκανδαλώδεις διακρίσεις σε βάρος των εργατών που ήταν οργανωμένοι στην ΠΕΟ. Αν έκανε πίσω η συντεχνία σε αυτό το θέμα, ουσιαστικά θα προσυπέγραφε την αυτοκαταστροφή της αν λάβουμε υπόψη το πολωμένο κλίμα της εποχής.[27] Η ιθύνουσα τάξη, ενθαρρύνοντας τους εργολάβους να απορρίψουν τη συνομολόγηση συλλογικής σύμβασης με την ΠΕΟ και προσφέροντας ταυτόχρονα την εναλλακτική λύση της εργοδότησης μέσω της ΣΕΚ, δε στόχευε απλά στο να επιτύχει όρους απασχόλησης ευνοϊκότερους για την εργοδοσία. Στην πραγματικότητα, ο απώτερος σκοπός ήταν να εξοστρακιστεί το ταξικό συντεχνιακό κίνημα ή έστω να επέλθει η διαφοροποίηση του χαρακτήρα του, με βραχυπρόθεσμο στόχο τη συρρίκνωση της παράταξης της Αριστεράς στις δημοτικές εκλογές του 1949.[28]
Η απεργία επηρέαζε 1200 εργάτες, αλλά από τις πρώτες μέρες της απεργίας, μερικοί εργολάβοι δέχτηκαν τα αιτήματα και 400 εργάτες επέστρεψαν στις δουλειές τους.[29] Εκτός από τους απεργοσπαστικούς μηχανισμούς της ΣΕΚ αλλά και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους, που απροκάλυπτα πήραν το μέρος των εργολάβων και των απεργοσπαστών, οι απεργοί είχαν να αντιμετωπίσουν αυτή τη φορά και το καινούργιο φαινόμενο της ριζοσπαστικοποιημένης δεξιάς που πήρε τη μορφή της «Χ» Κύπρου, όπου δρούσαν σαν παρακρατικοί συνοδεύοντας απεργοσπάστες στις οικοδομές και επιτίθονταν στους δρόμους σε στελέχη του λαϊκού κινήματος.[30] Την ίδια ώρα που η «Χ» είχε το ελεύθερο να δρα στους δρόμους της Λευκωσίας ανενόχλητη, εργαζόμενοι και μέλη μαζικών οργανώσεων σύρονταν στα δικαστήρια ‘για παραπτώματα των οποίων η φύση φανέρωνε πόσο το καθεστώς φοβόταν το λαό που κυβερνούσε.’[31] Για παράδειγμα, στις 2 Σεπτεμβρίου το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού καταδίκασε το Δήμαρχο της πόλης Πλουτή Σέρβα, τους Δημοτικούς Συμβούλους Κώστα Παρτασίδη και Παντίνο Μαυρογένη και άλλα 10 συνδικαλιστικά στελέχη της Αριστεράς με την κατηγορία της παράνομης παρέλασης.[32]
Λόγω της βίας των εργολάβων και της κυβέρνησης, αλλά και των αντικειμενικών οικονομικών δυσχερειών τις οποίες αντιμετώπιζαν οι απεργοί λόγω της μακροχρόνιας απεργίας, μια μερίδα απεργών απάντησαν με αντιβία. Σε μερικές περιπτώσεις δυναμιτίστηκαν υποστατικά που ανήκαν σε απεργοσπάστες, αλλά το αποκορύφωμα της αντιβίας ήταν η ανατίναξη του υπό κατασκευή ασύρματου σταθμού της RAF στη Λευκωσία.[33]
Τελικά, μετά από ένα τετράμηνο απεργιακό αγώνα, η συντεχνία των οικοδόμων βγήκε κερδισμένη, αφού στις 18 Δεκεμβρίου 1948 υπεγράφη καινούρια συμφωνία με το Σύνδεσμο Εργολάβων Λευκωσίας.[34] Προς αποφυγή διακρίσεων εις βάρος της ΠΕΟ, οι εργολάβοι αποδέχτηκαν την ίδρυση Γραφείου Εξευρέσεως Εργασίας, όπου θα καταγράφονταν οι άνεργοι κατά σειρά προσέλευσης και οι εργολάβοι θα μπορούσαν να προσλάβουν προσωπικό μόνο μέσω του Γραφείου. Επιπλέον, η συμφωνία επέβαλλε την απόλυση όλων των απεργοσπαστών που εργοδοτήθηκαν κατά τη διάρκεια της απεργίας. Η πολιτική σημασία της απεργίας ήταν πολύπλευρη, αφού η οξύτατη αναμέτρηση είχε συμβάλει στην παραπέρα πόλωση μεταξύ των Ελληνοκυπρίων. Το γεγονός ότι η ΠΕΟ είχε ανταπεξέλθει σε μια τόσο δύσκολη αναμέτρηση, εξανάγκασε την ιθύνουσα τάξη να ενισχύσει ακόμα περισσότερο τους προσανατολισμούς της προς την ασφάλεια την οποία παρείχε η Βρετανική εξουσία.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες, μαζί με την απροθυμία των Βρετανών να δώσουν πλήρη Αυτοκυβέρνηση σε μια αποικία που θεωρούσαν ότι θα κυριαρχούσαν οι κομμουνιστές, συνέτειναν στην κατάρρευση της Διασκεπτικής Συνέλευσης, που είχε αρχίσει τις διεργασίες της το Νοέμβρη του 1947 και θα καθόριζε το συνταγματικό μέλλον της Κύπρου. Γι’αυτό, ενώ η Διασκεπτική είχε δημιουργηθεί για να διαμορφώσει και να υποβάλει προτάσεις για σύνταγμα, τελικά το σύνταγμα το υπέβαλε η ίδια η Κυβέρνηση προς τη Συνέλευση. Το ΑΚΕΛ που συμμετείχε στη Διασκεπτική μέσω των εκλελεγμένων δημάρχων του και των συνδικαλιστών της ΠΕΟ, απέρριψε το περιορισμένο, δοτό σύνταγμα δηλώνοντας ότι δε θα αποδεχόταν προδοτικούς συμβιβασμούς. Εντείνοντας τον μαζικό πολιτικό αγώνα, την 1η Αυγούστου μαζί με τον Εθνικό Απελευθερωτικό Συνασπισμό, προχώρησε στην οργάνωση Παγκύπριου Λαϊκού Συνεδρίου Αυτοκυβέρνηση διατρανώνοντας ότι δε θα συνθηκολογήσει στην ξένη κυριαρχία ούτε στα σχέδια του ιμπεριαλισμού να μετατρέψουν το νησί σε Αμερικανο-Βρετανική βάση.[35]
Το Λαϊκό Κίνημα το 1948 με μπροστάρη το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, έδωσε τις πιο σκληρές μάχες στην ιστορία του. Οι απεργιακές μάχες ξέφυγαν από το στενά συνδικαλιστικό και οικονομικό και πήραν πολιτική μορφή. Η εργατική τάξη της Κύπρου αντιπάλεψε με επιτυχία την ντόπια και ξένη πλουτοκρατία, τους απεργοσπαστικούς μηχανισμούς της ΣΕΚ, τους παρακρατικούς τραμπουκισμούς της οργάνωσης «Χ» και εν τέλει το ίδιο το αποικιακό κράτος με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του και βγήκε νικήτρια. Απέδειξε έμπρακτα τη δυναμική και την αποφασιστικότητα της να παίξει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις, τόσο στα κοινωνικά όσο και στα πολιτικά ζητήματα. Και όλα αυτά μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες οικονομικής κρίσης, έξαρσης του αντικομμουνισμού και ένταση της καταστολής από πλευράς της αποικιοκρατίας, για να ξεκάνει τη μόνη παράταξη που αμφισβητούσε έμπρακτα την κυριαρχία της, την παράταξη της Αριστεράς.
Αλέξης Αντωνίου
Πανεπιστήμιου του Βοσπόρου, Κωνσταντινούπολη.
Σημειώσεις:
[1] Δημοκράτης, ‘Το 48, Χρόνος των πιο σκληρών αγώνων της εργατικής τάξης’, 19 Σεπτεμβρίου 1948.
[2] Ρ. Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική 1946-1948, Με Aνασκόπηση της Περιόδου 1878-1945 (Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, 2000), σ. 488.
[3] Οπ. Παρ., σ. 472.
[4] Colonial Office, Colonial Annual Reports: Cyprus 1949 (London: HMSO, 1951), σ.10; Δημοκράτης, ‘Η Ανεργία’, 21 Ιουλίου 1948.
[5] A. Avraamides, ‘The Colonial Period – Labour Relations in Cyprus, 1931-1956, in J. H. Slocum (ed.) The Development of Labour Relations in Cyprus (Nicosia: Ministry of Labour and Social Insurance, 1972), σ. 32.
[6] Οπ. Παρ.
[7] CO 67/339/1, Labour Conditions in Cyprus in 1947 (Nicosia: Government Printing Office, 1948).
[8] Α. Φάντης, ‘Στον Αγώνα για Ψωμί, Εξουσία, Λευτεριά’, Δημοκράτης, Τεύχος 6, Νοέμβρης 1948.
[9] Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική (2000), σσ. 124-125.
[10] ‘The Defence of the Commonwealth: Memorandum by the Chiefs of Staff for the Cabinet Defence Committee on the General Requirements for Survival in a future War’, 7 March 1947 as seen in J. Kent (ed.), Egypt and the Defence of the Middle East 1945-1951, Part 1 (British Documents on the End of Empire Project, 1998); DEFE 6/4, JP (47) 137, ‘Report by Joint Planning Staff for the Chiefs of Staff Committee’, 4 November 1947.
[11] ΠΕΟ, Ιστορία ΠΣΕ-ΠΕΟ 1941-1991 (Λευκωσία: ΠΕΟ, 1991), σ. 144.
[12] Δημοκράτης, ‘Αμίαντος- Το Βατικανό του Κούκουλα’, 7 Αυγούστου 1948; CO 67/339/1, ‘Trade During 1947’ (Nicosia: Nicosia Printing Office, 1948), p. 5.
[13] W. Parry James, Annual Report of the Inspector of Mines for the Year 1947 (Nicosia: Government Printing Office, 1948).
[14] Δημοκράτης, Ο Αγώνας των Αμιαντωρύχων και τα Τεράστια Κέρδη της Εταιρείας Αμιάντου, 12 Αυγούστου 1948.
[15] Δημοκράτης, ‘Παναπεργία’, 13 Αυγούστου 1948.
[16] W. Parry James, Annual Report of the Inspector of Mines for the Year 1950 (Nicosia: Government Printing Office, 1951).
[17] Δημοκράτης, ‘Τα Χθεσινά Δραματικά Γεγονότα στο Μεταλλείο Αμιάντου’, 3 Αυγούστου 1948.
[18] Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική (2000), σ. 473.
[19] Δημοκράτης, ’28 Στελέχη του Λαϊκού Κινήματος στο Δικαστήριο’, 4 Αυγούστου1948.
[20] Δημοκράτης, ‘Ο Αγώνας των Εργατών Αμιάντου Συνεχίζεται’, 4 Αυγούστου 1948.
[21] Δημοκράτης, ‘Άρχισαν από την Κυριακή Διαπραγματεύσεις στον Αμίαντο’, 17 Αυγούστου 1948.
[22] ΠΕΟ, Ιστορία ΠΣΕ-ΠΕΟ 1941-1991 (1991), σσ. 144-149.
[23] Δημοκράτης, ‘Ο Αγώνας των Οικοδόμων η πιο Σοβαρή Μάχη του ‘48’, 19 Αυγούστου 1948.
[24] Δημοκράτης, ‘Ο Αγώνας των Οικοδόμων- Ποίοι είναι οι Παράγοντες της Νίκης’, 25 Αυγούστου 1948.
[25] Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική (2000), σ. 490.
[26] Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική (2000), σ. 488.
[27] ΠΕΟ, Ιστορία ΠΣΕ-ΠΕΟ (1991), σ. 150.
[28] Οπ. Παρ.
[29] Οπ. Παρ., σ. 152.
[30] CO 537/4041, Political Situation Report in Cyprus During the Month of September 1948, σ. 1. Οι σχέσεις της παρακρατικής οργάνωσης «Χ» που στεγαζόταν στη Λευκωσία στο Σωματείο του Ολυμπιακού με την αποικιακή αστυνομία είναι καλά καταγραμμένες στο Cyprus White Paper το οποίο εκδόθηκε τον Δεκέμβρη του 1948 και το οποίο υπέγραψαν ο Γ. Γ. του Εθνικού Απελευθερωτικού Συνασπισμού, ο Γ. Γ. του ΑΚΕΛ, ο Γ. Γ. της ΠΕΟ, ο Γ. Γ. της ΑΟΝ, ο Γ. Γ. της Ένωσης Αγροτών Κύπρου, ο Γ. Γ. της Παγκύπριας Ένωσης Μικροκαταστηματαρχών, όπως και οι Δημάρχοι Λάρνακας, Αμμοχώστου, Μόρφου, Λαπήθου, Καραβά και Λευκονοίκου και ο Αντιδήμαρχος Λεμεσού.
[31] Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική (2000), σ. 495.
[32] Κατσιαούνης, Η Διασκεπτική (2000), σ. 496.
[33] CO 67/360/5, The Internal Security Situation in Cyprus, 25 November 1948, σ. 6.
[34] Δημοκράτης, ‘Λύεται η Απεργία των Οικοδόμων Λευκωσίας. Υπογράφτηκε Χθες η Συμφωνία Μεταξύ των Ενδιαφερομένων’, 19 Δεκεμβρίου 1948.
[35] Δημοκράτης, Στην Αυτοκυβέρνηση κι από την Αυτοκυβέρνηση στην Ένωση Τίποτα δε θα Σταματήσει το Λαό μας για να Κερδίσει: Εξουσία, Ψωμί, Λευτεριά- Ολόκληρη η Ιστορική Ομιλία του Γ. Γ. του ΑΚΕΛ φ. Φιφή Ιωάννου’, 3 Αυγούστου 1948.
*Αρχική Δημοσίευση, 8 Αγούστου 2017
The post Ο ιστορικός εργατικός Αύγουστος του 1948 appeared first on Αγκάρρα.
την Κυριακή 29/04/2018 και ενώ απλοί πολίτες βρίσκονταν στο σύλλογο ΑΕΛ Λακατάμιας / Λαϊκές Οργανώσεις Π.Λακατάμιας (Λευκωσία) για φαγητό, βρέθηκαν εξ απροόπτου κάποια στιγμή περικυκλωμένοι από περίπου 100 αστυνομικούς/ΜΑΟ σε πλήρη εξάρτηση μάχης: ασπίδες, κράνη, ρόπαλα γκλοπς (κάποια στα χέρια και όχι στην ζώνη), άρβυλα και περικνημήδες. Ο λόγος; Έκαναν έρευνα (χωρίς ένταλμα) για ναρκωτικά, ρόπαλα, κροτίδες στο σύνδεσμο φιλάθλων Θύρα 9 (Ομόνοια) που είναι στον ίδιο χώρο. Οι ίδιοι οι αστυνομικοί έλεγαν πως είχαν πληροφορίες για πέτρες σε περαστικούς από κάποιους γείτονες
Όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκαν οι πληροφορίες τους αλλά δεν βρήκαν τίποτε. ΜΗΔΕΝ. Έτσι μετά άρχισαν να προκαλούν. Αποτέλεσμα ήταν 2 συλλήψεις.
Πρόκειται για πρακτική από άλλες εποχές:
* Μπούκαραν με 100 “robocops” χωρίς ένταλμα σε χώρο που κάθονταν και έτρωγαν οικογένειες (και με παιδιά εκείνη την ώρα) ή έπαιζαν επιτραπέζια παιχνίδια.
* Έκαναν παρέλαση στους χώρους του συλλόγου με τα ρόπαλα ανά χείρας.
* Δεν βρήκαν τίποτε και άρχισαν να προκαλούν με προσωπικές ανακρίσεις στην γωνιά.
* Και πάλι δεν βρήκαν τίποτε και έτσι άρχισαν να δημιουργούν φασαρία.
