Ένωσις: η εθνοσωβινιστική σήψη – Τρίτο Μέρος

Μεταπολεμική περίοδος και το ΕΛΑΜ

Μετά την εισβολή ο εθνικισμός λαμβάνει μια άλλη μορφή, εφοδιασμένη πάντα με το αίτημα της Ένωσης. Ο πόλεμος, η προσφυγιά και τα εγκλήματα πολέμου δεν εξαφάνισαν το εθνικιστικό μίσος το οποίο αναπροσαρμόστηκε στα καινούργια δεδομένα και αναδιπλώθηκε έτσι ώστε να εκφραστεί στη συνέχεια με μια πιο εκλεπτυσμένη πολιτική και κοινοβουλευτική έκφραση. Ο Δημοκρατικός Συναγερμός (ΔH.ΣY.) ιδρύεται στις 4 Ιουλίου το 1976, δύο χρόνια μετά το πραξικόπημα και την εισβολή από “αξιωματούχους, στελέχη και μέλη του Eνιαίου Kόμματος, της Προοδευτικής Παράταξης και άλλους πολιτικούς παράγοντες, με πρωτοβουλία του Γλαύκου Kληρίδη”. Στο κόμμα του ΔH.ΣY συσπειρώνεται ο εθνικιστικός πόλος ο οποίος λαμβάνει τη μορφή της κοινοβουλευτικής κομματικής ισχύος, αφήνοντας πίσω της την ενεργό φασιστική δράση αλλά διατηρώντας την ιδεολογική βάση του εθνικισμού. Περίπου δυο μήνες πριν ιδρύεται και το Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΗ.ΚΟ), του οποίου η ιδρυτική πολιτική διακήρυξη απορρίπτει τους διαχωρισμούς “Δεξιάς – Αριστεράς” και τις “άγονες πολιτικές αντιπαραθέσεις”. Η ΕΔΕΚ είχε ιδρυθεί ήδη το 1969 από τον Βάσο Λυσσαρίδη, μέλος της ΕΟΚΑ και βουλευτή από το 1960, και εξέφραζε το χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Προήλθε από τη μετεξέλιξη των “Ομάδων Λυσσαρίδη” του 1963-1964 και της “Επιτροπής για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα” κατά τη διάρκεια των ελληνοτουρκικών συγκρούσεων του 1964 στην Τηλλυρία. Κατά την διάρκεια των επόμενων δεκαετιών ιδρύθηκαν και άλλα πολιτικά σχήματα και κόμματα δημιουργούνται χωρίς όμως να απειλήσει κανένα την ηγεμονία της Δεξιάς.

Σήμερα, ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ έχουν 18, 16, 9, και 3 βουλευτές αντίστοιχα. Επίσης τη Βουλή συγκροτεί και το νεοσύστατο κόμμα της Συμμαχίας Πολιτών με πρόεδρο τον Γ. Λιλλήκα το οποίο ιδρύεται το 2013 και τώρα έχει τρεις βουλευτές στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το εθνικιστικό, με άρωμα φασισμού, Κίνημα Αλληλεγγύης της Ελένης Θεοχάρους συγκροτείται το 2016 από διάσπαση του Δημοκρατικού Συναγερμού με τρεις επίσης βουλευτές. Τέλος, το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών-Συνεργασία Πολιτών

Η ιστορία των αστικών κομμάτων μετά την εισβολή του 1974 αποκαλύπτει διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις γύρω από την λύση του Κυπριακού μέχρι και την παιδεία και την εσωτερική διακυβέρνηση· παράλληλα όμως υπάρχει μια διαμεσολαβητική ισχύς η οποία σχετίζει με ένα κοινό πολιτικό θεμέλιο όλα τα κόμματα πλην του ΑΚΕΛ. Η έλλειψη των βασικών θέσεων αλλά και πρακτικών πολιτικών για την επαναπροσέγγιση από τα εθνικιστικά κόμματα αποδεικνύει την άρνηση να αποδεχτούν το αυτονόητο της υπόστασης της Κύπρου ως δικοινοτικής ολότητας – Κυπριακή Δημοκρατία – στην ιστορική της παρουσία. Αντιθέτως, το ΑΚΕΛ ήταν το μόνο πολιτικό κόμμα το οποίο εισήγαγε την πολιτική της επαναπροσέγγισης με τους Τουρκοκύπριους και επέμενε με συνέπεια και σταθερότητα σ’ αυτήν μέχρι και σήμερα, ακόμα και όταν πολλοί άλλοι χλεύαζαν ή απαξίωναν αυτή τη πολιτική.