* Εν τέλη συνέλαβαν δύο άτομα προς συμμόρφωση και εκφοβισμό των υπολοίπων ότι δήθεν έφεραν αντίσταση στη Αρχή.
Για την ιστορία, σχετική ανακοίνωση είχε αναρτήσει και το ΑΚΕΛ.
Η εκδίκαση της υπόθεσης έγινε αρχικά στο Δικαστήριο Λευκωσίας (πολύ κοντά στο οδόφραγμα Λήδρα Πάλας, κήπος, Βουλή) κτήριο 4, στις 08/05/2018, με τους κατηγορούμενους να μην παραδέχονται τα όσα τους καταλογίστηκαν και τα στοιχεία να μην εμφανίζουν οτιδήποτε το μεμπτό. ο Γενικός Εισαγγελέας διακόπτει την διαδικασία μέχρι να διερευνηθούν τα παράπονα τους στην Αρχή Διερεύνησης Παραπόνων της Αστυνομίας σχετικά με υπέρμετρη βία και τις ζημιές που προκάλεσαν στο οίκημα των Λαϊκών Οργανώσεων Λακατάμιας (κλώτσησαν και έσπασαν μια πόρτα-τζαμαρία). έτσι θεωρήθηκε πως η ταλαιπωρία είχε τελειώσει παρόλο που εμπεριείχε εκδικητικό χαρακτήρα εκ μέρους της αστυνομίας.
Τον Απρίλη 2019 η Αρχή Διερεύνησης Παραπόνων της Αστυνομίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το παράπονο τους δεν έχει βάση και απορρίπτεται.
Στο τέλος του Ιούνη, οι συλληφθέντες έλαβαν επιστολή ότι ξεκίνησε νέα διαδικασία, νέα δίκη με νέο αριθμό πρωτοκόλλου αλλά με τις ίδιες κατηγορίες. Ότι δηλαδή παρεμπόδισαν αστυνομικό να κάνει την δουλειά του.
Η πρώτη ακρόαση έγινε στις 23/07/2019 στα Δικαστήρια Λευκωσίας
και με συνοπτικές διαδικασίες η δίκη αναβλήθηκε για τον Οκτώβρη.
Το ερώτημα είναι:
Γιατί αυτό συμβαίνει στις Λαϊκές Οργανώσεις και γιατί αυτό δεν είναι πρωτοσέλιδο σε έντυπα του λαϊκού κινήματος;
Μάλιστα οι αστυνομικοί να μπαίνουν χωρίς κανένα δικαστικό ή άλλο
ένταλμα. Και χωρίς οι ίδιοι να παρατηρήσουν να γίνεται κάτι παράνομο
ή “αντι-κοινωνικό” μέσα ή έξω από τον σύλλογο. Αλλά και να μην βρίσκουν
τίποτε μετά από εξονυχιστικές έρευνες που έκαναν και στον χώρο και σε άτομα, δηλαδή ναρκωτικά, εκρηκτικά/κροτίδες, όπλα, μαχαίρια, κτλ.
Τι ακριβώς εξυπηρετεί το εκ νέου άνοιγμα της υπόθεσης από την στιγμή που δεν υπήρχαν στοιχεία εξ αρχής;
Μήπως ήταν μια πρόβα για “έρευνες χωρίς εντάλματα”;
Μήπως σε αυτό τον τόπο γεμίσαμε αστυνομικούς και δη της Αμεσης Δράσης;
Ο φασισμός (ξανά)επιστρέφει στην Κύπρο;
The post Για την υπόθεση στις Λαϊκές Οργανώσεις Π.Λακατάμιας : υπόμνημα στην αστική δικαιοσύνη που θα έπρεπε να είναι πρωτοσέλιδο appeared first on Αγκάρρα.
Η εξουσία δεν είναι μονοδιάστατη ούτε μονοπολική, καθότι εμπεριέχει διαβαθμίσεις αναφορικά με την ισχύ και την ένταση του κάθε πόλου που την συγκροτεί συνολικά (κεφάλαιο, κράτος, ΜΜΕ κλπ). Υπό αυτή την έννοια, η κυβερνητική εξουσία και η εκλογική κατάληψη της αποτελεί μόνο το ένα σκέλος, το πολιτικό τμήμα που υψώνεται πάνω στο οικονομικό. Γιατί, στις ταξικά προσδιορισμένες αστικές κοινωνίες η εξουσία κατέχεται από εκείνους που ελέγχουν τα κλειδιά της οικονομίας, που έχουν στην ιδιοκτησία τους τα μέσα παραγωγής και τον κοινωνικό πλούτο που παράγεται.
Σε αυτό το πλέγμα κοινωνικών σχέσεων υπάρχουν οι εκμεταλλευτές και οι εκμεταλλευόμενοι, οι κοινωνικές τάξεις (αστική – εργατική) που συγκροτούνται γύρω από την κεντρική σύγκρουση της αντιθετικής σχέσης κεφαλαίου – εργασίας, Μια εκλογική νίκη, ακόμη και ενός κόμματος που αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερό (όπως του ΣΥΡΙΖΑ το 2015) δεν αρκεί για να μετασχηματιστεί η κοινωνία. Δεν καταργείται η ταξική πάλη, δεν αίρονται οι κοινωνικές τάξεις με την άνοδο του Α ή Β κόμματος στον κυβερνητικό θώκο, ούτε η ταξική σύγκρουση μπορεί απλά να μεταφερθεί από τη οικονομική σφαίρα (χώροι εργασίας, επιχειρήσεις, λιμάνια κ.ά.) στη κρατική σφαίρα (κυβέρνηση, υπουργεία). Το αστικό κράτος δεν μπορεί παρά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να συνιστά την εκτελεστική επιτροπή της άρχουσας τάξης (όπως το έθεσε ο Μαρξ) που το διευθύνει, όπως και το κοινοβούλιο δεν μπορεί παρά για τους κομμουνιστές να αποτελεί ένα πεδίο αξιοποίησης για την απογύμνωση του ως αστικού θεσμού. Συνεπώς, δεν είναι αρκετή η βούληση, η θέληση, η τόλμη κ.ά. μιας «αριστερής» κυβέρνησης για να αλλάξει θεμελιακά η κοινωνία, πόσο μάλλον όταν δεν θέτει καν το ζήτημα εκεί που δημιουργείται, δηλαδή στην παραγωγική διαδικασία (καπιταλισμός), αλλά αποσπασματικά στον τρόπο αναπαραγωγής/διαχείρισης του (αναδιανομή, ανακατανομή).
Σε αυτό το πλαίσιο και στον αστερισμό του επαναπροσδιορισμού του αστικού/καπιταλιστικού διπολισμού όπως χαρτογραφήθηκε στις ελληνικές εθνικές εκλογές μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα, με ευρύτερες προεκτάσεις που αφορούν και την Κύπρο, όσον αφορά τη πολιτική ουσία των πραγμάτων:
(α) Το πολιτικό δίπολο (νεοφιλελευθερισμός – σοσιαλδημοκρατία) όπως εξακτινώνεται και σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο διατηρείται με ορισμένες όμως τροποποιήσεις στο εσωτερικό του δεύτερου καθώς αντανακλάται περισσότερο μια μεταμοντέρνα νεοαριστέρα και όχι μια παραδοσιακή-ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατία.
(β) Σε ο,τι αφορά την κομματική εκπροσώπηση του δεύτερου πόλου (σοσιαλδημοκρατία) έχουμε μια εδραιωμένη μετατόπιση αφού ο ΣΥΡΙΖΑ έχει οριστικά πάρει τη θέση του παλιού ΠΑΣΟΚ (νυν ΚΙΝΑΛ) και αυτό αποτυπώνεται στα αποτελέσματα του εκλογικού χάρτη. Το νεοκομματικό δίπολο ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ, εκφράζει το πολιτικό δίπολο νεοφιλελευθερισμού/συντηρητισμού – σοσιαλδημοκρατίας/νεοαριστερας που κυριαρχεί σε εκλογικό επίπεδο.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε κατά πόσο οι κινήσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ θα οδηγήσουν σε μια εκ νέου επανεκτίμηση της ταυτότητας του, και μετατροπή του από κινηματική-πολιτισμική νεοαριστερά του «ατομικού δικαιωματισμού», των identity politics, των πλατειών κ.α. (βλ. Ποδέμος, Ντιε Λίνκε) σε μια δεξιά σοσιαλδημοκρατία ευρωπαϊκής κοπής (βλ. συμμαχία S&D σε ευρωκοινοβούλιο). Βέβαια, η κοινωνική βάση στην οποία απευθύνεται παραμένει η ίδια, δηλαδή τα μεσαία αστικά στρώματα θεματοποιώντας κυρίως ζητήματα αισθητικής, ετερότητας, τρόπους ζωής, κατανάλωση κ.ά. και ούτε κατά διάνοια δεν αναφέρεται σε αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και οργάνωσης της εργασίας (ακόμη και μέσω μεταρρυθμίσεων). Πηγαίνοντας ξανά πίσω στο 2015 και ιχνηλατώντας την πορεία του μέχρι σήμερα, καταδεικνύεται ακόμη εμφατικότερα πως δεν τίθεται κανένα ζήτημα του τύπου «ήθελε, αλλά δεν μπορούσε», «προσπάθησε, αλλά συνθηκολόγησε», «αναγκάστηκε να υποχωρήσει» κ.ά.
Επί του πρακτέου, και σε ο,τι αφορά τον «πόλεμο θέσεων» είναι σημαντικό να καταγραφεί ότι η αστική τάξη έχει καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να (επανα)διαμορφώσει και να στήσει το πολιτικό παιχνίδι με τέτοιους όρους όπως καθρεφτίστηκε στις εκλογές ώστε οι κύριοι παίκτες, είτε φορούν ροζ, είτε μπλε, είτε πράσινη φανέλα να βάζουν γκολ για τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Ενώ φαινομενικά εμφανίζονται ως να έχουν διαφορές, αυτές δεν αφορούν καμία ουσιαστική διαφοροποίηση σχετικά με την εξυπηρέτηση, προώθηση και υλοποίηση των συμφερόντων του κεφαλαίου, του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος. Η αστική τάξη, ως η κυρίαρχη επί των κοινωνικών σχέσεων, έχει οριοθετήσει ηγεμονικά το πεδίο της κοινωνικό-πολιτικής αντιπαράθεσης και κανονικοποιήσει τα όρια του πλαισίου σύγκρουσης, με τρόπο που δεν αμφισβητείται η λογική του καπιταλισμού, ο πυρήνας των εκμεταλλευτικών του σχέσεων (ατομική ιδιοκτησία μέσων παραγωγής / εμπορευματοποίηση εργατικής δύναμης).
Έχει λοιπόν εδραιώσει και θεμελιώσει το αξίωμα που λέει πως σημασία δεν έχει ποιος ασκεί την εξουσία (π.χ. ΝΔ, ή ΣΥΡΙΖΑ, ή ΚΙΝΑΛ), αλλά το ποιος την κατέχει (αστική τάξη) καταφέρνοντας να προβάλει τα συμφέροντας της τόσο μέσω μιας νεοφιλελεύθερης-συντηρητικής κυβέρνησης όσο και μέσω μια σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης (ακόμη και κυβέρνησης της «ριζοσπαστικής αριστεράς, της ρήξης, της ανατροπής κοκ»). Πρέπει δε να τονιστεί, ότι αυτό το δίπολο στην παρούσα συγκυρία δεν ενσαρκώνει καν μια υποτυπώδη αντίθεση ανάμεσα σε διαφορετικές λογικές διαχείρισης του καπιταλισμού καθότι το εύρος των διαχειριστικών επιλογών έχει ουσιαστικά σμικρυνθεί, ενώ σε ο,τι αφορά το γεωπολιτικό κομμάτι (συμμαχίες με ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ, συνεργασία με Ισραήλ, εξωτερική πολιτική) υπάρχει πλήρης και κρυστάλλινη ευθυγράμμιση των αστικών κομμάτων.
Έτσι, είναι επιτακτικό να τονισθεί και να αναδειχθεί ακόμη μια φορά το προφανές (που πολλές φορές μπουρδουκλώνεται από δήθεν «αριστερές ψαγμένες αναλύσεις») πως οι (όποιες) διαφορές ανάμεσα στο πολιτικό/κομματικό προσωπικό της αστικής τάξης είναι αφενός περισσότερο (α) έκφραση ορισμένων μικροδιαφορων ως προς τον τρόπο και την τακτική επιβολής των ταξικών συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης που ελέγχει τα μέσα παραγωγής και την εξουσία συνολικότερα, και αφετέρου (β) απόρροια ενός ανταγωνισμού σε μικρό-επίπεδο ανάμεσα στο πολιτικό προσωπικό ως προς το δηλαδή ποιο κόμμα θα εξυπηρετήσει καλύτερα το κεφάλαιο (επιχειρηματίες, βιομήχανους, τραπεζίτες, εφοπλιστές κ.α.) διαχειριζόμενο το αστικό κράτος για να απολαύσει και το ίδιο μέρισμα από τη νομή της κυβερνητικής εξουσίας. Δεν υπάρχει καμία, επί της ουσίας, αμφισβήτηση της στρατηγικής του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης, καθώς το ζήτημα δεν είναι αν θα βρίσκεσαι στην αριστερή ή τη δεξιά λωρίδα αυτού του δρόμου, αλλά το κατά πόσο θα ακολουθήσεις μια διαφορετική στρατηγική, συνεπώς ένα διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης. Αυτόν που δεν θα εδράζεται στο κέρδος και την αδιάκοπη τάση αναζήτησης κερδοφορίας, αλλά θα τοποθετεί τις σύγχρονες ανθρώπινες ανάγκες στο πυρήνα του σχεδιασμού της οικονομίας.
Δεν είναι τυχαία άλλωστε τα λόγια του κατά πολλούς σκληροπηρυνικά ακροδεξιού Άδωνη Γεωργιάδη στην παράδοση παραλαβή του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, που ενώ ευχαρίστησε τον Γιάννη Δραγασάκη “για την ωραία συζήτηση που είχαν” ανέφερε, “δεν ερχόμαστε εδώ για να γκρεμίσουμε, ερχόμαστε για να χτίσουμε κι εμείς αυτά που θεωρούμε σωστά” ενώ δεν παρέλειψε να αναφέρει πολύ συγκεκριμένα ότι “πολλές από τις δικές σας πρωτοβουλίες έτυχαν και της δικής μας συναίνεσης στη Βουλή”. Κλείνοντας, ευχήθηκε απευθυνόμενος στον κ. Δραγασάκη “κι εγώ να τύχω της δικής σας συναινέσεως εφόσον το κρίνετε στο μέλλον. Έχουμε πολιτική αλλαγή, αλλά το κράτος πρέπει να έχει συνέχεια, δεν έχουμε σκοπό να βγάλει ο ένας το μάτι του άλλου”.
Κλείνοντας, σε ο,τι αφορά την Ελλάδα, αυτόν τον δρόμο, τη λεωφόρο του μέλλοντος, την αναγκαία προοπτική οικοδόμησης του σοσιαλισμού – κομμουνισμού μπορεί να εκφράσει ο ιστορικά διαμορφωμένος, εργασιακά ριζωμένος και συλλογικό πολιτικός φορέας (ΚΚΕ) της εργατικής τάξης και των συμμαχικών της λαϊκών στρωμάτων – τάξη που αποτελεί το επαναστατικό κοινωνικό υποκείμενο, και την εν γένει πολιτικά κινητήριο δύναμη, στις παρούσες ιστορικές συνθήκες του καπιταλιστικού συστήματος.
The post Εκλογές, αστικά δίπολα και…καπιταλιστική συνέχεια appeared first on Αγκάρρα.
Γενικό Εισαγγελέα,
κ. Κύριο Κώστα Κληρίδη
Υπουργό Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξεως, κ.
Κύριο Ιωνά Νικολάου
Αρχηγό Αστυνομίας,
Κύριο Ζαχαρία Χρυσοστόμου
Επίτροπο Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως
Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων
Κυρία Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη
Πρόεδρο και Μέλη Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών
Πρόεδρο και Μέλη Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως
Αξιότιμες Κυρίες/Αξιότιμοι Κύριοι
Με την παρούσα επιθυμούμε να σας εκθέσουμε τους προβληματισμούς και ενστάσεις μας σχετικά με την ανοχή στην δράσης της πολιτικής οργάνωσης Ε.Α.Κ (Εθνικιστικό Απελευθερωτικό Κίνημα) από το κράτος, η οποία θεωρούμε ότι λειτουργεί αντισυνταγματικά, εκφράζει συστηματικά ρητορική μίσους και προτρέπει τα μέλη της στην άσκηση βίας για την επίτευξη των στόχων της.
Το ΕΑΚ ιδρύθηκε από άτομα που εντάσσονται στο χώρο της άκρας εθνικιστικής Δεξιάς. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της οργάνωσης[1], το ΕΑΚ επιθυμεί να καλύψει το κενό που δημιουργεί η απουσία ενός εθνικιστικού ενόπλου κινήματος στην Κύπρο. Οι υποστηρικτές του ΕΑΚ θεωρούν εαυτούς συνεχιστές της ΕΟΚΑ Β, και θέτουν ως στόχο τους την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Για τον παραπάνω σκοπό δηλώνουν πρόθυμοι να συμμετέχουν σε ένοπλο αγώνα. Στοχεύουν σε μια Κύπρο εθνικά ελληνική και ομοιογενή, απαλλαγμένη από Τουρκοκύπριους, τους οποίους είναι πρόθυμοι να εξοντώσουν, και ενταγμένη ως περιφέρεια στο Ελληνικό κράτος, και ως εκ τούτου αντιτίθενται με τον πιο έντονο τρόπο στην ειρηνική διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού με τη δημιουργία διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, αλλά και ουσιαστικά στην ανεξαρτησία και κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι η έντονη πεποίθηση της ΚΙΣΑ ότι η εν λόγω οργάνωση εμπίπτει στην έννοια του παράνομου συνδέσμου σύμφωνα με τις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα.
Θα θέλαμε να τονίσουμε ότι η ΚΙΣΑ, θεωρεί ότι μια σειρά εγκληματικών ενεργειών, που δυστυχώς παρέμειναν αδιερεύνητες ή/και ανεξιχνίαστες από το κράτος, παρά τις καταγγελίες που έγιναν, δυνητικά εμπλέκουν υποστηρικτές της εν λόγω οργάνωσης οι οποίοι ήταν παρόντες σε κάθε περίπτωση. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εξής :
Πριν από λίγες μέρες, η οργάνωση ξεκίνησε να χρησιμοποιεί σε κεντρικό δρόμο της Λεμεσού, και συγκεκριμένα στη Λεωφόρο Μακαρίου Γ’, υποστατικό με σκοπό τη συγκέντρωση των οπαδών της. Η πρόσοψη του κτιρίου είναι διακοσμημένη με εικόνες, φωτογραφίες και συνθήματα τα οποία σας επισυνάπτουμε στο τέλος της επιστολής και τα οποία θεωρούμε πως παραβιάζουν το Σύνταγμα και είναι ποινικά κολάσιμα καθώς αμφισβητούν την ανεξαρτησία και κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας ενώ υποκινούν στην άσκηση βίας και εμπίπτουν στην κατηγορία της ρητορικής μίσους. Μερικά από αυτά είναι τα εξής :
Η ΚΙΣΑ επισημαίνει τον κίνδυνο που ενέχει η δράση της συγκεκριμένης οργάνωσης και την επίδραση της ρητορικής μίσους που από τα μέλη της προωθείται στον πολιτικό λόγο και την κοινωνική συνείδηση. Η ΚΙΣΑ τονίζει ότι η ρητορική μίσους, δεν καλύπτεται από το δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης σύμφωνα με παγιωμένη νομολογία του ΕΔΑΔ, ενώ ποινικοποιείται από τον περί της Καταπολέμησης Ορισμένων Μορφών και Εκδηλώσεων Ρατσισμού και Ξενοφοβίας μέσω του Ποινικού Δικαίου Νόμο του 2011 (Ν. 134(I)/2011). Η δε δράση παράνομου συνδέσμου αλλά και η δημόσια δράση οποιουδήποτε προσώπου με στόχο την αλλαγή στην κυριαρχία της Δημοκρατίας, ή την προώθηση της εχθρότητας μεταξύ των κοινοτήτων, των θρησκευτικών ομάδων, λόγω της φυλής, της θρησκείας, του χρώματος ή του φύλου του συνιστούν ποινικά αδικήματα σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα. Το κράτος έχει στη διάθεσή του όλα τα νομικά εργαλεία για να ενεργήσει και αποσοβήσει τον κίνδυνο συνέχισης της δράσης της εν λόγω οργάνωσης και έχει υποχρέωση να τα αξιοποιήσει.
Επίσης, η ΚΙΣΑ εκφράζει την απογοήτευση της που η Πολιτεία μέχρι σήμερα δεν έχει προχωρήσει σε θέσπιση νομοθεσίας ανάλογης άλλων κρατών μελών της ΕΕ, η οποία να απαγορεύει τη διάδοση μηνυμάτων υπέρ της δράσης και εξύμνησης της ΕΟΚΑ Β’ και του αρχηγού της, του Γεώργιου Γρίβα.
Καλούμε επομένως όλες τις αρμόδιες αρχές, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους να δράσουν άμεσα και αποτελεσματικά για εφαρμογή των νόμων και του Συντάγματος και την επικράτηση του κράτους δικαίου. Καλούμε επίσης την κοινωνία των πολιτών να βρίσκεται σε εγρήγορση, αφού χρειάζεται τώρα περισσότερο από ποτέ να αντιπαρατάξουμε στην ακροδεξιά και εθνικιστική ρητορική μια προοδευτική στάση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλες και για όλους.
Διοικητικό Συμβούλιο
ΚΙΣΑ – Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό
[1] http://eakcy.com/?page_id=153
[2] https://kisa.org.cy/press-release-rainbow-2010/
[3] https://politis.com.cy/politis-news/kypros/peo-eythynes-stin-astynomia-gia-ta-chthesina-ektropa-sto-lidra-palas/
[4] https://politis.com.cy/politis-news/kypros/epithesi-koykoyloforon-se-ekdilosi-sto-tepak/?fbclid=IwAR2XcSQkdtMLUM-5MshRQY0o55Xz3E3su5sZnxzQ3IUDUWfVclMLzkJxjlc
[5] https://kisa.org.cy/na-fraxoume-to-dromo-stous-nostalgous-griva-kai-nazi/
Την 1η Ιανουαρίου 1948, η συλλογική σύμβαση που υπεγράφη το 1946 μεταξύ της Kυπριακης Μεταλλευτικής Εταιρείας και των συντεχνιών έληγε. Ως εκ τούτου, στις 17 Δεκεμβρίου 1947, η συντεχνία των μεταλλωρύχων της ΠΕΟ και η αντίστοιχη των τουρκικών Συντεχνιών (KTIVK) παρουσίασαν από κοινού στην εταιρεία νέες απαιτήσεις για τις διαπραγματεύσεις για τη νέα συλλογικής σύμβασης. Στα αιτήματα περιλαμβάνονταν το οκτάωρο, αυξήσεις στα μεροκάματα, πληρωμή υπερωριών τις Κυριακές και η δημιουργία δεκατεσσάρων αργιών, πέντε από τις οποίες θα ήταν πληρωμένες. Η ΚΜΕ θα μπορούσε να έρθει άμεσα σε μια συμφωνία με τις συντεχνίες δεδομένου των κερδών που είχε εκείνη την περίοδο όντας ο 3ος μεγαλύτερος παραγωγός και 2ος μεγαλύτερος εξαγωγέας χαλκοπυρίτη στον κόσμο. Αντ’αυτού, απέρριψε τα αιτήματα και με επιθετική αντι-κομμουνιστική φρασεολογία, αρνήθηκε οποιαδήποτε περαιτέρω διαπραγμάτευση με τη συντεχνία.
Έτσι, στις 13 Ιανουαρίου, σε κοινή γενική συνέλευση μεταξύ της Συντεχνίας της ΠΕΟ και της Τουρκικής Συντεχνίας, στην οποία συμμετείχαν 1.500 εργαζόμενοι, ξεκίνησε η μεγαλειώδης απεργία των μεταλλωρύχων που σύντομα μετατράπηκε σε αορίστου χρόνου λόγω των εκδικητικών ενεργειών της εταιρείας που σταμάτησε να μοιράζει γάλα στα παιδιά των μεταλλωρύχων, εκδίωξε όλους τους άρρωστους μεταλλωρύχους από το νοσοκομείο της και προχώρησε σε απολύσεις.
Στην πορεία, ο οικονομικός αγώνας των μεταλλωρύχων μετατράπηκε σε αγώνα για την διασφάλιση του δικαιώματος τους να οργανώνονται αυτόνομα και χωρίς παρεμβάσεις από την εργοδοσία αφού η εταιρεία αρνήθηκε να αναγνωρίσει τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, εκτός αν αναδιοργανώνονταν και ανασυνθέτονταν σε νέα βάση.
Το 1948, με τον εμφύλιο στην Ελλάδα να μαίνεται και να επηρεάζει κάθε πτυχή της πολιτικής ζωής της Κύπρου, αλλά και με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και την απόσπαση από το καπιταλιστικό στρατόπεδο χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, το νησί είχε αποκτήσει μια σημαντική στρατηγική θέση για τα βρετανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Oποιεσδήποτε εσωτερικές εξελίξεις θα είχαν άμεσες επιπτώσεις, όχι μόνο στη παραμονή της Βρετανίας στην αποικία, αλλά στα στρατηγικά της συμφέροντα της σε ολόκληρη την περιοχή. Ως εκ τούτου, η αποικιακή κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να περιορίσει το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα σε μια στρατηγικής σημασίας αποικία. Το σπάσιμο της απεργίας και η διάλυση ενός συνδικάτου που βρισκόταν στην πρωτοπορία των εργατικών αγώνων προσέφερε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία προς αυτό το στόχο.
Συνεπώς, η Κυπριακή κοινωνία μοιράστηκε στα δυο με κάθε κοινωνικό παράγοντα αναπόφευκτα να διαλέγει πλευρά, είτε υπέρ των εργαζομένων είτε υπέρ του κεφαλαίου. Με την πλευρά των μεταλλωρύχων, βρέθηκε το σύνολο της κυπριακής εργατικής τάξης και την φτωχής αγροτιάς και αυτό φαίνεται μέσα από τις συνεχείς εισφορές στο απεργιακό ταμείο αλλά και την μαζική συμμετοχή στις γενικές απεργίες του Φεβρουαρίου και Μαρτίου που κάλεσε η ΠΕΟ. Οι σελίδες του τύπου της εποχής, τόσο του Ελληνοκυπριακού αλλά και του Τουρκοκυπριακού, κατακλύζονται από τη μαζική συνεισφορά Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εργατών και αγροτών στο απεργιακό ταμείο.
Στο πλευρό της εταιρείας προσέτρεξε η ντόπια αστική τάξη, η Εκκλησία αλλά και η αποικιακή κυβέρνηση. Η προοπτική του να σπάσει η ΚΜΕ την απεργία του μεγαλύτερου συνδικάτου της χώρας ήταν πολύ δελεαστική αφού θα έστελνε ισχυρά μηνύματα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της χώρας και θα σηματοδοτούσε την αντεπίθεση της αστικής τάξης στις παραχωρήσεις που είχαν δοθεί στο συνδικαλιστικό κίνημα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Στο πρόσωπο της ΚΜΕ βρήκαν το δικό τους «ήρωα». Καλύτερο παράδειγμα ήταν ότι η ΣΕΚ καθ’ όλη τη διάρκεια της απεργίας έδρασε σαν μηχανισμός στρατολόγησης απεργοσπαστών. Στον ίδιο δρόμο και η Εκκλησία όπου ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος με ανακοίνωσή του καλούσε τους χριστιανούς εργάτες να επιστρέψουν στην εργασία τους και καταδίκαζε τη «βία των απεργών» και των κομμουνιστών υποκινητών τους. Το αποικιακό καθεστώς με τη σειρά του χρησιμοποίησε όλους τους κατασταλτικού μηχανισμούς που είχε στην διάθεσή του αλλά και του θεσμού των δικαστηρίων στην προσπάθειά του να σπάσει την απεργία με την βία.
Η εταιρεία και η κυβέρνηση ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες αλλά με κοινή στρατηγική, πολιτικοποίησαν την στάση τους απέναντι στην απεργία και βρέθηκαν στην ίδια πλευρά. Προϋπόθεση για να διασφαλίσει η εταιρεία τα μελλοντικά της κέρδη και την αναμενόμενη αύξηση της παραγωγής, ήταν το σπάσιμο της συντεχνίας και ένα υπάκουο εργατικό δυναμικό, μακριά από τις συγκρούσεις της περιόδου 1936-1948.
Η αποικιακή κυβέρνηση από την άλλη, είχε πολλαπλά οικονομικά οφέλη από τις δραστηριότητες της ΚΜΕ, όπως η εισροή πολύτιμου ξένου συναλλάγματος, αλλά το βασικότερο κριτήριο για τις πράξεις της ήταν τα πολιτικά οφέλη που θα είχε με το σπάσιμο της απεργίας και τον περιορισμό της δράσης των συντεχνιών, και κατ’ επέκταση και του ΑΚΕΛ, σε μια δύσκολη περίοδο για τα Βρετανικά συμφέροντα στη περιοχή.
Στις 17 Μαΐου, και μετά από ομόφωνη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μεταλλωρύχων, η απεργία έλαβε τέλος μετά από 125 μέρες, με την ικανοποίηση 30% των αιτημάτων των απεργών. Η επιτυχία των συνδικάτων στη διατήρηση μιας παρατεταμένης απεργίας είναι απόδειξη πως οι εργάτες μπορούν όταν είναι ενωμένοι να πετύχουν. Η ενότητα ανάμεσα σε 2000 απεργούς, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους αλλά και η πρωτόγνωρη αλληλεγγύη προς τον αγώνα των μεταλλωρύχων από το σύνολο της Κυπριακής εργατικής τάξης, είναι εξαιρετικής σημασίας, τόσο στο ιστορικό πλαίσιο της χρονιάς ορόσημο για τους εργατικούς αγώνες στην χώρα μας, όσο και στις γερές αγωνιστικές παρακαταθήκες που αυτή άφησε. Σε στιγμές που το εργατικό κίνημα είναι αποδιοργανωμένο και με το κεφάλαιο να αλωνίζει δίχως αντίπαλο, η αγωνιστική ανάγνωση αυτής της ιστορίας δείχνει ακόμα τον δρόμο για την αποτελεσματικότητα των αγώνων της τάξης μας αλλά και της ανάγκης ανασύνταξης του εργατικού κινήματος.
του Αλέξη Αντωνίου
The post 13 Ιανουαρίου 1948 ξεκινάει η απεργία των μεταλλωρύχων: μια ιστορική παρακαταθήκη. appeared first on Αγκάρρα.
Οι Θέσεις του Κινήματος Ενάντια στις Εκποιήσεις σε σχέση με τις εξελίξεις στο Συνεργατισμό και της Σύστασης Φορέα Ανάληψης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων.
Τα σημερινά δεδομένα σε σχέση με τις εξελίξεις στο Συνεργατισμό.
Ως γνωστό , η κυβέρνηση προχώρησε στην έκδοση μακροπρόθεσμων ομολόγων (διαρκείας 15-20 χρόνων) αξιας 2,35 δις τα οποία αγοράστηκαν από την Κυπριακή Συνεργατική Τράπεζα . Το προϊόν της έκδοσης μαζί με ένα επιπρόσθετο ποσό 150 εκ. κατατέθηκαν στην ίδια τράπεζα με εξασφάλιση μη εξυπηρετούμενα δάνεια της (ΜΕΔ) αξιας 7,5 δις. Στη πραγματικότητα, τα ΜΕΔ του Συνεργατισμού αξιας 7,5 δις. έχουν ουσιαστικά εξαγοραστεί από την κυβέρνηση στη τιμή των 2,5 δις. , δηλαδή με έκπτωση που προσεγγίζει το 70%. Παράλληλα, προωθείται στη βουλή νομοθεσία που θα διέπει την πακετοποιήση –τιτλοποιήση των δανείων με στόχο να διευκολυνθούν επενδυτικά ταμεία να αγοράζουν ειδικά τραπεζικά ομόλογα που θα έχουν σαν εξασφάλιση διάφορα κατηγοριοποιημένα ΜΕΔ . Είναι ξεκάθαρο ότι τα ΜΕΔ της Συνεργατικής Τράπεζας θα βρεθούν πολύ σύντομα στα χέρια ιδιωτικών επενδυτικών οργανισμών .