Σήμερα όμως, πέραν των αστικών κομμάτων τα οποία συγκροτούνται κατά βάση από το εθνικιστικό πρόταγμα κάνει και την εμφάνισή του και το φασιστικό μόρφωμα ΕΛΑΜ. Το ΕΛΑΜ ιδρύεται το 2008 και γίνεται ο πόλος των διάσπαρτων φασιστικών και ναζιστικών αντιλήψεων και πρακτικών, ώσπου, “στις βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 22 Μαΐου 2011, έλαβε 4.354 ψήφους (ποσοστό 1,08%). Στις Ευρωεκλογές του 2014 αύξησε τα ποσοστά του στο 2,69%, λαμβάνοντας 6.957 ψήφους. Ακόμα πιο ενισχυμένο βγήκε στις βουλευτικές εκλογές του 2016, οπότε κέρδισε πρώτη φορά κοινοβουλευτική εκπροσώπηση”. Στο ΕΛΑΜ διακρίνει κανείς την αποκρυστάλλωση της ιστορικής πορείας του εθνικισμού. Η Εκκλησία και η αστική τάξη της Ελλάδος και της Κύπρου διατηρούν με συγκεκριμένες πολιτικές κατευθύνσεις το αίτημα της Ένωσης ως ένα φαντασιακό λυτρωτικό πόθο με αποτέλεσμα να τίθενται σταθερά ενάντια σε κάθε απόπειρα λύσης. Οι μηχανισμοί της διαπαιδαγώγησης, της προπαγάνδας και της θρησκευτικής θεμελίωσης δημιουργούν στην κοινωνία την εθνικιστική συνείδηση ότι η Κύπρος είναι ένα νησί ελληνικό, περιθωριοποιώντας την κοινωνική, πολιτική και οικονομική τουρκοκυπριακή κοινοτική παρουσία.

Ο κυπριακός εθνικισμός δεν είναι απλά μια διακριτή μεμονωμένη πολιτική έκφραση, ειδικά μετά την εμφάνιση της φασιστικής ιδεολογίας που χάραξε τραγικά και εγκληματικά την ιστορία της Κύπρου. Ο εθνικισμός των αστικών κομμάτων του λεγόμενου κέντρου και φυσικά, της δεξιάς, φλερτάρει ανοικτά και επικίνδυνα με το φασιστικό ΕΛΑΜ. Η πρόσφατη υπερψήφιση από όλο τον κεντρώο υποτίθεται χώρο της τροπολογίας του ΕΛΑΜ που αφορά τη συμπερίληψη του Ενωτικού Δημοψηφίσματος του 1950 στις επίσημες σχολικές επετείους, αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Σε μια κρίσιμη στιγμή του Κυπριακού η τροπολογία του ΕΛΑΜ έγινε ο πόλος εκείνος γύρω απ’ τον οποίο τα κόμματα του κεντρώου χώρο έκφρασαν το κοινοβουλευτικό τους εθνικιστικό απωθημένο υπέρ της διχοτόμησης που κρύβεται πίσω από τη θέση της λύσης του Κυπριακού στη βάση ενός Ενιαίου Κράτους. Κατά συνέπεια, οι συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού Ζητήματος στη βάση της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας πάγωσαν πριν οδηγηθούν στο κατά τα φαινόμενα οριστικό ναυάγιο.