Μέσα σ’ αυτό το υπό εξέλιξη σκηνικό το Κίνημα Ενάντια στις Εκποιήσεις επαναφέρει παλαιότερη πρόταση του για τη δημιουργία Φορέα Ανάληψης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (Φορέας) με κύριο στόχο να βοηθήσει υπό προϋποθέσεις δανειολήπτες με ΜΕΔ που έχουν σαν υποθήκη τη πρώτη κατοικία , την μικρή επαγγελματική στέγη ή τον μικρο αγροτικό κλήρο να μην μείνουν άστεγοι ή να χάσουν το βασικό βιοποριστικό τους περιουσιακό στοιχείο .
Η δική μας αντίληψη για τη Σύσταση Φορέα Ανάληψης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων .
Α. Για να ξεκαθαρίσει η πραγματική εικόνα των μη εξυπηρετούμενων δανείων που αφορούν τη πρώτη κατοικία (ή και άλλων βιοποριστικών περιουσιακών στοιχείων) , θα πρέπει να δημιουργηθεί τράπεζα δεδομένων . Η τράπεζα δεδομένων θα βοηθήσει σε μιαν καθόλα αναγκαία κατηγοριοποίηση των δανειοληπτών πρώτα και κύρια με βάση τη τρέχουσα οικονομική τους θέση αλλά επίσης και με άλλα κοινωνικά κριτήρια . Επίκεντρο δηλαδή είναι η καταγραφή και αξιολόγηση των νοικοκυριών που εμπίπτουν στην κατηγορία των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού μας.
Β. Αφού διαπιστωθεί ότι η οικονομική και οικογενειακή κατάσταση αυτών των ευάλωτων ομάδων δεν τους επιτρέπει να αποπληρώνουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις και αφού πληρούν και άλλα συμπληρωματικά κριτήρια θα μπορούν να ενταχτούν σ΄ένα Φορέα που εμείς ονομάζουμε Φορέας Ανάληψης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων.»
Γ. Ο Φορέας θα ειδικεύεται κύρια στο τομέα της πρώτης κατοικίας καθώς επίσης της μικρής επαγγελματικής στέγης και του μικρού αγροτικού κλήρου. . Όσα δάνεια εμπίπτουν σε αυτή τη κατηγορία θα μπορεί ο Φορέας να προχωρεί στην εξαγορά τους με έκπτωση από τις τράπεζες. Ουσιαστικά οι δανειολήπτες θα έχουν να κάμουν με νέα σχέδια δανειοδότησης από το Φορέα και όχι από τις τράπεζες. Η πρόσφατη εξαγορά ΜΕΔ με 70% έκπτωση (και ενδεχομένως πολύ μεγαλύτερη σε μελλοντικές εξαγορές) προσφέρει αρκετά περιθώρια να μετακυληθεί το μεγαλύτερο μέρος της έκπτωσης στους δανειολήπτες του Φορέα . Για παράδειγμα, ένα ΜΕΔ των εκατόν χιλιάδων ευρώ θα μπορούσε πολύ εύκολα να μετατραπεί σε εξυπηρετούμενο αν το νέο δάνειο παραχωρείτο με έκπτωση της τάξης του 50%.
Δ. Υποστηρίζουμε ότι ο Φορέας θα πρέπει ανήκει στο δημόσιο ή τουλάχιστον να διασφαλίζεται ο κοινωνικός του χαρακτήρας (σύσταση δημόσιας εταιρείας με πλειοψηφική συμμετοχή του κράτους). Αν αφεθεί ο Φορέας σε ιδιωτικούς οργανισμούς που έχουν σαν στόχο τη μεγιστοποίηση αποδόσεων, το όφελος προς τους δανειολήπτες θα είναι από ελάχιστο μέχρι τίποτα με κίνδυνο να χαθεί η πρώτη κατοικία ή η μικρή επαγγελματική στέγη.
Ε. Κυριότερα Κριτήρια ένταξης στον Φορέα
Οι όροι εφαρμογής του Φορέα να καλύπτουν όλες τις τράπεζες .
Ο Φορέας επιβάλλεται να προσφέρει κάλυψη σε δανειολήπτες που πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια όχι μόνο στο Συνεργατισμό αλλά σε όλες τις εμπορικές τράπεζες. Το κόστος υπολογίζεται να είναι πολύ λιγότερο από τα 2,5 δις. αφού θα υιοθετηθεί μια στοχευμένη πολιτική ανάληψης συγκεκριμένων δανείων και όχι αστόχευτα όπως έγινε με το Συνεργατισμό.
Σεβασμός στο πανανθρώπινο δικαίωμα στη Στέγη .
Είναι σαφές ότι με τον Φορέα το κράτος θα δώσει την ευκαιρία στις ευάλωτες ομάδες να μην χάσουν την οικογενειακή (ή επαγγελματική) τους στέγη τηρώντας με αυτό το τρόπο τις διεθνείς συμβάσεις που η Δημοκρατία έχει κυρώσει και που κατοχυρώνουν πρώτιστα το δικαίωμα στη στέγη και της αξιοπρεπούς ιδιωτικής ζωής. Το κράτος θα επανακτήσει μακροπρόθεσμα το κόστος της δανειοδότησης ενώ παράλληλα θα δοθούν οι αναγκαίες ανάσες χρόνου μέχρι να δοθεί η ευκαιρία στη χώρα να εφαρμοστούν πολιτικές αειφόρου ανάπτυξης τα οφέλη της οποίας να διαχέονται ισότιμα σε ολόκληρο το πληθυσμό και όχι μόνο στις μικρές ομάδες επιχειρηματιών.
Διεκδικούμε την περηφάνια μας , κάνουμε πράξη την αλληλεγγύη.
Το Κίνημα Ενάντια στις Εκποιήσεις απευθύνει δραματική έκκληση στον λαό και σε όλες τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου να στηρίξουν χωρίς άλλη καθυστέρηση ενεργά, μαζικά και συντονισμένα τη σύσταση Φορέα . Αν τα ΜΕΔ των ευάλωτων ομάδων , θύματα της τραπεζικής κρίσης, αφεθούν έρμαια στις ορέξεις ιδιωτικών επενδυτικών οργανισμών θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να βιώσουμε μια βαθιά κοινωνική κρίση όπως την βιώνουν οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου (Ελλάδα, Ισπανία κ.α.) όπου οι τράπεζες με τη βοήθεια του κράτους πετάει στο δρόμο ανάλγητα και χωρίς ίχνος ανθρωπισμού χιλιάδες νοικοκυριά.
Η προσπάθεια μετατροπής του κύπριου εργαζομένου από περήφανο νοικοκύρη σε αδύναμο νοικάρη που θα πέφτει θύμα της κερδοσκοπίας του κάθε μεγάλο- διαχειριστή ακινήτων θα πρέπει να εμποδιστεί τώρα από το ίδιο το λαό και από όλες τις φιλοπρόοδες πολιτικές δυνάμεις του τόπου .
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
Τελευταία έχει παρατηρηθεί από τα περισσότερα ΜΜΕ μια έντονη και συνεχής προβολή πληροφοριών από τραπεζικούς κύκλους σχετικά με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ). Γίνεται μια προσπάθεια να εμπεδωθεί η εντύπωση ότι το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι τα επιχειρηματικά δάνεια που έχουν ήδη αναδιαρθρωθεί με επιτυχία αλλά τα ΜΕΔ των νοικοκυριών τα περισσότερα από τα οποία αφορούν στεγαστικά δάνεια. Υποβάλλουν ότι έχουν δοκιμαστεί χωρίς επιτυχία όλα τα εργαλεία που έχουν στη διάθεση τους οι τράπεζες και το μόνο που απομένει είναι η ενεργοποίηση των εκποιήσεων σε μαζική κλίμακα και η πακετοποιήση – τιτλοποιήση των δανείων. Επιχειρείται (με τον ίδιο τρόπο που επιχειρήθηκε και στην περίοδο του μνημονίου) να χειραγωγηθεί η κοινή γνώμη με τρόπο που να αποδεχτεί σαν αδήριτη ανάγκη τις εκποιήσεις και το ξεπούλημα της πρώτης κατοικίας. Στόχος τους είναι να αρπάξουν από τα λαϊκά στρώματα και το τελευταίο περιουσιακό στοιχείο που τους απέμεινε εξουδετερώνοντας με την μέθοδο της κινδυνολογίας και της χειραγώγησης της κοινωνίας τις όποιες αντιστάσεις . Μέσα σ’ αυτό το κλίμα πραγματοποιείται και η συνάντηση των πολίτικων αρχηγών μετά από πρόσκληση του προέδρου για να συζητηθούν τρόποι αντιμετώπισης των ΜΕΔ.
Στόχος του Κινήματος Ενάντια στις Εκποιήσεις είναι να παλέψει για την ανατροπή των εκποιήσεων της πρώτης κατοικίας και της μικρής επαγγελματικής στέγης. Αγωνίζεται δηλαδή για να κατοχυρώσει το δικαίωμα στη στέγη σαν ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που δε θα μπορεί κανένας νόμος ή θεσμός να ακυρώσει. Το Κίνημα μας ακλουθώντας αυτές τις αρχές πρώτο εισηγήθηκε, από το 2014 , την ίδρυση κρατικού Φορέα Ανάκτησης Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων. Σκοπός του Φορέα είναι να βοηθήσει τα νοικοκυριά που δεν έχουν την δυνατότητα να πληρώνουν τις δόσεις τους να μην χάσουν το σπίτι τους . Ο Φορέας θα μπορεί να αγοράζει από τις τράπεζες δάνεια των ευάλωτων ομάδων με σημαντική έκπτωση έχοντας στη συνέχεια την ευχέρεια να παραχωρεί νέες δανειοδοτήσεις σ’ αυτά τα νοικοκυριά με καλύτερους όρους και με σημαντικό κούρεμα του ύψους του δανείου τους . Χαιρετίζουμε το γεγονός ότι σήμερα όλοι οι πολιτικοί και πολιτειακοί φορείς βλέπουν θετικά αυτή την πρόταση. Περιμένουμε την εξαγγελία του Σχεδίου Εστία για να διαπιστώσουμε κατά πόσο αυτό το σχέδιο θα ανταποκρίνεται στην ανάγκη προστασίας και κατοχύρωσης της στέγης των ευάλωτων ομάδων της χώρας μας . Έφτασε η ώρα να δημιουργηθεί ένας Φορέας με κοινωνικό πρόσωπο που να ασκεί πραγματική κοινωνική πολιτική. Έχουμε μπουχτίσει από μέτρα και ημίμετρα που ουσιαστικά ευνοούν τις τράπεζες αφήνοντας τον λαό έρμαιο στις ορέξεις του τραπεζικού κεφαλαίου.
Το Κίνημα μας τονίζει ότι για να υπάρξει ριζική αντιμετώπιση των ΜΕΔ των νοικοκυριών επιβάλλεται η πολυδιαφημιζόμενη οικονομική ανάπτυξη να έχει στέρεες βάσεις με τα οφέλη να διαχέονται στους πολλούς , τους εργαζόμενους αυτής της χώρας και όχι μόνο στους λίγους προνομιούχους. . Μόνο με την αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων του λαού μας και τη παράλληλη μείωση των ανισοτήτων θα μπορούν τα ΜΕΔ να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Συγκεντρωνόμαστε έξω από το προεδρικό την ερχόμενη Πέμπτη στις 15.3.2018 και ώρα 09.30 σε μια συμβολική παρουσία για να επιδώσουμε υπόμνημα στα πολιτικά κόμματα και να τους τονίσουμε ότι θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας να μην βρεθεί κανένας εργαζόμενος στους δρόμους .
KINHMA ENANTIA ΣΤΙΣ ΕΚΠΟΙΗΣΕΙΣ
|
|||
|
Την Πέμπτη 1.3.2017 το κίνημα οργάνωσε στην Λάρνακα εκδήλωση με θέματα, ΜΕΔ, Εκποιήσεις, νομοθεσία και νέα νομοσχέδια, ο ρόλος της κοινωνίας.
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν και ενημέρωσαν για τα νέα νομοσχέδια, για τις δικαστικές αποφάσεις, για τις διαδικασίες που ακολουθούνται στα δικαστήρια, για τροπολογίες της νομοθεσίας οι :
Άννα Θεολόγου βουλευτής, ενημέρωσε για το νομοσχέδιο περί τιτλοποιήσεων των δανείων.
Νίκος Κέττυρος γενική τοποθέτηση και ενημέρωση για νέες εκποιήσεις.
Αργεντούλλα Ιωάννου τροπολογίες της νομοθεσίας, και τις προτάσεις του κινήματος.
Χρίστος Πουτζιουρής για τις δικαστικές αποφάσεις και διαδικασίες που ακολουθούνται.
Χριστάκης Κωνσταντίνου γενική τοποθέτηση για τις νομοθεσίες. Ακολούθησε συζήτηση. Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα του Δημάρχου Λάρνακας.
Η Συντεχνία Διδακτορικών Επιστημόνων Διδασκαλίας και Έρευνας (ΔΕΔΕ) εξαγγέλλει 48ωρη απεργία στις 22/01/2018 για διεκδίκηση των δικαιωμάτων των μελών της που εργάζονται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Η Συντεχνία Διδακτορικών Επιστημόνων Διδασκαλίας και Έρευνας (ΔΕΔΕ) έχει εξαγγείλει 48ωρη προειδοποιητική απεργία στις 22 και 23 του Γενάρη στο πανεπιστήμιο Κύπρου, λόγω της άρνησης των πρυτανικών αρχών να συζητήσουν μία σειρά από αιτήματα και εισηγήσεις της που αφορούν τη βελτίωση της ποιότητας του ερευνητικού και διδακτικού έργου, καθώς επίσης στοιχειώδη δικαιώματα όπως αξιοπρεπή μισθό, άδεια μητρότητας και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Τα αιτήματα αυτά, που θα λειτουργήσουν προς όφελος τόσο της ακαδημαϊκής κοινότητας όσο και της κοινωνίας σαν σύνολο, είχαν τεθεί από την ΔΕΔΕ επίσημα εδώ και δύο χρόνια, ωστόσο η πρυτανεία επέλεξε να τα αγνοήσει επιδεικτικά.
Ο Πρύτανης Κωνσταντίνος Χριστοφίδης σε πρόσφατη δήλωσή του έφτασε μέχρι το σημείο να ισχυριστεί ότι τα «παιδιά αυτά» [sic] δεν μπορούν να απεργήσουν γιατί δεν είναι εργαζόμενοι, προφανώς επειδή θεωρεί ερευνητές και διδάσκοντες, κατόχους διδακτορικού τίτλου, ως σκλάβους κι όχι ως ισότιμα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο συγκεκριμένος πρύτανης συμπεριφέρεται σαν τσιφλικάς απέναντι σε δουλοπάροικους. Παρόμοια αυταρχικότητα επέδειξε και απέναντι στους φοιτητές τους οποίους εξανάγκασε, με την απειλή της μη εγγραφής στα μαθήματα, να πληρώσουν για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη την οποία ο ίδιος επέλεξε, χωρίς καμία συζήτηση και χωρίς να δώσει εναλλακτική επιλογή. Φυσικά η αλαζονεία του δεν περιορίζεται στα «στενά» όρια του πανεπιστημίου. Πριν από λίγο καιρό είχε απειλήσει τους πολίτες της Λάρνακας με ακύρωση των σχεδίων για δημιουργία πανεπιστημιακής σχολής στη Λάρνακα, εάν οι Λαρνακείς δεν αποδέχονταν την κατασκευή βιομηχανικού λιμανιού στην πόλη τους.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι ερευνητές και διδάσκοντες που εκπροσωπεί η ΔΕΔΕ αποτελούν μία ακόμα κατηγορία επισφαλώς εργαζόμενων και πενιχρά αμειβόμενων ανθρώπων, η οποία εμφανίζεται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο αλλαγής των εργασιακών σχέσεων που ακολουθεί ο νεοφιλελευθερισμός. Η στήριξή μας στις κινητοποιήσεις της ΔΕΔΕ είναι σημαντική και μας αφορά όλους γιατί διεκδικεί αυτονόητα δικαιώματα και αξιοπρέπεια. Ευελπιστούμε ότι ο αγώνας τους θα αποτελέσει την απαρχή διεκδικήσεων και από άλλες κατηγορίες επισφαλώς εργαζομένων όπως συμβασιούχων αορίστου χρόνου, εργαζομένων με παροχή υπηρεσιών ή ημιαπασχολούμενων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι αυτή τη στιγμή είναι έρμαια στις ορέξεις των αφεντικών.
Απέναντι στην ασυδοσία της κυριαρχίας απαντούμε με αλληλεγγύη.
Νίκη στον αγώνα της ΔΕΔΕ.
Συσπείρωση Ατάκτων
16/01/2018
Της Ελένης Νικολαΐδου
Πηγή: www.alfavita.gr
Πολύ φασαρία γίνεται τις τελευταίες ημέρες σχετικά με την “ημέρα μνήμης για τα θύματα του κομμουνισμού και του ναζισμού”. Για το σχετικό συνέδριο που θα γίνει στην Εσθονία και στο οποίο πρέπει να πεισθεί ο κόσμος ότι ο φασισμός είναι ταυτόσημη έννοια με τον κομμουνισμό.
Γραπτά που αναλύουν τη σχετική θεωρία, εξυπνακισμοί σε facebook και twitter από ανιστόρητους πολιτικούς και επικίνδυνους λαϊκιστές, φωτογραφίες που παραπέμπουν και σε οδηγούν στην αυτονόητη ταύτιση μας έχουν κατακλύσει και θέλοντας και μη ασχολούμαστε.
Στις 23 Αυγούστου 1942 η ιστορία κατέγραψε την επίθεση των Γερμανών στο Στάλινγκραντ και στην ουσία την αρχή της ήττας τους. Με μία εμμονή όμως προσπαθούν να μας αφήσουν στη μνήμη ότι στις 23 Αυγούστου γιορτάζουμε την “ημέρα της μαύρης κορδέλας”.
Αυτή η ταύτιση κρατάει την εμφάνισή της μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου.To 1948 το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «Nazi – Soviet relations 1939 – 1941» το οποίο επιμελήθηκαν οι Raymond James και James Stuart Beddie[1]. Από το πλήθος των αρχείων που περιέπεσαν στα χέρια των Αμερικανών, των Άγγλων και των Γάλλων όταν μπήκαν στη Γερμανία αυτοί επέλεξαν, μονομερώς, τη συγκεκριμένη έκδοση, με τα συγκεκριμένα έγγραφα. Σε τι στόχευαν; Μα φυσικά στην εξίσωση κομμουνισμού και φασισμού. Η έκδοση παραθέτει έγγραφα από το Σύμφωνο Μη Επίθεσης[2] μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας το 1939 με στόχο τη συκοφαντία της Σοβιετικής Ένωσης και την υποβάθμισή της ως μίας χώρας αληθινά δημοκρατικής η οποία ήταν ενάντια σε κάθε επιθετική και αντιδημοκρατική δύναμη. Και αυτό επιβεβαιώνεται διότι τα έγγραφα που δημοσίευσαν προέρχονταν από τα γερμανικά αρχεία, από τη χιτλερική διπλωματία. Και δεν ήρθαν σε καμία συνεννόηση με τη Σοβιετική Ένωση (Σ.Ε.) ως όφειλαν.
Ας δούμε όμως ποιοι προετοίμασαν τη χιτλερική Γερμανία, για τι την προετοίμασαν και ποιος ήταν ο στόχος τους.
Σίγουρα η επιθετικότητα της Γερμανίας δεν οφείλεται στο Σύμφωνο Μολότοφ Ρίμπεντροπ του 1939. Ξεκίνησε χρόνια πριν. Να πιάσουμε λοιπόν το νήμα από το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου που βρίσκει τη Γερμανία ερείπια, ηττημένη, ταπεινωμένη και υποταγμένη στη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) η οποία επέβαλλε βαριές κυρώσεις και οδήγησε το γερμανικό λαό στην αγκαλιά του Χίτλερ που υποσχόταν απαλλαγή από τον «δυσχερή συμβιβασμό». Από μόνη της, λοιπόν, η Γερμανία, δηλαδή από το 1919 μέχρι το 1939, σε διάστημα 20 ετών και δεμένη χειροπόδαρα από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών δεν θα μπορούσε να αποκτήσει σε τέτοια έκταση πρώτες ύλες και βιομηχανία ώστε να είναι πανέτοιμη για την έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου.
Δεν είναι κρυφό ότι οι αμερικανικές τράπεζες εισέβαλαν στην ηττημένη Γερμανία σε πλήρη συνεργασία με την κυβέρνησή τους και έκαναν επενδύσεις στη γερμανική οικονομία επενδύοντας χιλιάδες εκατομμύρια δολάρια. Στη Γερμανία από το Σεπτέμβριο του 1924 εφαρμόστηκε το επονομαζόμενο “Dawes Plan” σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ και η Βρετανία σχεδίαζαν η γερμανική βιομηχανία να περάσει στα αμερικανικά και αγγλικά μονοπώλια. To “Dawes plan” φρόντισε την βαριά εισροή και διείσδυση κυρίως των Αμερικάνων στην γερμανική οικονομία. Αποτέλεσμα αυτών των επενδύσεων ήταν η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής από το 1925 ενώ οι εξαγωγές εκτινάχθηκαν στα ύψη και το 1927 έφτασαν τα επίπεδα του 1913. Μέσα σε έξι χρόνια, από το 1924 έως και το 1929 το ξένο κεφάλαιο που διείσδυσε στη Γερμανία κυμαίνονταν από 10.000 έως 15.000 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα για μακροπρόθεσμες επενδύσεις και 6.000 εκατομμύρια γερμανικά μάρκα για βραχυπρόθεσμες[3].
Αμνησία έχει πάθει η Ευρώπη όσον αφορά τα όσα έγιναν πριν την έναρξη και κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Βολική μνήμη η θύμηση μόνο της Συμφωνίας Μολότοφ Ριμπεντροπ.
Ας θυμηθούμε λοιπόν κάποια πράγματα.
Στις 15 Ιουλίου 1933 υπογράφηκε στη Ρώμη η «Συμφωνία των τεσσάρων δυνάμεων» μεταξύ Μ. Βρετανίας, Γερμανίας Γαλλίας και Ιταλίας, μία συμφωνία η οποία αποκήρυττε το δυνάμωμα των ειρηνικών δυνάμεων κατά των επιθετικών κρατών.
Το 1934 ο Χίτλερ συνάπτει σύμφωνο μη επίθεσης με την Πολωνία και με αυτές τις κινήσεις του προωθεί την ιδέα των «κατ΄ ιδίαν» συμφωνιών γιατί θα του ανατρέπονταν τα σχέδια κοινής συμφωνίας με όλα τα κράτη μαζί.
Στην ανεκτικότητα και γιατί όχι στην ενθάρρυνση από Άγγλους και Γάλλους ο Χίτλερ προχωρά σε διαδοχικές κινήσεις κατάργησης των όρων της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Για παράδειγμα το 1935 ο Ρίμπεντροπ φτάνει στο Λονδίνο και υπογράφει ναυτική συμφωνία των δύο κρατών επαναδημιουργίας των ναυτικών γερμανικών δυνάμεων. Επιπλέον ο Χίτλερ κατάφερε να αποσπάσει τη συναίνεση κατασκευής υποβρυχίων.
Και όλα αυτά σε μία Ευρώπη όπου οι Ιταλοί φασίστες εμπλέκονται στον αποικιοκρατικό πόλεμο στην Αιθιοπία (10/1935-5/1936) και ο δικτάτορας Φράνκο επικρατεί στην Ισπανία με την πολύτιμη βοήθεια της ναζιστικής Γερμανίας (18 Ιουλίου 1936 ο Φράνκο κήρυξε την έναρξη της «εξέγερσης»)
Και τι έκαναν οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία μπροστά σε αυτή την επιθετικότητα; Κήρυτταν τον «κατευνασμό»! Δηλαδή τίποτα! Υπερασπίστηκαν μήπως τα δικαιώματα των λαών ή τους άφησαν στο έλεος των φασιστικών καθεστώτων; Και δεν ντράπηκαν για τη στάση τους!
Ήδη από το 1933, στις 6 Φεβρουαρίου ο τότε υπουργός εξωτερικών της ΕΣΣΔ Μ. Λιτβίνοβ (τον Μάιο του 1939 τον διαδέχθηκε ο Β.Μολότοφ) κατέθεσε πρόταση της Σ.Ε. στην Γενική Επιτροπή Αφοπλισμού να οριστεί ο όρος «επιθετικότητα». Η πρόταση φυσικά απορρίφθηκε. Η Αγγλία και η Γαλλία που τότε είχαν τον έλεγχο της Κοινωνίας των Εθνών δεν επιθυμούσαν κοινό μέτωπο κατά της γερμανικής επιθετικότητας. Και δεν το επιθυμούσαν επειδή πίστευαν ότι αν ικανοποιούσαν τις ορέξεις του Χίτλερ θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν προς ανατολάς, ως ένα άλλο όπλο κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
Ξεκινάμε λοιπόν με την οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ που κυριολεκτικά προμήθευσαν και όπλισαν τους Γερμανούς και με την πολιτική βοήθεια των Άγγλων και των Γάλλων που αρνούμενοι ένα κοινό ειρηνευτικό μέτωπο κατά της Γερμανίας βοήθησαν τον Χίτλερ να αμολήσει τα φασιστικά σκυλιά του στις χώρες της Ευρώπης.
Ο στόχος άλλωστε δεν ήταν η κατάλυση του ναζιστικού καθεστώτος στη Γερμανία αλλά το γκρέμισμα του σοσιαλιστικού καθεστώτος της Σ.Ε. Ήταν γνωστές από πριν οι προθέσεις του Χίτλερ.
“Όμως αν σήμερα μιλούμε για νέες εκτάσεις στην Ευρώπη, δεν έχουμε βέβαια κατά νου τίποτ΄ άλλο παρά τη Ρωσία και τα γειτονικά με αυτήν κράτη”
Χίτλερ, Ο αγών μου, τ.Β.
Στις 29/9/1938 Μ.Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία υπέγραψαν τη «Συμφωνία του Μονάχου» με την οποία υποχρέωσαν την Τσεχοσλοβακία να δώσει εδάφη της στη Γερμανία, στα οποία κατοικούσαν Σουδήτες. Αυτή τη συμφωνία την ονόμασαν και συμφωνία ανατροπής πολεμικής σύρραξης μεταξύ Γερμανίας και Τσεχοσλοβακίας. Και δεν ντράπηκαν ούτε και εδώ![4]
Στις 12 Μαρτίου 1938 ο γερμανικός στρατός περνά τα σύνορα της Αυστρίας. Προσάρτηση και πλήρης απροθυμία Μ. Βρετανίας και Γαλλίας να την προστατεύσουν.
Στις 30/9/1938 στο Μόναχο υπογράφεται Αγγλο – Γερμανική Διακήρυξη αμοιβαίας μη επιθετικότητας. Υπογράφουν ο Τσάμπερλεν και ο Χίτλερ. Στην ίδια γραμμή ακολουθεί λίγους μήνες μετά Γαλλο – Γερμανική διακήρυξη η οποία υπογράφεται στις 6/12/1938 και υπογράφουν ο Μπονέ και ο Ρίμπεντροπ.
Στις 14/3/1939 οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Τσεχοσλοβακία. Να σημειώσουμε ότι τις επιθέσεις των Γερμανών κατά των άλλων κρατών καταδίκασε μόνο η Σοβιετική Ένωση.
Η Σ.Ε. επεδίωξε συμφωνία με Άγγλους και Γάλλους οι οποίοι όμως έθεταν τέτοιους όρους για την υπογραφή μίας συμφωνίας που σήμαινε την εξόντωση της Σοβιετικής Ένωσης. Η αποτυχία των συνομιλιών ήταν ολοφάνερο ότι οφειλόταν στη Μ.Βρετανία η οποία ταυτόχρονα είχε κρυφές συνομιλίες, κάτω από το τραπέζι, με τη Γερμανία[5].
Τον Ιούνιο του 1939 οι Άγγλοι ξεκίνησαν αυστηρά εμπιστευτικές και απόρρητες διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία, με τον εκπρόσωπό της τον Wohtato ο οποίος επισκέφτηκε το Λονδίνο γι αυτό το σκοπό.
Στις 1/9/1939 η Γερμανία εισβάλει στην Πολωνία.
Η Σοβιετική Ένωση σε αυτό το κλίμα της συντονισμένης και κατευθυνόμενης επίθεσης εναντίον της είχε να επιλέξει:
-ή να αποδεχτεί την πρόταση των Γερμανών για συμφωνία μη επίθεσης
-ή να μην την αποδεχτεί και να επιτρέψει σε όλους τους προβοκάτορες να την εμπλέξουν σε μία άμεση σύγκρουση με τη Γερμανία
Η Σ.Ε. χρειαζόταν χρόνο για να προετοιμάσει την άμυνά της, μην ξεχνάμε ότι ήταν ένα κράτος που είχε ζωή μόλις 22 χρόνια.
Το σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ (23 Αυγούστου 1939) δεν αποδίδει την εξωτερική πολιτική της Σ.Ε. η οποία είχε ως στόχο τη συλλογική συμφωνία ειρήνης κατά της Γερμανίας και της Ιταλίας.
Επίσης ελάχιστοι θα γνωρίζουν ότι το νεαρό κράτος των μπολσεβίκων το 1918 αναγκάστηκε να υπογράψει ειρήνη με τους Γερμανούς στην πόλη Μπρεστ – Λιτόφσκ (Συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκ). Και στις δύο συνθήκες με τους Γερμανούς η Σ.Ε. έπρεπε να αντιμετωπίσει το δυτικό εχθρικό περιβάλλον.
Με ποια λογική η Πολωνία υπέγραψε σύμφωνο μη επίθεσης με τους Γερμανούς το 1934, όταν η Πολωνία υποτίθεται, είχε ως συμμάχους τη Μ.Βρετανία και τη Γαλλία;
Με ποια λογική η Μ.Βρετανία και η Γαλλία υπέγραψαν με τους Γερμανούς σύμφωνο μη επίθεσης το 1938 και η απομονωμένη Σ.Ε. δεν είχε; Να τονίσουμε φυσικά ότι η Σ.Ε. ήταν η τελευταία που υπέγραψε σύμφωνο μη επίθεσης με τη Γερμανία.
Με αυτό το σύμφωνο η Σ.Ε. βρήκε την ευκαιρία να χτίσει ένα μεγάλο μέτωπο. Από τη Λευκορωσία έως την Ουκρανία. Τι θα γινόταν αλήθεια αν δεν είχε προετοιμαστεί το μέτωπο; Ο Χίτλερ θα κέρδιζε εκατοντάδες χιλιόμετρα, θα καταλάμβανε το Λένινγκραντ και τη Μόσχα. Και να μην περνά απαρατήρητο ότι η Σ.Ε. είχε να φροντίσει τα ανατολικά της σύνορα όπου εκεί υπήρχαν οι Ιάπωνες, οι σύμμαχοι των Γερμανών και των Ιταλών.
1940. Τον Απρίλιο οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τη Δανία και τη Νορβηγία. Το Μάιο εισβάλουν σε Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο. Καταλαμβάνουν τη Γαλλία.