Η ελληνοκυπριακή κοινότητα, με την εθνικιστική έξαρση και συσπείρωση του λεγόμενου κέντρου, έκανε λοιπόν για πρώτη φορά μετά από το 1974 μία σοβαρή απόπειρα να επισφραγίσει την παρουσία της στην ιστορία της Κύπρου ενάντια στη λύση του Κυπριακού Ζητήματος στη βάση της ΔΔΟ και της οποιαδήποτε μορφής δικοινοτικότητας. Για πρώτη φορά μετά το 1974 η εθνικιστική κοινοβουλευτική έκφραση βρήκε στο ΕΛΑΜ την κοινοβουλευτική εκείνη δύναμη – που μπορεί να διαιωνίσει αποτελεσματικά τη διχοτομική της πολιτική. Άλλωστε, η διχοτόμηση για τις πολιτικές δυνάμεις του εθνικιστικού κέντρου δεν χαρακτηρίζεται αποκλειστικά ως μια αρνητική εξέλιξη. Για παράδειγμα, στις 29 του Νοέμβρη του 2016 ο Πρόεδρος του Κ.Σ.ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος στην πρωινή εκπομπή στο Ράδιο Πρώτο υποστήριξε ότι: “η διχοτόμηση έχει και πλεονεκτήματα”. Επιπροσθέτως, στα τέλη του 2015 ο ίδιος υποστήριξε ότι “η λύση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας είναι χειρότερη από τη διχοτόμηση”. Οι εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις του κέντρου μαζί με το φασιστικό ΕΛΑΜ δημιούργησαν λοιπόν τις κατάλληλες προϋποθέσεις έτσι ώστε να παρεμποδίζουν, όπως ακριβώς πέτυχαν με την τροπολογία, τη διαδικασία επίλυσης στη βάση της ΔΔΟ. Ο κοινοβουλευτικός πολιτικός μηχανισμός που έχει δημιουργηθεί φαίνεται να μην είναι απλά ένας αυθορμητισμός εθνικιστικής έξαρσης αλλά αντιθέτως έχει τις απαραίτητες πολιτικές προϋποθέσεις να διεκδικεί τη λογική της διχοτόμησης ως τη μόνη δυνατή και δίκαιη λύση. Σήμερα, η διχοτόμηση της Κύπρου είναι η πολιτική λύση που εκφράζει την ιστορική επιμονή του αιτήματος της Ένωσης, έστω αρνητικά: αφού η Ένωση με την μητέρα πατρίδα δεν είναι πια εφικτή, ας γίνει τουλάχιστον τέτοια η οριστική διχοτόμηση του νησιού.

Επίλογος

Ιδωμένη από την ελληνοκυπριακή πλευρά, η ιστορία της Κύπρου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια ιστορία ενός εθνικισμού ο οποίος συγκροτείται έχοντας ως πυρήνες από τη μία την απαξίωση και την απόλυτη παραγνώριση της τουρκοκυπριακής κοινότητας ως κοινότητας του νησιού και από την άλλη ένα υφέρποντα αντικομουνισμό. Στη βάση αυτής της διπλής πολιτικής θεμελίωσης, η Εκκλησία και η Δεξιά λαμβάνουν το συγκεκριμένο περιεχόμενο της ηγεμονικής τους κυριαρχίας. Ο αντικομουνισμός και ο εθνικισμός, η σύνθεση της εθνικής πάλης με τον αντικομμουνισμό στον οποίο εκφράζεται ο πόθος για την Ένωση, γίνεται ο ένας και μοναδικός άξονας της κυπριακής συνείδησης. Η κυπριακή ιστορία εγγράφει στην ιστορική της πορεία μια αναλυτική αποσύνθεση, αφού δεν κατάφερε μέχρι και σήμερα να ξεπεράσει την αφηρημένη της ιστορική παρουσία και να ξεπεράσει την εθνοτική και ιδεολογική διαίρεση του νησιού.