1941. Οι Γερμανοί μπαίνουν στη Βουλγαρία και στην Ελλάδα. Η ΕΣΣΔ υπογράφει συμφωνία μη επίθεσης με τη Γιουγκοσλαβία και στις 22 Ιουνίου η Γερμανία επιτίθεται στην ΕΣΣΔ.
Με την τακτική της Σ.Ε. ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε πιο γρήγορα, ηττήθηκαν οι φασιστικές και ναζιστικές δυνάμεις και αποδείχτηκε ένα φιάσκο η πολιτική του «κατευνασμού» της Μ. Βρετανίας και της Γαλλίας.
Αυτά για την αναμόχλευση της ιστορικής μας μνήμης και την αποφυγή αφελών αλλά και επικίνδυνων ταυτίσεων.
[1] Nazi – Soviet relations, 1939-1941, Documents from the Archives of the German Foreign Office. Edited by Raymond James Sontag and James Stuart Beddie, Department of State 1948. Επίσης το 1948 κυκλοφόρησε και η μπροσούρα του Μολότοφ σχετικά με τις σχέσεις ΕΣΣΔ και Γερμανίας, V.M. Molotov, For a democratic peace with Germany, Soviet News, London, 1948
[2] Το Σύμφωνο μη Επίθεσης που υπογράφηκε μεταξύ Σοβιετικών και Γερμανών στις 23 Αυγούστου του 1939 είναι γνωστό και ως “Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ”
[3] Stephen A. Schuker, American “Reparations” to Germany 1919-1933: Implications for the Third World Debt Crisis, Princeton, 1988
[4] Στη «Συμφωνία του Μονάχου» δεν είχε κληθεί η Τσεχοσλοβακία από την οποία απαίτησαν και πήραν εδάφη της.
[5] Πίσω από την πλάτη της Σοβιετικής Ένωσης καθ΄ όλη τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου ΗΠΑ και Μ. Βρετανία έκαναν διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς
Κατά την επέτειο του ελλαδικού πραξικοπήματος της Απριλιανής χούντας στις 15 Ιούλη, ο Ιωάννης Αυλωνίτης, Υποδιοικητής της Πολιτικής Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανέβασε στον επώνυμο προσωπικό του λογαριασμό στο facebook την παρακάτω ανάρτηση, όπου περιγράφει το πραξικόπημα κατά της νόμιμης κυβέρνησης της Κύπρου ως “ένοπλη ενέργεια για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας από το σάπιο τυρρανικό καθεστώς του Μούσκου” (όπως τον αποκαλούσε ο δικτάτορας Δημήτριος Ιωαννίδης):
Ο Αυλωνίτης καταλήγει με τα συνθήματα ΖΗΤΩ Η ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ και ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΙΣ.
Το 2013, ο Αυλωνίτης είχε παραπεμφθεί σε δίκη με την κατηγορία της υποκίνησης σε βία σε βάρος των τουρκικής καταγωγής Κυπρίων και των κομμουνιστών. Η δίκη αφορούσε και πάλι ανάρτηση στον προσωπικό λογαριασμό του στο facebook, η οποία έγινε το 2010, και στην οποία ανήλικο αγοράκι εμφανιζόταν να λέει: “είμαστε φασίστες, θέλουμε να σκοτώσουμε τους Τούρκους και τους κομμουνιστές.”
Τότε, το περιστατικό είχε τεθεί υπόψη του Προέδρου της Κ.Δ Δημήτρη Χριστόφια, “ο οποίος κατάγγειλε και καταδίκασε το περιστατικό, μέχρι και στη Βουλή των Ελλήνων, ενώ ζήτησε να διεξαχθεί έρευνα, που είχε ως αποτέλεσμα ο φασίστας παππούς να οδηγηθεί στο δικαστήριο” (https://theespsnicosiablogspot.wordpress.com/2014/03/14/γνωστός-χουντικός-φασίστας-ο-υποδιοι/)
Όμως, το δικαστήριο της Κ.Δ τον απάλλαξε με το κάτωθι σκεπτικό:
«δείχνει ένα πολύ μικρό παιδάκι που παίζει μόνο και ως μέρος του παιχνιδιού αναφέρει ότι είναι φασίστας και θέλει να πεθάνουν οι Τούρκοι και οι κομμουνιστές… κανένας λογικός άνθρωπος θα μπορούσε να υποκινηθεί σε μίσος ή σε βία εναντίον συγκεκριμένης φυλής ή πολιτικής ιδεολογίας βλέποντας ένα αθώο παιδάκι που δύσκολα είχε ξεστομίσει τις συγκεκριμένες λέξεις και που δεν ξέρει τι σημαίνουν. Ούτε θα μπορούσε να πιστέψει κανείς ότι το παιδάκι είναι ‘φασίστας’».
(http://www.sigmalive.com/news/local/33978/athoothike–o–pappous–fasistas)
Η “αμεροληψία” του σκεπτικού της απαλλαγής κρίνεται στην πράξη από την νέα ανάρτηση, όπου δεν εμπλέκεται βέβαια κανένα “παιδάκι” και όπου διατρανώνεται η άτεγκτη πίστη στο φασιστικό πραξικόπημα από αξιωματούχο επιφορτισμένο με την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας και των πολιτών της. Ο οποίος παραμένει στη θέση του 7 χρόνια μετά το πρώτο περιστατικό.
Η ομάδα Στάσις θεωρεί το νέο περιστατικό δηλωτικό υψηλότατου κινδύνου για την Κυπριακή Δημοκρατία και απαιτεί από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τις Eισαγγελικές Aρχές να πράξουν το αυτονόητο, δηλαδή την άμεση απομάκρυνση του Ιωάννη Αυλωνίτη από τα καθήκοντά του και την άμεση κίνηση των σχετικών ποινικών διαδικασιών από την Κυπριακή Δημοκρατία.
ΤΟ ΣΥΝΑΠΑΝΤΗΜΑ ΤΗΣ ΛΕΦΤΕΡΙΑΣ – Γιώργος Φράγκος
“Ανταμώσανε, κατ’ απ’ τον ίσκιο μιας προδομένης ιστορίας
κατ΄ απ΄ το πέπλο του ακρωτηριασμένου παρελθόντος
δώσαν τα χέρια και ενώσαν τις καρδιές
τις αγκάλες άνοιξαν και λουλούδια φύτρωσαν
κόκκινο τριαντάφυλλο ξεφύτρωσε απ΄ του κανονιού τη μπούκα
η ξιφολόγχη βλάστησε και γίνηκε γαρουφαλιά.
Σ΄ ένα νησί, σε μια πατρίδα μοιρασμένη
απλώνει ο Τουρκοκύπριος τ΄ αδικημένο χέρι
σφίγγει μ΄ αγάπη χέρι Ελληνοκυπριακό
άνθρωπε του νότου αδέρφι μου!
Του βορρά άνθρωπε αδελφέ μου!
Σφίγγουν τα χέρια μ΄ αγάπη
στο συναπάντημα της Λευτεριάς.”
Γιώργος Φράγκος
ÖZGÜRLÜK BULUŞMASI
Buluştular,
ihanete uğramış bir tarihin gölgesi
ve sakat kalmış bir geçmişin örtüsü altında
birleşti elleri, birleşti yürekleri
açtılar kucaklarını ve filizlendi çiçekler
Kırmızı bir gül bitiverdi topun ağzında
Süngü filizlendi ve karanfil oluverdi
Bir adada,
bölünmüş bu vatanda,
uzatarak Kıbrıslıtürk haksızlığa uğramış elini
sevgiyle sıkıverdi Kıbrıslırumun elini
güneyin insanı kardeşim!
kuzeyin insanı kardeşim!
sıkılıyor eller sevgiyle
özgürlük buluşmasında
Yorgos Frangos
Οι οικονομικοί λόγοι έπαιξαν σημαντικό, αν όχι κρίσιμο, ρόλο στη διαμόρφωση της πορείας της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Το τουρκικό οικονομικό σύστημα βασιζόταν σε δυτικά μοντέλα και εξαρτώταν έντονα από την αμερικανική οικονομική βοήθεια. Κατά την περίοδο 1947-1961, η Τουρκία έλαβε 1.862 εκατομμύρια δολάρια στρατιωτικής ενίσχυσης και 1.394 εκατομμύρια δολάρια οικονομικής ενίσχυσης από τις ΗΠΑ. Κι όταν ο [Αντνάν] Μεντερές βρέθηκε αντιμέτωπος με τη χρεοκοπία το 1958, αποδέχτηκε το πρόγραμμα σταθεροποίησης που επέβαλλε διεθνές κονσόρτιουμ το οποίο αποτελούσαν οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση Πληρωμών και το ΔΝΤ. Σε αντάλλαγμα, το κονσόρτιουμ έθεσε νέα χρονοδιαγράμματα για την αποπληρωμή των δανείων της Τουρκίας και της παρείχε οικονομικό πακέτο βοήθειας ύψους 359 εκατομμυρίων δολαρίων. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση Μεντερές προσπάθησε να συνδέσει την οικονομική της πολιτική με τη Δύση μέσω της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας [ΕΟΚ]. Το 1959, η Τουρκία κατέθεσε αίτηση για την απόκτηση του στάτους χώρας συμβαλλόμενης με την ΕΟΚ. Στις αρχές όμως του 1960, η οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση των ΗΠΑ στην Τουρκία πέρασε σε ύφεση και οι ηγέτες της Άγκυρας άρχισαν να σκέφτονται την επαναπροσέγγιση με τους Σοβιετικούς, ώστε να βρουν οικονομική βοήθεια. [9]
Η μετατόπιση της Τουρκίας στην εξωτερική της πολιτική δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς αν δε λάβουμε υπόψη συστημικούς παράγοντες. Καθώς έγινε σαφής η σοβιετική ισοδυναμία σε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, η νατοϊκή πολιτική της “μαζικής κλίμακας αντεκδίκησης” αντικαταστάθηκε από την αρχή της “ευέλικτης ανταπόκρισης.” Αυτό το γεγονός, και το ζήτημα που έθεσε αυτό για το ρόλο χωρών στις πτέρυγες του ΝΑΤΟ σε περίπτωση πολέμου, οδήγησε την Τουρκία να αναλάβει πρωτοβουλίες ώστε να βελτιώσει και να αυξήσει τις σχέσεις της με χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και του Τρίτου Κόσμου, ώστε να εκμεταλλευτεί πλήρως τις οικονομικές και πολιτικές της δυνατότητες. Ο Μπουλέντ Ετσεβίτ, ο οποίος αντικατέστησε τον Ινονού ως ηγέτης του κόμματός του τον Μάη του 1972, θεωρούσε ότι η Τουρκία μπορούσε να υιοθετήσει μια εξωτερική πολιτική απέναντι στις υπερδυνάμεις που να είναι προδραστική, σε αντίθεση με την επιφυλακτική πολιτική του Ινονού. Δεν ετίθετο ζήτημα εγκατάλειψης των συμμαχιών της Τουρκίας όπως ήταν το ΝΑΤΟ και η CENTO, εντός όμως των συμμαχιών αυτών, η Τουρκία θα ακολουθούσε πολιτική σχεδιασμένη να εξυπηρετεί τα δικά της εθνικά συμφέροντα. [10]
Επιπρόσθετος παράγοντας υπήρξε η πιο ευέλικτη και λιγότερο αυστηρή σοβιετική εξωτερική πολιτική που αναδύθηκε μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953. Η πολιτική αυτή βασιζόταν στην αρχή της ειρηνικής συνύπαρξης με τους γειτονικούς λαούς (Άραβες, Τούρκους, Ιρανούς) και με χώρες που είχαν διαφορετικά πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά συστήματα. Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, η νέα σοβιετική ηγεσία παραιτήθηκε των εδαφικών της απαιτήσεων στις ανατολικές επαρχίες της Τουρκίας, καθώς και της επιθυμίας της να ελέγξει τα στενά του Βοσπόρου. Τον Απρίλη του 1960, ο Τούρκος πρωθυπουργός Μεντερές συμφώνησε στην ανταλλαγή επισκέψεων με τον Χρουστσόφ, ως αποτέλεσμα της τουρκικής κυρίως ανάγκης για οικονομική βοήθεια. Ωστόσο, ο Μεντερές ανατράπηκε από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 27ης Μάη του 1960, το οποίο έφερε τέλμα στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΣΣΔ για άλλα τέσσερα χρόνια.
Το πραγματικό ξεπάγωμα των σχέσεων Τουρκίας-ΕΣΣΔ ξεκίνησε μετά την κυπριακή κρίση του 1964 και την πτώση του Χρουστσόφ από την εξουσία τον Οκτώβρη του ίδιου έτους. Ο Χρουστσόφ είχε φιλικές σχέσεις με τον Μακάριο, καθώς τον έβλεπε ως τον μόνο που μπορούσε να εξασφαλίσει αδέσμευτο και ανεξάρτητο στάτους για την Κύπρο. Η νέα όμως σοβιετική ηγεσία έδινε προτεραιότητα στις σχέσεις της με την Τουρκία. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Φεριντούν Ερκίν επισκέφθηκε τη Μόσχα στα τέλη του Οκτώβρη του 1964· το κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε στο τέλος της επίσκεψής του δήλωνε ότι και οι δύο χώρες σέβονταν την ανεξαρτησία της Κύπρου και αποδεχόντουσαν “τα έννομα δικαιώματα των δύο εθνικών κοινοτήτων.”[11] Η μετατόπιση της Σοβιετικής Ένωσης προς την Τουρκία επιβεβαιώθηκε στις 21 Γενάρη του 1965, όταν ο σοβιετικός Υπουργός Εξωτερικών Γκρομίκο δήλωσε πως οι δύο κυπριακές “εθνικές κοινότητες … μπορούν να επιλέξουν ομοσπονδιακή μορφή διακυβέρνησης” [12]. Σαφώς, οι Τούρκοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ευχαριστήθηκαν με αυτή την εξισορροπιστική προσέγγιση, την οποία δικαίως θεώρησαν ως εξέλιξη υπέρ τους. Ανταποκρίθηκαν σε αυτή αρνούμενοι να συμμετάσχουν στην νατοϊκή πολυεθνική δύναμη. Η δημιουργία της ήταν κάτι στο οποίο αντιτίθετο σφοδρά η Σοβιετική Ένωση, καθώς θα συνέδεε τη Δυτική Γερμανία με τη χρήση πυρηνικών όπλων. Το Δεκέμβρη του 1965, όταν το κυπριακό ζήτημα συζητήθηκε στη Γενική Συνέλευση [των Ηνωμένων Εθνών], το παγκόσμιο σώμα έφτασε στην ως τότε πιο κατηγορηματική δήλωση υπέρ της ανεξαρτησίας και εθνικής κυριαρχίας της Κύπρου, καθώς και της αντίθεσης σε οποιαδήποτε εξωτερική παρέμβαση στα εσωτερικά του νησιού. Όμως η απόφαση είχε και 54 αποχές. Ανάμεσά τους ήταν η Σοβιετική Ένωση και τα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη. [13]
Μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Αλεξέι Κοσίγκιν στην Άγκυρα το Δεκέμβρη του 1966, οι σχέσεις Σοβιετικής Ένωσης-Τουρκίας πήραν τη μορφή στενότερων οικονομικών δεσμών. Οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ότι η οικονομική βοήθεια προς, καθώς και οι ομαλές οικονομικές σχέσεις με λιγότερο αναπτυγμένες χώρες θα μπορούσαν να εξαλείψουν σταδιακά τη δυτική πρωτοκαθεδρία, ενώ θα άνοιγαν και τις προοπτικές αύξησης της σοβιετικής επιρροής. Οι τουρκικές εξαγωγές προς και εισαγωγές από το Ανατολικό μπλοκ αυξήθηκαν ραγδαία, και το μερίδιό τους στο συνολικό εμπόριο της Τουρκίας αυξήθηκε από 7% το 1964 σε 13% το 1967. Το 1967, ο Ντεμιρέλ επισκέφθηκε τη Μόσχα και οι Σοβιετικοί συμφώνησαν στην οικοδόμηση αρκετών βιομηχανικών μονάδων στην Τουρκία, περιλαμβανομένου χαλυβουργείου, μονάδας επεξεργασίας αλουμινίου, και διυλιστηρίου. Ως τα τέλη της δεκαετίας του 1960, η Τουρκία είχε γίνει αποδέκτης περισσότερης Σοβιετικής οικονομικής βοήθειας από κάθε άλλη χώρα του Τρίτου Κόσμου. [14] Το 1972 και το 1978, τα δύο κράτη υπέγραψαν δήλωση “αρχών καλής γειτονίας” και “πολιτικό έγγραφο” φιλικών σχέσεων.
Η κυπριακή κρίση το καλοκαίρι του 1974
Οι περιστάσεις γύρω από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου με στήριξη της ελληνικής χούντας και των τουρκικών εισβολών του Ιούλη και του Αύγουστου του 1974 έχουν εξεταστεί αναλυτικά αλλού. [15] Εδώ θα εστιάσουμε στην τουρκική στρατηγική και τα τουρκικά κίνητρα, καθώς και στη σοβιετική στάση απέναντι στις εισβολές. Στη συνάντηση του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας της 15ης Ιούλη, ο Υπουργός Οικονομικών Ντενίζ Μπαϊκάλ δήλωσε ότι η στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο είχε καταστεί αναπόφευκτη. Ως αποτέλεσμα της ύφεσης του Ψυχρού Πολέμου, οι αντιδράσεις των υπερδυνάμεων στις περιφερειακές κρίσεις είχαν αλλάξει. Αντί να παρεμβαίνουν, οι υπερδυνάμεις είχαν αρχίσει να καθησυχάζουν τους συμμετέχοντες σε περιφερειακές συγκρούσεις, και τα κράτη τα οποία έπαιρναν την πρωτοβουλία και δημιουργούσαν τετελεσμένα είχαν πλέον πλεονεκτική θέση. Κατόπιν, ο Μπαϊκάλ παρατήρησε:
Η σημαντικότερη διάσταση του σημερινού πραξικοπήματος δεν είναι η εγκαθίδρυση του Σαμψών, δολοφόνου των Τούρκων και των Βρετανών, αλλά το ότι καθιστά αναπόφευκτο η Ελλάδα να γίνει γείτονάς μας προς νότον. Η Ελλάδα είναι έτοιμη να κάνει αυτό το τελευταίο βήμα. Αυτό πρέπει να αποφευχθεί.
Ο Ετσεβίτ συμφώνησε με τις παρατηρήσεις του Μπαϊκάλ και ισχυρίστηκε πως, ως αποτέλεσμα του πραξικοπήματος, η κεντρική και νότια Ανατολία βρισκόντουσαν πλέον εντός του βεληνεκούς της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας. Τα λόγια αυτά αποδεικνύουν ότι το βασικό κίνητρο της Τουρκίας ήταν στρατηγικό. Η πρώτη εισβολή της Τουρκίας στις 20 Ιούλη αποτελούσε εφαρμογή μιας εκδοχής των σχεδίων Άτσεσον, με τον τουρκικό στρατό να καταλαμβάνει τους τουρκοκυπριακούς θύλακες στον άξονα Κερύνειας-Λευκωσίας. Φαίνεται πως ο τουρκικός στρατός αυτό το είδε ως μεγάλη ευκαιρία να διχοτομήσει την Κύπρο, με τον μακροπρόθεσμο στόχο να θέσει υπό τον στρατηγικό του έλεγχο ολόκληρο το νησί. Η Κύπρος ήταν η πύλη εισόδου στη νότια πτέρυγα της Τουρκίας και ο έλεγχός της σήμαινε έλεγχο ολόκληρης της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου. Αντίστροφα, η Κύπρος, είτε ως ανεξάρτητη, είτε σε ένωση με την Ελλάδα, θα έβαζε την Ελλάδα σε πλεονεκτική γεωστρατηγική σχέση σε ό,τι αφορά τον έλεγχο των αέριων και θαλάσσιων επικοινωνιών. Με τα λόγια του Υπουργού Εξωτερικών Γκιουνές στο Κοινοβούλιο, στις 22 Μάη 1974, η Τουρκία επιζητούσε να ζήσει ειρηνικά με την Ελλάδα, αλλά “ακριβώς για αυτό το λόγο, δε θα επιτραπεί στην Ελλάδα να σιγοτρώει τα τουρκικά συμφέροντα με κανένα τρόπο, ούτε να ανατρέψει την ισορροπία ανάμεσα στις δύο χώρες.” [16]
Μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στη Γενεύη, η Τουρκία εξαπέλυσε δεύτερη, μεγάλης κλίμακας εισβολή στις 14 Αυγούστου 1974, καταλαμβάνοντας περίπου το ένα τρίτο του κυπριακού εδάφους και δημιουργώντας τεράστιο προσφυγικό ζήτημα, καθώς περίπου 250.000 κύπριοι εκτοπίστηκαν δια της βίας. Η δεύτερη τουρκική εισβολή αναμφίβολα υπονόμευσε το τουρκικό επιχείρημα ότι η δράση της Τουρκίας αποσκοπούσε στην προστασία της τουρκοκυπριακής μειονότητας του νησιού από τους έλληνες εθνικιστές. Μάλλον, η τουρκική δράση έκανε τη διεθνή κοινότητα να πειστεί να ακολουθήσει την ισορροπημένη ελληνική πρόταση ότι οι επεμβάσεις ήταν ανήθικες και επίσης εντελώς παράνομες από τη σκοπιά του διεθνούς Δικαίου και της Ιδρυτικής Συμφωνίας του 1960. [17]
Εκτός των κριτηρίων σχετικών με την ασφάλεια και τη γεωπολιτική, η απόφαση Ετσεβίτ να εισβάλλει στην Κύπρο επηρεάστηκε ακόμα από την πεποίθησή του ότι η Τουρκία είχε μοναδική ευκαιρία τη φορά αυτή να δράσει προδραστικά και να δημιουργήσει τετελεσμένα, με εύλογες προοπτικές για θετική έκβαση. Ο αμερικανός Υπουργός Εσωτερικών Χένρι Κίσινγκερ δεν είχε διάθεση να φανεί ανταγωνιστικός προς την Τουρκία, συμμάχου μεγάλης στρατηγικής συμμαχίας για τις ΗΠΑ. Όπως είπε με κυνισμό στον πρόεδρο Φορντ, δεν υπήρχε “λόγος για τις ΗΠΑ η Τουρκία να μην καταλάβει το ένα τρίτο της Κύπρου.”[18] Για να βοηθήσει μάλιστα την Τουρκία να πετύχει τους εδαφικούς της στόχους υιοθέτησε την προσέγγιση “βλέποντας και κάνοντας” και παρέμεινε, σε όλη τη διάρκεια της κρίσης, ισχυρά αντίθετος με κάθε στρατιωτική επιλογή παρεμπόδισης των εισβολών. Δίνοντας πράσινο φως στην Τουρκία να χειριστεί την Κύπρο με το δικό της τρόπο, ο Κίσινγκερ ήλπιζε να αποκαταστήσει την ισορροπία ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο και να καθησυχάσει τους Τούρκους. Μετά την εισβολή, το αμερικανικό Κογκρέσο, εν μέρει υπό την πίεση του ελληνοαμερικανικού λόμπι και εν μέρει λόγω εγχώριων πολιτικών ζητημάτων, επέβαλλε εμπάργκο στην πώληση όπλων στην Τουρκία. Όμως το εμπάργκο βρήκε αντίθετο τον πρόεδρο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον αμερικανικό στρατό. Άρθηκε εν μέρει στα τέλη του 1975 και ολοκληρωτικά το καλοκαίρι του 1978.
Το πραξικόπημα ενάντια στο Μακάριο τον Ιούλη του 1974 έπεισε τους σοβιετικούς ηγέτες ότι το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών είχε ως στόχο την Ένωση, η οποία θα έφερνε την Κύπρο υπό τον στενό έλεγχο της Ελλάδας, και συνεπώς, του ΝΑΤΟ. Στην πρώτη της επίσημη δήλωση στις 16 Ιούλη 1974, η σοβιετική κυβέρνηση εξέφρασε τη στήριξή της στο λαό και στη νόμιμη κυβέρνηση της Κύπρου, και απέδωσε την ευθύνη αποκλειστικά στους “έλληνες μιλιταριστές” και στο ΝΑΤΟ, που “ενέπνευσε τη δράση της ελληνικής χούντας.” [19] Παρόμοια, η δεύτερη δήλωση της σοβιετικής κυβέρνησης, η οποία εκδόθηκε δύο μέρες αργότερα, αναφερόταν σε “ορισμένους κύκλους του ΝΑΤΟ”, που δεν μπορούσαν να αποδεχτούν “μια ανεξάρτητη Κύπρο με μια αδέσμευτη εξωτερική πολιτική.” [20]
Όταν οι Τούρκοι εισέβαλλαν στην Κύπρο, η Μόσχα τήρησε στάση μάλλον αμφίθυμη. Δεν στήριξε ούτε την τουρκική επέμβαση, ούτε το καθεστώς της Λευκωσίας. Αρχικά, έδειξε ικανοποίηση για τις δηλώσεις της τουρκικής κυβέρνησης πως η εισβολή γινόταν για να “αποκατασταθούν οι συνταγματικές διαδικασίες” και να επιστρέψει στην εξουσία ο Μακάριος.[21] Παρόμοια, ο σοβιετικός Τύπος δικαιολόγησε την τουρκική εισβολή ως λογική αντίδραση στις ελληνικές προθέσεις να προσαρτήσουν οι Έλληνες την Κύπρο και να την μεταβάλλουν σε βάση του ΝΑΤΟ. Στις 21 Ιούλη του 1974, η Πράβδα σχολίασε πως το κίνητρο της τουρκικής κυβέρνησης ήταν η ανάγκη προστασίας των τουρκοκυπρίων, και ότι η Τουρκία αποφάσισε την εισβολή μόνο αφού βεβαιώθηκε ότι κάθε ειρηνική δίοδος επίλυσης της σύγκρουσης είχε εξαντληθεί. Επιπλέον, η Πράβδα αναπαρήγαγε την άποψη της σοβιετικής κυβέρνησης ότι το ΝΑΤΟ χρησιμοποιούσε την Κύπρο για να εδραιώσει την στρατιωτικο-στρατηγική του θέση στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, και συνέδεσε τις μηχανουργίες του ΝΑΤΟ με την ισραηλινή “επιθετικότητα” απέναντι στις αραβικές χώρες. [22] Ήταν σαφές ότι τους σοβιετικούς τους απασχολούσε πολύ περισσότερο η ισορροπία δυνάμεων και η σταθερότητα στην περιοχή από ό,τι η μοίρα της Κύπρου.[23]
Γρήγορα, οι Σοβιετικοί συνειδητοποίησαν ότι τα τουρκικά στρατεύματα δεν θα έφευγαν ποτέ από την Κύπρο και ότι ήταν ανεπιθύμητη [για την Τουρκία και τις ΗΠΑ] η επιστροφή του Μακάριου. Ωστόσο, συγκρατήθηκαν απ’ το να ασκήσουν κριτική, έστω και έμμεση, κατά της Τουρκίας ή των ΗΠΑ. Η ανακοίνωση της κυβέρνησης στις 28 Ιούλη παρατηρούσε ότι:
Ορισμένοι κύκλοι του ΝΑΤΟ εργάζονται προς την παρουσίαση τετελεσμένων διχοτόμησης της χώρας, ή τουλάχιστον δημιουργίας συνθηκών για μια τέτοια διχοτόμηση…Στην πραγματικότητα, υπάρχει προσπάθεια να παγιωθεί η κατοχή του νησιού, να κοπεί στα δύο, και αυτό μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου. [24]
Στην ανακοίνωση 1.000 λέξεων της 22ης Αυγούστου δεν υπήρχε ούτε έμμεση αναφορά στον τουρκικό παράγοντα. Η κριτική ασκούνταν αφηρημένα ενάντια στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ή τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ:
H κατάσταση στην Κύπρο και γύρω απ’ την Κύπρο παραμένει τεταμένη. Οι μιλιταριστικοί κύκλοι του ΝΑΤΟ δεν έχουν σταματήσει τις προσπάθειές τους να εξαλείψουν την Κυπριακή Δημοκρατία ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος με αδέσμευτη πολιτική και να την διαμελίσουν, μετατρέποντας το κυπριακό έδαφος σε νατοϊκό φρούριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις παίζουν ένα εγκληματικό παιχνίδι σε βάρος των συμφερόντων του κυπριακού λαού, χρησιμοποιώντας τα πιο αισχρά μέσα και παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο και τη συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών. Το πραξικόπημα και τον χονδροειδή στρατιωτικό ελιγμό τους διαδέχονται παρασκηνιακοί διπλωματικοί ελιγμοί πίσω από τις πλάτες του κυπριακού λαού, σε βάρος των συμφερόντων του. [25]
Ο βασικός γενικός σοβιετικός στόχος κατά τη διάρκεια της κυπριακής κρίσης ήταν να διατηρηθούν οι καλές σχέσεις με την Τουρκία και να γίνει εκμετάλλευση των διαφορών Τουρκίας-ΗΠΑ. Άλλος σημαντικός στόχος ήταν η ΕΣΣΔ να έχει ρόλο σε κάθε διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος. Όμως η απόπειρα των Σοβιετικών να φέρουν άμεσα την κυπριακή κρίση στα Ηνωμένα Έθνη παρεμποδίστηκε αποφασιστικά από τη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη αποκλειστικά ανάμεσα σε μέλη του ΝΑΤΟ, η Σοβιετική Ένωση πρότεινε το Συμβούλιο Ασφαλείας να στείλει αποστολή στην Κύπρο, η οποία να διαβεβαιώσει ότι τηρείται η κατάπαυση πυρός που συμφωνήθηκε στη Γενεύη. Η πρόταση δεν πήρε υποστήριξη από τα άλλα μέλη του Συμβουλίου και δεν τέθηκε καν σε ψηφοφορία. [26] Όταν έγινε η δεύτερη απόβαση, η Σοβιετική Ένωση καταδίκασε και πάλι την παρέμβαση του ΝΑΤΟ στα εσωτερικά της Κύπρου και υπογράμμισε την ανάγκη να τηρηθεί ο κανονισμός αρ. 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καλώντας σε κατάπαση πυρός και άμεσο τέλος στην ξένη στρατιωτική επέμβαση. [27] Μια εβδομάδα αργότερα, η Σοβιετική Ένωση πρότεινε τη σύσταση, κάτω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, διευρυμένης συνέλευσης με θέμα την Κύπρο. Στη συνέλευση θα παρακάθονταν εκπρόσωποι όλων των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, συν αυτούς της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου. Όμως αργά το απόγευμα της 27ης Αυγούστου, η Τουρκία απέρριψε την πρόταση κάθετα. Τέλος, στις 30 Αυγούστου, η Σοβιετική Ένωση πρότεινε απόφαση με την κοινή στήριξη Αυστρίας, Γαλλίας και Βρετανίας, η οποία καλούσε ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους να ξεκινήσουν άμεσες διαπραγματεύσεις και να εργαστούν στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών ώστε να λυθεί το προσφυγικό πρόβλημα.[28] Αυτή η απόφαση σηματοδότησε το οριστικό τέλος της κυπριακής σύγκρουσης του καλοκαιριού του 1974.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, η Άγκυρα θεωρούσε ότι η υποστήριξη των δυτικών της συμμάχων για την Κύπρο θα έκανε εφικτή μια διευθέτηση υπέρ των τουρκικών συμφερόντων. Στο δεύτερο μισό όμως της δεκαετίας του 1960, η Άγκυρα άρχισε να συνειδητοποιεί ότι η πλήρης ταύτισή της με τη Δύση ήταν σε βάρος των συμφερόντων της στην Κύπρο, και ότι έπρεπε να σπάσει τη διεθνή απομόνωση που αποτυπώθηκε τόσο ξεκάθαρα στην απόφαση, το 1965, των Ηνωμένων Εθνών υπέρ της κυπριακής ανεξαρτησίας και κατά κάθε εξωτερικής παρέμβασης ως παράνομης. Η βασική ώθηση για το νέο προσανατολισμό της Άγκυρας ήρθε από την επιστολή Τζόνσον προς Ινονού σχετικά με την Κύπρο. Επειδή ο Ινονού δημοσιοποίησε το γεγονός ότι η ακύρωση σχεδιασμένης απόβασης οφειλόταν στην αντίθεση των ΗΠΑ, η επιστολή αυτή είχε μακροπρόθεσμες συνέπειες για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Η τουρκική κυβέρνηση υιοθέτησε την “πολυδιάστατη” εξωτερική πολιτική, βασικό στοιχείο της οποίας ήταν η βελτίωση των σχέσεών της με πρώην αντιπάλους, περιλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης και των αραβικών εθνικιστικών κρατών.
Το 1974, η Τουρκία δεν παρενέβη στην Κύπρο για να αποκαταστήσει την συνταγματική τάξη του 1960, ούτε για να παρεμποδίσει το σχέδιο της ελληνικής χούντας για ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Ο βασικός της στόχος ήταν η αποκατάσταση της ισορροπίας ισχύος στην Κύπρο με την κατάληψη του ενός τρίτου του νησιού και η παρεμπόδιση του άξονα Ελλάδας-Κύπρου από τα σχέδιά του να κυριαρχήσει στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι Σοβιετικοί, για τους δικούς τους στρατηγικούς λόγους, έδειξαν θετική προδιάθεση στα τουρκικά σχέδια και δεν πήραν πρωτοβουλίες για να σταματήσουν τις εισβολές. Οπωσδήποτε, υπήρχαν και άλλοι παράγοντες που συντέλεσαν στη σοβιετική απραγία. Η σοβιετική στρατιωτική στήριξη δινόταν σε χώρες που είχαν δεσμευτεί στο σοσιαλισμό ως επίσημη κρατική ιδεολογία. Η Κύπρος ήταν αδέσμευτη χώρα με ισχυρό κομμουνιστικό κόμμα, είχε όμως και δύο βρετανικές στρατιωτικές βάσεις, ενώ μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιούλη, βρισκόταν στα νύχια των Συνταγματαρχών της Αθήνας. Επιπλέον, οι Σοβιετικοί είχαν επίγνωση του γεγονότος ότι η Κύπρος ανήκε στη δυτική σφαίρα συμφερόντων. Και δεν θα διακινδύνευαν άλλη μια στρατιωτική επέμβαση λίγους μήνες μετά την κρίση του Οκτώβρη του 1973 στη Μέση Ανατολή.
Σημειώσεις
[9] Μ. Audin, “Determinants of Turkish Foreign Policy…”, ό.π., σελ. 110-111.
[10] Bulent Ecevit, Dis Politica, Άγκυρα, Ajans Turk, 1976, σελ. 18.
[11[ Izvestiya, 7 Νοέμβρη 1964.
[12] Izvestiya, 22 Γενάρη 1965.
[13] ΟΗΕ, Έγγραφο A/5552/ADD.I.
[14] S. Bolukbasi, The Superpowers and the Third World… , ό.π., σελ.. 118-119.
[15] I. Asmussen, Cyprus at War…, ό.π.· και J. Sakkas, “Conflict and Détente in the Eastern Mediterranean…”, ό.π.
[16] S. Bolukbasi, The Superpowers and the Third World… , ό.π., σελ. 188-189.
[17] Ό.π., σελ. 176.
[18] Βλ. επιχειρήματα στο Vasilis Fouskas, “Reflections on the Cyprus Issue and the Turkish Invasions of 1974”, Mediterranean Quarterly, 12/3, 2001, σελ. 98-127.
[19] FRUS, Μνημόνιο συζήτησης Φορντ και Κίσινγκερ, 13 Αυγούστου 1974.
[20] Zayavlenie TASS, Pravda, 16 Ιούλη 1974.
[21] Ό.π., 18 Ιούλη 1974.
[22] Kipr: Vosstanovit’ Konstitutsionnii Poryadok, Pravda, 25 Ιούλη 1974.
[23] Zayavlenie Sovetskogo Pravitel’stva, Pravda, 21 και 28 Ιούλη 1974, 4 Αυγούστου 1974.
[24] Ό.π., 29 Ιούλη 1974.
[25] Soviet News, 3 Σεπτέμβρη 1974.
[26] ΟΗΕ, Έγγραφο S/PV 1787.
[27] ΟΗΕ, Έγγραφο S/PV 1794.
[28] ΟΗΕ, Έγγραφο S/ 11479.
John Sakkas και Nataliya Zhukova
H Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία και το Κυπριακό Ζήτημα
Les Cahiers Irice, 2013
[…]
Η σοβιετική πολιτική στην Κύπρο
Μετά την κυπριακή ανεξαρτησία, οι Σοβιετικοί άρχισαν, για μια σειρά λόγων, να ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο για τα κυπριακά πράγματα. Κατά παράδοση, επιδίωξή τους ήταν να αυξήσουν την επιρροή τους στην Ανατολική Μεσόγειο, περιοχή που συνέδεε τα εδάφη τους στη Μαύρη Θάλασσα με τα ζωτικά τους συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Η σημασία της Κύπρου στην περιοχή ήταν προφανής. Ήταν ο χώρος δύο σημαντικών βρετανικών βάσεων, στρατηγικής σημασίας για το ΝΑΤΟ, ενώ το πιο δυναμικό της πολιτικό κόμμα, το κομμουνιστικό ΑΚΕΛ, ασκούσε σημαντική επιρροή στους ελληνοκύπριους. Επιπλέον, το κυπριακό ζήτημα παρείχε τη δυνατότητα στην ΕΣΣΔ να προκαλέσει ρήγματα στην νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η δυνατότητα να αποσπαστεί έστω και λίγο η Τουρκία από το ΝΑΤΟ φαινόταν εξίσου σημαντική στη Μόσχα όσο ήταν και το να παραμείνει αδέσμευτη η Κύπρος.
Η ΕΣΣΔ στήριξε σταθερά την συνέχιση της ύπαρξης μιας ενωμένης και αποστρατιωτικοποιημένης Κύπρου και αντιτέθηκε με συνέπεια στη διχοτόμηση – είτε ως εκπλήρωση της “ένωσης” με την Ελλάδα, είτε μέσω “διπλής ένωσης.” Η θεμελιακή λογική του Κρεμλίνου ήταν ότι η προσάρτηση τμήματος του νησιού στο έδαφος μιας χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ θα αύξανε κατά πολύ τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως νατοϊκή βάση. Δεν υπήρχε πιο εφιαλτικό σενάριο για την ΕΣΣΔ. Εξάλλου, το νησί είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ως βάση προώθησης των βρετανικών δυνάμεων στην εισβολή κατά της Αιγύπτου, το 1956. [1]
Για την κομμουνιστική υπερδύναμη, η κρίση του 1964 στην Κύπρο δεν ήταν τίποτε άλλο από νατοϊκό πρόσχημα για κατάληψη του νησιού. Στις 15 Αυγούστου, επίσημη σοβιετική δήλωση προειδοποιούσε ότι “αν γίνει ξένη ένοπλη εισβολή σε βάρος του κυπριακού εδάφους, η ΕΣΣΔ θα συνδράμει την Κύπρο στην υπεράσπιση της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της.” [2] Τον επόμενο μήνα, η ΕΣΣΔ δεσμεύτηκε να παραδώσει, και παρέδωσε, οπλισμό και εξοπλισμό αξίας 70 εκατομμυρίων δολαρίων ως τον Οκτώβρη του 1965. Το 1967, η Κύπρος εισήγαγε μεγάλο αριθμό τσέχικων όπλων, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία παραστρατιωτικής δύναμης εντός της αστυνομίας. Ως τα τέλη του 1960, η Κύπρος και η ΕΣΣΔ είχαν εδραιώσει στενές διπλωματικές, εμπορικές και πολιτισμικές σχέσεις, όπως τεκμαίρεται από τις ανεπίσημες ανταλλαγές, το άνοιγμα Σοβιετικού πολιτιστικού κέντρου στη Λευκωσία, το πολυάριθμο προσωπικό της Σοβιετικής Πρεσβείας και την αποδοχή μεγάλου αριθμού κυπρίων φοιτητών στην Σοβιετική Ένωση. [3]
Μετά την εδραίωση του στρατιωτικού καθεστώτος στην Αθήνα, οι Σοβιετικοί ένιωσαν ότι η απειλή κατά των συμφερόντων τους στην Κύπρο δεν ήταν τόσο η Τουρκία όσο η Ελλάδα. Σε πολλές περιπτώσεις εξέφρασαν ανησυχία για την ανάμιξη εξωτερικών παραγόντων στα εσωτερικά της Κύπρου ή προειδοποίησαν για αυτή. Επίσης, συνέχισαν να βλέπουν τον Μακάριο ως τον νόμιμο ηγέτη. Τον Ιούνη του 1971, τον κάλεσαν για να παρακολουθήσει την ενθρόνιση του νέου πατριάρχη της Μόσχας και πάσης Ρωσίας, του Ποιμένος. Ο Μακάριος επισκέφθηκε τη Μόσχα, το Λένινγκραντ, το Ζαγκόρσκ, το Βόλκογκραντ και το Κίεβο, και συνομίλησε με τον Ποντγκόρνι και με τον Υπουργό Εξωτερικών Αντρέι Γκρομίκο. Συζήτησαν, μεταξύ άλλων, για την κατάσταση των διμερών σχέσεων, το κυπριακό ζήτημα, και την κρίσιμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Η κοινή δήλωσή τους εξέφραζε την επιθυμία για ευόδωση των διακοινοτικών συνομιλιών με βάση “την πλήρη κυριαρχία και ενότητα του κράτους”. Το 1972, η κυβέρνηση της Κύπρου αποφάσισε να αυξήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες με όπλα από την Τσεχοσλοβακία. Αυτό προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση της Ελλάδας και των ΗΠΑ. Τα όπλα στο τέλος παραδόθηκαν στην αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο και έμειναν εκεί ως το 2001. [4]
Σύμφωνα με τα ρωσικά αρχεία, η Σοβιετική Ένωση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της κρατικής ασφάλειας της Κύπρου μέσα από τις γραμμές του ΑΚΕΛ, προστατεύοντας τον Μακάριο από δολοφονία. Επιπρόσθετα, το 1973, το ΑΚΕΛ παρέλαβε από την ΕΣΣΔ 140 χιλιάδες δολάρια μέσα από το Διεθνές Ταμείο ώστε να συνδράμει τις αριστερές εργατικές οργανώσεις. Και στις αρχές του Ιούλη του 1974, και μετά από αίτημα του ΑΚΕΛ, η ΕΣΣΔ απέστειλε κρυφά στην Κύπρο 100 όπλα και 2.500 φυσίγγια για να προστατέψει τους ηγέτες του κόμματος από τις προκλήσεις και την τρομοκρατία της ΕΟΚΑ-Β. [5]
Η επαναπροσέγγιση Τουρκίας-ΕΣΣΔ
Την περίοδο 1945-1960, κατά την οποία η τουρκική εξωτερική πολιτική κυριαρχούνταν από απόλυτη εξάρτηση από τη Δύση, τη διαδέχτηκε μια περίοδος απογοήτευσης με τη Δύση, καθυστερημένης ανακωχής με τα κράτη του Ανατολικού μπλοκ και προσπαθειών επαναπροσέγγισης με τις χώρες του Τρίτου Κόσμου (1960-70). Η σκληρή διπλωματική παρέμβαση του προέδρου Τζόνσον, τον Ιούνη του 1964, κατά των σχεδίων τουρκικής εισβολής στην Κύπρο ήταν ο καταλύτης που έσπρωξε την Άγκυρα να επαναξιολογήσει την εξωτερική της πολιτική. Οι ηγέτες της Τουρκίας αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν ότι η ολική τους προσκόλληση στη φιλοδυτική συμμαχία σε ένα διεθνές σύστημα που άλλαζε ραγδαία είχε αφήσει τη χώρα σχεδόν απομονωμένη από την παγκόσμια κοινότητα.
Αρκετοί παράγοντες σχετικοί με το κυπριακό ζήτημα ανάγκασαν την Τουρκία να σκεφτεί το ενδεχόμενο επαναπροσέγγισης με την Σοβιετική Ένωση. Πρώτα από όλα, η Τουρκία ένιωσε ότι αν ανοιγόταν στην ΕΣΣΔ, αυτό θα ανησυχούσε τις ΗΠΑ και θα τις ανάγκαζε να ξανασκεφτούν τη στάση τους στο κυπριακό. Δεύτερον, η Τουρκία ήλπιζε ότι μπορούσε να κερδίσει τη στήριξη των Σοβιετικών ως προς τη θέση της για την Κύπρο και συνεπώς, να εξασφαλίσει τη στήριξη του κομμουνιστικού μπλοκ στα Ηνωμένα Έθνη. Τέλος, αναζητούσε στο ελάχιστο τη Σοβιετική ουδετερότητα, η οποία θα αρνούνταν στήριξη στις ελληνικές θέσεις.
Πέραν των επιδεινούμενων συνεπειών της κυπριακής κρίσης και της επιστολής Τζόνσον, υπήρχαν και άλλα προβλήματα στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ, τα οποία ασκούσαν πίεση στην τουρκική κυβέρνηση να επανεξετάσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ: το αυξανόμενο αντιαμερικανικό συναίσθημα στην Τουρκία, λόγω της αμερικανικής παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις (στρατιωτικές βάσεις και φήμες για μυστικές δραστηριότητες της CIA)· το “φιλελεύθερο” Σύνταγμα του 1961, το οποίο επέτρεπε την ελεύθερη συζήτηση της εξωτερικής πολιτικής ως πολιτικού ζητήματος· η ακραία πολυδιάσπαση του τουρκικού πολιτικού συστήματος κατά τη δεκαετία του 1960· η ριζοσπαστικοποίηση της τουρκικής νεολαίας και η εμφάνιση, για πρώτη φορά στην τουρκική ιστορία, ενός πραγματικού σοσιαλιστικού κινήματος, το οποίο απαιτούσε καταστροφή των δεσμών της Τουρκίας με τη Δύση και εξομάλυνση σχέσεων με τις αδέσμευτες και τις κομμουνιστικές χώρες [7]· και τέλος, η ακραία αμερικανική αντίδραση στην καλλιέργεια σπόρων οπίου στην Τουρκία.[8]
Σημειώσεις
[1] Andreas Stergiou, “Soviet Policy towards Cyprus”, The Cyprus Review 19/2, 2007, σελ. 83-106.
[2] Pravda, 16 Αυγούστου 1964.
[3] Για μια ανάλυση των σχέσεων Τουρκίας-ΕΣΣΔ από την σοβιετική οπτική, βλ. Boris Potskhveria, Foreign Policy of Turkey after the Second World War, Μόσχα, 1976· και Alexei Rodionov, Turkey. The Crossroads of Destinies, Μόσχα, 2006.
[4] Mikhail Oshlakov, The Freedom Saga. History of Modern Cyprus, Μόσχα, 2010, σελ. 164.
[5] Ρωσικό Κρατικό Αρχείο Σύγχρονης Ιστορίας (RGANI), 89/51/30.
[6] Suha Bolukbasi, The Superpowers and the Third World: Turkish-American Relations and Cyprus, Λονδίνο και Νέα Υόρκη, University of Virginia, 1988, σελ. 89.
[7] Mustafa Audin, “Determinants of Turkish Foreign Policy: Changing Patterns and Conjunctures during the Cold War”, Middle Eastern Studies 36/1, Γενάρης 2000, σελ. 118.
[8] Για το θέμα αυτό, βλ. S. Bolukbasi, The Superpowers and the Third World, ό.π., σελ. 173-175· και James Spain, “The United States, Turkey and the Poppy”, Middle East Journal, τομ. 29, αρ. 3, Καλοκαίρι 1975, σελ. 297-299.
One Radical Planet 